Nh ng nhân t tác ñ ng ñ n giá trái phi u
Trư c khi tìm hi u các nhân t tác ñ ng ñ n trái phi u, chúng ta s nói sơ qua các ñ c ñi m có liên quan ñ n trái phi u bao g m: m nh giá, lãi su t trái phi u, l i t c trái phi u, ch th phát hành trái phi u. IM TS ð C ðI M C A TRÁI PHIÉU
-M nh giá(face Value) M nh giá là lư ng ti n mà m t ngư i n m gi trái phi u s ñư c hoàn tr l i khi trái phi u ñáo h n. M t trái phi u m i ñư c bán hành thư ng ñư c bán b ng m nh giá. Các trái phi u doanh nghi p thư ng có m nh giá là 1,000$, nhưng m nh giá c a trái phi u chính ph có th cao hơn. Cái mà làm cho khá nhi u ngư i hay lúng túng ñó là s nh m l n là m nh giá và giá c a trái phi u. Gía c a trái phi u bi n ñ ng trong su t th i gian t n t i c a nó như là m t s ph n ng l i v i các nhân t ( nói thêm v ñi u này ph n sau). Khi m t trái phi u ñư c giao d ch t i m c giá cao hơn m nh giá ngư i ta g i ñó là trái phi u có bù giá(premium). Khi m t trái phi u có ñư c bán dư i m nh giá, trái phi u ñó ñư c g i là trái phi u chi t kh u( discount) -Lãi su t n ñ nh trên trái phi u( Coupon) Lãi su t trên cu ng phi u(coupon) là l ng ti n mà các trái ch (bondholder) s ñư c nh n như là các kho n thanh toán lãi su t. Nó ñư c g i là coupon b i vì th nh tho ng các ph n ghi lãi su t trên trái phi u ñư c xé ra nh m yêu c u thanh toán lãi su t. Tuy nhiên, ngày nay các h sơ ñ u ñư c lưu tr b ng ñiên t h t H u h t các trái phi u ñư c tr lãi m i 6 tháng m t l n, nhưng cũng có th ñư c tr hàng tháng tháng, hàng quý ho c hàng năm. Coupon ñư c th hi n như là ph n trăm c a m nh giá. N u m t trái phi u tr m t coupon 10% trên m nh giá là 1.000$, ñi u này có nghĩa là nó s ph i tr 100$ ti n lãi m i n m. Lãi su t v i t l ph n trăm c ñ nh trên m nh giá này thư ng xu t hi n trong các trái phi u có lãi su t c ñinh. M t kh năng khác ñó là có s ñi u ch nh trong cách kho n thanh toán lãi su t, ñư c bi t ñ n như là trái phi u có lãi su t th n i. Trong trư ng h p này lãi su t ñư c g n ch t v i lãi su t c a th trư ng thông qua m t ch s , ví d như lãi su t c a h i phi u kho b c
B n có th nghĩ r ng các nhà ñ u tư s tr nhi u ti n hơn cho các trái phi u có coupon cao hơn so v i các trái phi u có coupon th p hơn. T t c các ñi u này là tương ñương nhau, m t trái phi u có coupon th p hơn có nghĩa là giá s bi n ñ ng nhi u hơn trong tương lai -L i t c( YEILD) L i t c là m t con s mà cho chúng ta th y su t sinh l i nh n ñư c trên m t trái phi u. Cánh tính l i t c ñơn gi n nh t là : l i t c= lư ng coupon nh n ñư c/ giá. Khi b n mua m t trái phi u v i giá b ng m nh giá, l i t c lúc này là tương ñương v i lãi su t ghi trên trái phi u( coupon). Khi giá thay ñ i, vì v y l i t c cũng thay ñ i theo. L y ví d . N u b n mua m t trái phi u v i m t coupon là 10% , m nh giá c a trái phi u là 1.000$, như v y l i t c là 10%( ($100/$1,000). Bây gi n u giá trái phi u gi m xu ng còn 800$, l i t c s là 12,5%, vì lúc này b n ñư c nh n ch c ch n 100$ trên môt tài s n ch có giá 800$( ($100/800). Ngư c l i, n u giá c phi u tăng lên 1.200$, l i t c s gi m xu ng còn 8.33%(($100/$1,200) -Ch th phát hành( Issuer) Ch th phát hành trái phi u là m t y u t quan tr ng c n ph i xem xét, vì kh năng tài chính c a ngư i phát hành là s ñ m b o chính ñ b n nh n ñư c các kho n thanh toán. Cho ví d , ne eus chính ph M thì an toàn hơn r t nhi u so v i các doanh nghi p. R i ro v n c a nó( t c nguy có các kho n n không ñư c tr l i trong tương lai) là c c kỳ nh - nh ñ n m c mà các ch ng khoán c a chính ph M ñư c g i là các tài s n phi r i ro. Lý do ñ ng ñ ng sau ñi u này là do chính ph luôn luôn có th t o ra ñư c doanh thu thông qua thu . M t khác, m t công ty ph i ti p t c t o ra ñư c l i nhu n thì m i có ti n thanh toán, nhưng ñi u này không h ñư c ñ m b o. ði u này làm tăng thêm r i ro khi các trái phi u doanh nghi p ph i ñưa ra các m c l i t c cáo hoan nh m gi chân các nhà ñ u tư . ðó là m i liên h gi a l i nhu n và r i ro( r i ro càng l n thì l i nhu n càng cao). H th ng x p h ng trái phi u giúp các nhà ñ u tư xác ñ nh ñư c r i ro tín d ng c a m t công ty. Hãy nghĩ r ng x p h ng trái trái phi u gi ng như là danh thi p cho bi t m c x p h ng tín d ng c a m t công ty. Các công ty có v n hóa l n, là nơi ñ u tư an toàn, thì nh n ñư c m t th h ng cao, trong khi ñó các công ty ti m n r i ro thì nh n ñư c th h ng th p hơn. Hình dư i ñây minh h a các thang ño x p h ng trái phi u khác nhau t các công x p h ng tín nhi m l n nh t c a M ñó là: Moody's, Standard and Poor's và Fitch Ratings.
Risk Highest Quality High Quality Strong Medium Grade Speculative Highly Speculative In Default
Chú ý r ng n u công ty b h b c xu ng dư i m c x p h ng hi n th i, thì b c c a nó s thay ñ i t h ng ñ u tư xu ng h ng rác( junk). Các trái phi u rác hay trái phi u c p th p( junk bond) là kho n n c a các công ty mà ñang g p tình hình tài chính khó khăn. Vì chúng quá r i ro, cho nên chúng thư ng ph i ñưa ra m c l i t c cao hơn nhi u các kho n n khác. ði u này cho chúng ta m t chú ý quan tr ng: Không ph i t t c các trái phi u ñ u an toàn hơn các c phi u. M t s lo i trái phi u là r i ro n u không nói là r i ro hơn c phi u. IICÁC Y U T TÁC ð NG ð N TRÁI PHI U
N u b n mua m t trái phi u và có ý ñ nh gi nó t i lúc ñáo h n, s thay ñ i c a giá, lãi su t và c l i t c n a s không nh hư ng ñ n b n, tr phi trái phi u ñư c chu c l i Nhưng khi b n mua ho c bán m t trái phi u, giá mà các nhà ñ u tư th c s s n sàng tr cho trái phi u co th bi n ñ ng. Và l i t c c a trái phi u, hay còn g i là su t sinh l i kỳ v ng trên trái phi u, có th cũng thay ñ i theo. Giá là y u t quan tr ng khi b n d ñ nh mua bán trái phi u v i các nhà ñ u tư khác. Giá trái phi u là cái mà các nhà ñ u tư s n sàng tr ñ ñư c s h u trái phi u hi n t i. Trong các bài báo và các báo cáo mà b n nh n ñư c, giá trái phi u ñư c cung c p dư i d ng ph n trăm c a m nh giá Ví d : B n ñang xem xét mua m t trái phi u doanh nghi p. Nó có m nh giá là 20.000$. T i ba kho ng th i gian khác nhau thì giá c a giái phi u- cái mà các nhà ñ u tư s n sàng tr cho nó- thay ñ i t 97, xu ng 95, r i l i lên 102
1. Giá ñang là 97,có nghĩa là, b n có th mua m t trái phi u v i giá tương tương 97% m nh giá c a nó, hay 19.400$(($20,000 x .97). B n ñã quy t ñ nh mua nó 2. Giá gi m xu ng 95, nghĩa là n u b n bán trái phi u ñi, b n ch có th nh n ñư c $19,000 (($20,000 x .95) 3. Sau ñó giá trái phi u tăng lên 102, nghĩa là n u b n mu n bán trái phi u, b n có th nh n ñư c $20,400 ($20,000 x 1.02). Gía trái phi u bi n ñ ng trong th trư ng th c p gi ng như các ch ng khoán khác v y. Nguyên nhân chính gây ra s bi n ñ ng trong giá trái phi u là lãi su t hi n th i. Khi lãi su t hi n th i tăng, giá trái phi u gi m, và khi lãi su t gi m, giá trái phi u tăng. Tuy nhiên giá trái phi u thay ñ i bao nhiêu v i thay ñ i c a lãi su t thì l i ph thu c vào 3 y u t chính: th i gian ñáo h n, l i t c, và h ng tín d ng c a ngư i phát hành. Gi chúng ta s ñi tìm hi u t ng y u t m t. 1-Gía trái phi u và lãi su t di chuy n theo hư ng ñ i ngư c nhau Khi lãi su t hi n hành tăng, các trái phi u ñư c phát hành m i thư ng ph i cung c p m c l i t c cao hơi ñ cân b ng. Khi ñi u ñó x y ra, các trái phi u phi u hi n t i( ñang có trên th trư ng) v i m c coupon th p hơn tr nên ít có tính c nh tranh. ðó là vì các nhà d u tư lúc này không thích mua trái phi u hi n t i v i t l coupon th p hơn, tr phi h có th mua nó v i m c giá th p hơn. Vì v y lãi su t cao hơn có nghĩa là các trái phi u hi n t i s có giá th p hơn Ngư c l i, khi lãi su t cao gi m, m t trái phi u v i coupon hi n t i s tr nên h p d n các nhà ñ u tư, thúc ñ y làm giá tăng l n. Cho ví d : giá và lãi su t B n ñang s h u trái phi u doanh nghi p v i lãi su t trái phi u là 5%. T i 3 th i ñi m khác nhau, lãi su t hi n th i l n lư t là 5%, 7%, và 3%
Typically, higher interest rates mean lower prices, and vice versa.
1. Lãi su t hi n th i băng v i lãi su t trái phi u. N u giá trái phi u là 100, ñi u này có nghĩa là ngư i mua s n sàng tr cho b n ñúng 20.000 ñ ñ i l y trái phi u c a b n 2. N u lãi su t hi n th i tăng t i 7%. Ngư i mau có th nh n ñư c g n 7% trên các trái phi u, vì v y h s ch sãn sàng mua trái phi u c a b n t i mưc giá có chi t khâu. Trong ví d này, giá trái phi u gi m xu ng 94, nghĩa là h s n sàng tr cho b n $18,800 ($20,000 x .94). 3. Lãi su t hi n th i gi m xu ng 3%. Ngư i mua có th ch nh n ñư c 3% trên các trái phi u phát hành m i, vì v y h s n sàng tr thêm ti n ñ mua trái phi u c a b n, vì chúng có m c lãi su t cao hơn. Trong ví d này, giá trái phi u tăng lên 108, có nghĩa là h s n sàng tr cho b n $21,600 (20,000 x 1.08). 2- Sức khỏe tài chính của thể phát hành trái phiếu Kh năng tài chính c a công ty ho c chính ph phát hành hành trái phi u có nh hư ng ñ n giá mà các nhà ñ u tư s n sàng tr cho trái phi u : -N u ngư i phát hành có ti m l c tài chính manh, nhà ñ u tư tin tư ng r ng ngư i phát hành có kh năng thành toán c v n l n lãi trái phi u tài th i ñi m ñáo h n. -N u nhà phát hành g p các v n ñ tài chính, ho c các nhà ñ u tư nghĩ v y, vì v y nhà ñ u tư có th tr nên ít tin tư ng nhà phát hành. N u v y, giá mà các nhà ñ u tư s n sàng tr cho trái phi u c a nhà phát hành có th gi n Ngoài ra, n u m c x p h ng tín d ng c a ngư i phát hành trái phi u càng t t, thì giá trái phi u ñó càng ít nh y c m v i lãi su t. Ngư c l i, khi m c h ng tín d ng c a ngư i phát hành trái phi u th p, giá c a trái phi u s bi n ñ ng nhi u hơn so v i trái phi u c a nhà phát hành có m c x p h ng t t hơn.
M t m c x p h ng tín d ng th p hơn làm gia tăng ñ b t n c a trái phi u vì lãi su t cao hơn s làm t n thương các công ty có s c kh e tài chính nghèo nàn hơn là các công ty có n n tài chính t t. Vì v y, các trái phi u có m c x p h ng tín d ng th p s gi m giá nhanh hơn khi lãi su t tăng. Vi m t m c lãi su t th p hơn s tr giúp m t công ty nghèo v tài chính nhi u hơn so v i nó tr giúp m t công ty giàu ti m l c tài chính, lãi su t ngày càng gi m s làm cho trái phi u c a nhà phát hành trái phi u có m c x p h ng th p hơn tăng giá nhanh hơn. 3- Kỳ h n thanh toán(Maturity) Khi m t trái phi u g n t i ngày ñáo h n, giá trái phi u s ngày càng d ch chuy n v g n m nh giá, vì các nhà ñ u tư s s m ñư c thanh thoán khi trái phi u ñươc chu c l i. N u m t trái phi u ñang bán t i m c giá chi t kh u( giá th p hơn m nh giá), giá trái phi u s tăng khi trái phi u khi g n t i ngày ñáo h n, làm l i t c ngày càng gi m. Th i gian còn l i (tính t th i ñi m hi n t i t i lúc ñáo h n) c a trái phi u càng dài, thì nó càng nh y c m v i nh ng thay ñ i trong lãi su t. Vì v y, trái phi u 1 năm s ít thay ñ i hơn so v i v i trái phi u 10 năm, ho c 30 năm, nhưng nó s cùng ñ nh y c m v i lãi su t như các trái phi u này khi chúng ñáo h n vào cùng m t th i ñi m. Vì v y, trái phi u v i th i h n còn l i dài hơn s bi n ñ ng m nh hơn các trái phi u v i th i h n ñáo h n ng n hơn T i sao l i nên là như v y. Vì giá tr hi n t i c a các kho n thanh toán lãi su t và v n trong tương lai s gi m khi lãi su t tăng, hay giá tr hi n t i s tăng khi lãi suât gi m, tương t như v y cho th i gian còn l i t i lúc ñáo h n, th i h n c a trái phi u càng dài, giá tr hiên t i c a các kho n thanh toán t trái phi u s càng nh . Vì giá tr hi n t i c a b t kỳ kho n thanh toán nào trong tương lai t l ngh ch v i chi u dài th i gian và v i lãi su t, khi lãi su t gia tăng s làm cho giá trái phi u v i th i h n còn l i dài gi m m nh hơn các trái phi u có th i h n ng n hơn. M t khác, n u lãi su t gi m thì giá tr hi n t i c a các kho n thanh toán trong tương lai s tăng theo t l tương ng M t m i quan h khác gi a giá và kỳ h n thanh toán ñó là , v i gi ñ nh t t c các y u t khác không ñ i cho ñ n ngày ñáo h n c a trái phi u, m t trái phi u có bù giá(premium bond) s ti p t c gi m giá cho t i khi nó có giá b ng m nh giá vào lúc ñáo h n, tương tư như v y giá m t trái phi u chi t kh u(premium bond) s ti p t c tăng giá cho t i khi nó b ng m nh giá vào lúc ñáo h n. M t trái phi u bán có bù giá là b i vì giá tr hi n t i c a t t c các kho n thanh toán c a nó trong tương lai thì t t hơn m t trái phi u bán b ng m nh giá. Lý do tương t , m t trái phi u ñư c bán v i m c giá chi t kh u là b i vì lãi su t c a nó th p hơn lãi su t hi n hành ho c trong trư ng h p trái phi u chi t kh u, không có b t c kho n tr lãi ñ nh kỳ nào c . Vì v y, ñ i v i m t trái phi u chi t kh u, ph n nhi u ho c t t c các giá tr hi n t i c a trái phi u ñ n t hi n giá c a các kho ng thanh toán cu i cùng ho c duy nh t, và giá tr hi n t i này tăng khi càng g n ñ n ngày thanh toán cu i cùng
4- L i t c( Yeild) L i t c là su t sinh l i trên m t kho n ñ u tư, ñư c th hi n như là t l ph n trăm hàng năm, m c l i t c 6% có nghĩa là su t sinh l i trung bình h ng năm c a m t kho n ñ u tưu là 6%. Vì v y, khi b n mua trái phi u , nói chung là b n s tìm ki m các trái phi u có m c l i t c cao hơn, ho c các y u t tương t . Yield and price: Whichever way you calculate yield, the higher the price you pay for a bond, the lower the yield, and vice versa. B t c cách nào mà b n dùng ñ tính toán lãi su t, giá mà b n tr cho trái phi u càng cao, thì l i t c càng th p và ngư c l i Current yield: Current yield is the simplest way to calculate yield:
Cho ví d , n u như b n mua m t trái phi u tr lãi $1,200 và b n ph i tr s ti n $20,000 ñ mua nó, l i t c hi n th i là 6% Trái phi u v i l i t c cao hơn s ít bi n ñ ng hơn so v i trái phi u có m c l i t c th p. Trái phi u có m c l i t c cao hơn m c lãi su t hi n hành th nh tho ng ñư c g i là cushion bonds( trái phi u ch ng ñ ) vì nh ng trái phi u này góp ph n làm gi m s m t giá. Khi lơi t c c a m t trái phi u m c cao, nh ng thay ñ i trong lãi su t ít tác ñ ng t i giá c c a nó hơn so v i nh ng trái phi u có m c l i t c th p. Vì v y, n u l i t c tăng kho ng 1%, hay 100 ñi m cơ b n, sau ño giá c a trái phi u có l i t c 10% s gi m ít hơn so v i trái phi u có l i t c 4%, vì 1% ch là 1/10 c a 10% nhưng nó l i là ¼ c a 4% M t y u t khác ñó là giá tr hi n t i c a các dòng thanh toán c a m t trái phi u s cao hơn n u l i t c cao hơn, b i vì các nhà ñ u tư nh n ñư c nhi u ti n hơn trong m t th i kỳ nh t ñ nh t các trái phi u có l i t c cao so v i trái phi u có l i tư c th p. Vì lý do này, trái phi u chi t kh u v i m t kho n chi t kh u nh t ñ nh có ñ bi n ñ ng m nh nh t, vì kho ng thanh toán ch ñư c nh n t i cu i th i h n c a trái phi u. Ngoài các nhân t chính trên, còn m t s nhân t khác tác ñ ng ñ n bi n ñ ng c a giá trái phi u, chúng ta s cùng ñi m qua. -M c x p h ng tín nhi m c a trái phi u s p ñư c phát hành T i th i ñi m phát hành, m i trái phi u nh n ñư c m t m c x p h ng tín d ng t các công ty x p h ng tín d ng dưa trên kh năng hoàn tr c a ngư i phát hành. Trái phi u có h ng cao hơn thì s yêu c u các m c giá cao hơn( khi ñó l i t c s gi m xu ng). Nhưng kh năng thanh toán có th thay ñ i theo th i gian. N u m c x p h ng tín d ng b h xu ng, giá trái phi u s gi m. Các tin ñ n ho c m i lo ng i v kh năng h b c xu t hi n ñ u có th khi n giá trái phi u gi m. -L m phát (Inflation) L m phát là m t chi phí ñư c tính vào trong lãi su t hi n hành. N u l m phát gi m, giá trái phi u có th tăng th m chí tăng trư c khi lãi su t gi m. S dĩ x y ra ñi u này là do s kỳ v ng r ng lãi su t trong tương lai s gi m xu ng khi l m phát gi m và khi ñó b n s nh n ñư c m t lãi su t c ñ nh cao hơn t vi c n m gi trái phi u. Vì khi lãi su t gi m, trái phi u c a b n s gia tăng giá tr ,cho phép b n bán nó ra th trư ng v i các m c giá cao hơn sau khi lãi su t gi m. Cho ví d B n mua m t trái phi u kho b c kỳ h n 30 năm v i lãi su t coupon là 4.5% , m nh giá c a trái phi u là 10.000. 6 tháng sau ñó, các trái phi u kho b c m i ñư c phát hành v i
lãi su t coupon là 3.5% trên m nh giá 10.000$. Trái phi u mà b n ñang n m gi sau ñó s có giá th trư ng vào kho ng 11.000$ vì nó tr nhi u hơn 1% so v i các trái phi u hi n th i. -R i ro kinh t / th trư ng(Economic/Market Risk) Ngư i phát hành có kh năng ñáp l i nh ng thay ñ i cùng v i nh ng thay ñ i trong môi trư ng kinh t . Trong n n kinh t hưng th nh, nói chung là khi các công ty có m t dòng ti n n ñ nh, các nhà ñ u tư trái phi u s ít lo l ng v ñi u ñó. Ngư c l i, khi kinh t g p khó khăn, m t s nhà phát hành y u hơn có th g p phái m t s kh a khăn v ti n m t ñ ñ m b o các kho n thanh toán lãi khi ñ n h tr . K t qu là, nhà ñ u tư tìm các trái phi u có l i t c và r i ro cao hơn trong n n kinh t v ng m nh làm giá c a chúng tăng, và gi m vi c n m gi trong th i kỳ kinh t suy thoái, gây áp l c m nh lên giá. Ngư c l i , trong m t th i kỳ suy thoái, nhu c u giá a tăng ñ i v i các tài s n an toàn như là trái phi u kho b c M , thúc ñ y giá c a chún tăng. Khi n n kinh t ph c h i, các nhà ñ u tư có xu hư ng bán trái phi u ñ mua c phi u. Ranh r i gi a r i ro kinh t và r i ro th trư ng thì thư ng b m nh t. R i ro kinh t ñư c bi t ñ n như tình hình vi c làm.., vv, d a vào ñó suy thoái có th ñư c xác nh n. Nhưng các th trư ng ph i ch t 3 ñ n 6 tháng , và chúng ta thư ng hành ñ ng dư i s d ñoán. Trái phi u có th gi m m t th i gian dài trư c khi các s li u chính th c ñư c công b và b t ñ u gia tăng khi có b t c d u hi u ph c h i kinh t chính th c nào x y ra. -Tâm lý th trương (Market Psychology) Thái ñ c a nhà ñ u tư ñ i v i r i ro thay ñ i liên t c. Th m chí n u các ñi u ki n cơ b n không thay ñ i, giá c a trái phi u có th bi n ñ ng d a trên c m tính c a nhà ñ u tư và tri n v ng kinh t . Nh n th c v r i ro có nh ng nh hư ng riêng bi t t i ngư i phát hành, lĩnh v c, ho c các qu c gia. -Thay ñ i t m th i so v i lâu dài (Temporary vs. Permanent Changes) T i lúc ñáo h n , trái phi u ñư c thanh toán ñ y ñ . Trư ng h p nhà ñ u tư nh n ñư c s ti n nh hơn m nh giá ch ñ n khi t ch c phát hành v n ho c rơi vào tình tr ng phá s n. M t khác, n u nhà ñ u tư n m gi a trái phi u t i lúc ñáo h n, thì h s không ph i lo l ng nhi u v các bi n ñ ng c a giá trái phi u. Không gi ng như trái phi u, các qu trái phi u không có ngày ñáo h n. N u m t qu trái phi u s t giá, nó có th ho c không th ph c h i l i ñư c giá tr .