Viteve te 60 hulumtimet e para Viteve te 80 TCP/IP Interneti bazohet në modelin klijenti – sherb esi shërb esi !!! dhe klijenti "bisedojnë# sipas protokolit $TTP %omunikimi në rrjetin komp& bëhet në d mën ra' përmes pajisjes ()*+( ,(odulator*emodulator. kartela e rrjetës – lidhja në rrjetin lokal ,/o0al 1rea 2et3ork. Tipet e rrjetave komp& /12 ,/o0al 1rea 2et3ork. 4 !12 ,!ide 1rea 2et3ork.te hapura/mb llura TCP/IP ,Transmis& Control Proto0ol/Inter& Proto. Telnet - për punë në kompju& në lar5ësi 6ile Trans7er Proto0ol (FTP)-për bartjen e datotekave SMTP - për shkëmbimin e njo7timeve ndërmjet sh7r tëzuesve të Internetit ,posta elektronike . HTTP - për bartjen e të dhënave multimediale ,!orld !ide !eb. //ojet e adresave të rrjetit' 1dresa e rrjetit e kompjuterit ,IP adresa. adresa elektronike,e-mail adresa. 1dresa e resurseve në rrjetë ,89/. ISOC ,The Internet :o0iet . sho;ëri jopro7& me det rë të Prom& të Intern& 4 tekonlo5&të komunikimit& Topologjia e rrjeteve ' <us= >ll= (esh= unaze :istemi i 0ili në mën rë të njëvlershme e lidh IP adresën me emrin e kompjuterit ;uhet DNS ,*omain 2ame : stem. URL ,8ni7orm 9esour0e /o0ator.
%jo Fasje e 7ormimit të n5j rës së pikselit ;uhet Fasja R&1 ,9ed@reen<lue.
2jë 7oto5ra7i e ka madhësinë C0MU ? B68 piksel @jithsejt janë B86UNM piksel& :e0ili piksel i ka N komponente Intenziteti i ndriFimit të n5j rës së se0ilës komponentë para;itet me një numër %ështu ;ë 5jithsejt janë' B86UNM VN W MNPLML6 numra Var5u i at re numrave në të vërtetë është mën ra se si para;itet 7oto5ra7ia në memorien e kompjuterit (e5jithate= , nja e .e.orie# nuk varet n5a kompleksiteti i 0otogra0i# por S n5a numri i pikseleve në të 0ilin është ndarë sipër7a;ja e 7oto5ra7isë dhe S n5a numri i n5j rave ;ë janë në dispozi0ion 9eprezentimi i tipeve tjera të të dhënaveT zërit= anima0ioneve= videos etj bëhet në mën rë analo5e ,të 5jtha në mën rën e vet por 5jithsesi me anë të numrave. 2)R2ET DHE OPER)CIONET LO&3I*E %uptimi themelor në lo5jikë është 5j kimi /idhja e d kuptimeve në të 0ilin mbi raportin e njërit ndaj tjetrit vërtetohet diFka është 5j kim& @j kim ;uajmë 4+o po"i. i 0ili ka një dhe vetëm një vlerë të saktësisë' është i saktë (5) ose jo i saktë (6)( *e5a e matematikës e 0ila mirret me 5j kimet është matematika lo5jike& <azë e matematikës lo5jike është al5jebra lo5jike ose al5jebra e <ool-it (undëson para;itjen simbolike të 7enomeneve ,trans7ormimi i biteve dhe bajtëve. + nevojshme për kuptimin e punës së kompjuterit si tërësi lo5jik ,Fka punojnë.T elektronik ,si punojnë. 2ar7et logji$e ;ë realizojnë një 7unksion lo5jik ndahen në'Xar;e sekuen0iale 4të kombinuara D @jendjet 0 dhe C të sistemit numerik binar mund të realizohen me' (e rrjedhjen ma5netike në një kah ise tjetër (e tension më të lartë ose më të ultë ,më së shpeshti. D Cila 5jendje do të para;itet me C ose 0 varet n5a marrëveshja'C W on= hi5h= true= PV& 0 W o77= lo3= 7alse= 0V& Xarku në daljen > jep 5jendjen 0 vetëm kur në h rjen 1 dhe h rjen < janë në 5jendje lo5jike 0 Xarku në daljen > jep 5jendjen C vetëm kur në h rjen 1 dhe h rjen < janë në 5jndje lo5jike C (und të ketë vetëm një h rje dhe vetëm një *alje& 2ë dalje të ;arkut vendoset 5jendja e njëshit lo5jik kur në h rje është sinjali me vlerë lo5jike zero dhe anasjelltas Xar;et komplekse lo5jike përshkruhen me tri karakteristika' D Tabelat e 5jendjesT D +kua0ione lo5jikeT dhe D :kemën e ;arkut (und të ketë d ose më shumë h rje& Xarku në daljen > jep 5jendjen C nëse në të 5jitha h rjet është 5jendja lp5jike 0 %ur në 0ilëndo h rje është 5jendja C atëhere në dalje është 5jendja 0 )pera0ioni lo5jik Y)):+ (und të ketë d ose më shumë h rje& Xarku në daljen > jep 5jendjen C nëse në 0ilëndo h rje është 5jendja lp5jike 0 %ur në të 5jitha h rjet është 5jendja C në dalje është 5jendja 0 )pera0ioni lo5jik Y)+*$+
• •
• •
REPRE'(I INFORM)(NE *OMP( 2umrat– :hkronjat e al7abetit dhe shenjat e pikësimit= – 8rdhëresat e mikropro0esorit& – @ra7ika/Video= – Aëri mund te para;iten me sistemin binarë %ombinimi i 0aktuar i biteve ;ë i jipet një të dhëne para;et kodin e asaj të dhëne Për kodimin e 5juhës së 7olur ,shkronjave= shenjave të pikësimit. nevoiten së paku 80 simbole )SCII ,1meri0an :tandard Code 6or In7ormation Inter0han5e . sh7r tëzon 5rupet prej B bitësh për reprez &e shkronjave të Vo5la e të mëdha 1meri0an 2ational :tandards Institute ,)NSI. I shtohet 0 në 7illim ;ë kodi 1:CII ti ketë 8 bite ,pra& C b te.= dhe për repr& e shkronja shtesë ' D shkronja të mëdha apo të vo5la ,a= 1= b= <E. D shenjave të posaFme ,GHIJ&&&. D shenjave të pikësimit ,=& K&&&&. D numrave 0 – L ,C= M= NE. dhe D in7ormatave kontrolluese ,tab= return E. UNICODE O 5rup prej C6 biteve për reprezentimin e simboleve ;ë jep 6PPN6 kombinime të biteve= përmban edhe shenja të posaFme për 5juhë të ndr shme si dhe një tërësi të simboleve standarde matematike
• • • •
URL p r! "et nga' +mri i protokolit ;ë sh7r tëzohet 1dresa e kompjuterit në të 0ilin 5jendet in7ormata +mri i datotekës të 0ilën duam ta marrim& HTTP Protokoli ;ë nevoitet për ;asje në dokument= në këtë rast është h pertekst trans7er proto0ol& Telnet - pro5ram për lidhjen e kompjuterëve në distan0ë& (undëson ;ë n5a kompjuteri në të 0ilin punoni të lidheni me një kompjuter tjetër ;ë ti sh7r tëzoni shërbimet e tij& FTP ,6ile Trans7er Proto0ol. - pro5ram bartjen e datotekave ndërmjet d kompjuterëve të lidhur në Internet& (e ndihmën e 6TP mund të mirret 7alas një sistem pro5ram ose një dokument me ;asje publike& :hërbimet themelore të rrjetit të Internetit janë' E-Mail - po#ta ele$toni$e& (undëson për5aditjen= shkëmbimin e njo7timeve ndërmjet shërb esve të Internetit& %%% - !orld !ide !eb= është shërbim in7ormativ hipermedial i rrjetit ;ë sot i dedikohet rrethit më të 5jërë të sh7r tëzuesve të Internetit& !!! bazohet në standardet vijuese' – HTML ,$ per Te?t (arkup /an5ua5e. – standard për shkrimin e dokumenteve të !!!& – URL ,8ni7orm 9esour0e /o0ator. - standard për dhënjen e adresave dokumenteve të !!!& – HTTP ,$ per Te?t Transport Proto0ol. – protokol për ;asje dhe pranim të dokumenteve hipertekst& – C&I ,Common @ate3a Inter7a0e. - standard për shkrimin e pro5rameve interaktive të !!!&
N $o+in #tan+ar+ )SCII= NM shenjat e para mundësojnë komunikimin4kodet kontrolluese për printer përderisa L6 kodet e mbetura për shenjat tjera' të al7abetit= të pikësimit etj *o+i i ,gj r-ar )SCII= prej CM8 deri MPP= shërbejnë për shkronja tjera ;ë i de7inon prodhuesi i kompjuterit 6oto5ra7ia në pajisjen 5ra7ike mund të para;itet sipas' te$ni$ # ve$toriale – me FQrast në memorien e kompjuterit ruhen vetëm të dhënat për elementet e vizatimit ,drejtëza= lakore etj. kurse 5jatë vizatimit= vizatohen vetëm elementet e 7otos& te$ni$ # !it .ap – 7oto para;itet përa7ërsisht ashtu ;ë sipër7a;ja e pajisjes në të 0ilin 7itohet 7oto5ra7ia ,monitori= printeri= ploteri etj. është e ndarë me vija paralele me boshtin horizontal dhe vertikal në rrjetin e katrorëve të ve5jël – pikseleve N-.ri i n+arjeve sipas drejtimit horizontal dhe vertikal para;et re,ol-/ionin R-ajtja e 0otogra0i# #i gr-p i pi$ave ,pi?el – pi0ture element.= se0ila pike para;et një element të 7oto5ra7isë 2ë 7ormën më të thjeshtë= 7oto mund të ruhet me var5un e biteve&Për se0ilën radhë të pikave të 7oto5ra7isë= biti është C ose 0 varësisht n5a ajo se pika është e bardhë ose e zezë& Rdo piksel përbëhet prej tri pjesëve& :e0ila n5a ato pjesë i jep pikselit një n5j rë'S Të ku;eT Të 5jelbërtT Të kaltërtë
MEMORI)
(emorja kr esore ,primare. – 91(,9andom 100ess (emor . D (emorja masive ,sekondare. – $ard disku= C*-9)(= disketa= 7lash disku :i është e or5anizuar memoriaK Xar;et për ruajtjen e të dhënave janë të or5anizuar në njësi ,loka0ione= ;elula. ku vlera tipike e Fdo njësie është 8 bite 1dresat janë numerikeT të supozojmë se të 5jitha njësitë janë të or5anizuara në një rend dhe të numruara si 0= C= ME&C0U8PB6 në rastin e memorjes prej C (b Të dhënave në memorie mund ti Fasemi përmes le?imit elektronik të përmbajtjes në adresën e 0aktuar ,opera/ioni i le8i.it) Të dhënat ruhen në memorie ashtu ;ë 5rupi i 0aktuar i biteve vendoset në loka0ion me adresë të 0aktuar ,opera/ioni i #"$ri.it) (und të bëhet edhe ruajtja e 5rupeve të biteve të 0ilat janë më të 5jata se 5jatësia e një loka0ioni (p(#" #tring- prej 59 !iteve .-n+ t r-"et n +: lo$a/ione t .e.orie#) (emoria 91( 5jendet në pllakën amë& 1jo është e lidhur me pro0esorin me te 0ilin komunikon përmes ma5jistraleve të të dhënave ,data buses.& R)M është një pajisje ;ë i ruan të dhënat në mën rë të përkohshme përderisa CP8 i pro0eson pro5ramet ose do ti pro0esoj për një kohë të 0aktuar& %io d&m&th se të dhënat në këtë memorje mund te modi7ikohen Puna e kësaj memorie 7illon me aktivizimin e PC-së dhe me ndaljen e tij in7ormatat në memorien 91( humben& %oha e Fasjes - është karakteristikë tjetër me rëndësi e memories dhe para;et kohën ;ë kalon prej momentit të kërkesës për një të dhënë n5a memoria deri në momentin e 7itimit të asaj të dhëne n5a memoria ROM ,9ead )nl (emorie. në të 0ilën in7ormatat vetëm le?ohen dhe nuk mund të ndr shohen e as të modi7ikohen& :hërben për vendosjen e të dhënave dhe pro5rameve të 0ilat nevoiten shpesh= p&sh urdhëresat për n5ritjen e sistemit kur kompjuteri lëshohet në punë& Për dallim n5a memorja 91( në të 0ilën in7ormatat 7shihen me rastin e ndaljes së PCsë në këtë memorie in7ormatat ruhen edhe pas ndaljes së PC-së& 9oli themelor i hard diskut është ruajtja e një numri të madh të dhënave pra datotekave ,#7iles#. dhe modi7ikimi i t re *isk rrotullues me sipër7a;e ma5netike D %okat për le?im/shkrim janë të vendosura mbi dhe nën disk D @jatë rrotullimit të diskut Fdo kokë për7shin një rreth në disk -Z shirit ,tra0k. :hiriti ndahet në sektorë në të 0ilat in7ormatat ruhen në 7ormë të var5jeve të biteve -Z me lëvizjen e kokës për shkrim /le?im bëhet Fasja në shirita të ndr shëm :ektorët zakonisht kanë PCM - C0MU b te :ektori i parë i shiritit të parë i një disku përmban in7ormata spe0iale ;ë ;uhet sektori boot& 2ë këtë sektor 5jenden in7ormatat për llojin dhe madhësinë e diskut= numrin e shiritëve dhe sektorëve dhe një pro5ram I vo5el $ard dis;et me kapa0itet të madh ,disa @b. përdorin P-C0 dis;e të vendosura në një bosht me hapesirë të mja7tueshme ndërmjet dis;eve për kokat e shkrim/le?imit Cdo disk i ka d koka për shkrim le?im= n5a një për se0ilën anë Di#$- 0le$#i!il -Z N00 rrotullime në minutë O shpejtësia e bartjes së të dhënave %</sek&
Har+ +i#$- -Z N000 - U000 rrotullime në minute O shpejtësia e bartjes së të dhënave (</sek& Di#7et $o.pa$te (CD. – (e ndihmën e teknolo5jisë laserike in7ormata në C* ruhet me shkrimin në sipër7a;en re7lektuese= Përsëri me ndihmën e dritës laserike le?ohen parre5ullsitë në disk përderisa ai rrotullohet In7ormata në C* ruhet në një shirit kontinual në 7ormë spiraleje ,për dallim n5a hard disku. CD-R% -Z mundësia e përsëritjes së shkrimit në diskT *isku ma5neto-optik= ndr shimi i sipër7a;es re7lektuese përmes laserit dhe rirre5ullimi me ndihmën e 7ushës ma5netike para se sipër7a;ja të 7tohet& D;D -< kapa0itet të madh= U&B@b= mundësia e ruajtjes :hiritat ma5netik -Z mediume të vjetra për ruajtjen e të dhënave 6lash disku nuk ka pjesë lëvizëse brenda tij= si hard disku ose disketa= sepse sh7r tëzon teknolo5ji tjetër për ruajtjen e të dhënave H)RD%)RE - është pjesa e 7ortë e PC-së& Xar;et elektrike dhe elektronike në kompjuter ,për0jellsit= rezistorët Pro0esori&&%omponentet e mëdha të kompjuterit ,monitori= tastatura= sht psiE. SOFT%)RE - para;et të 5jitha pro5ramet e PC-se& sistemi operativT pro5ramet aplikative= - 5juhët pro5ramuese *o.ponentet "ar+=(> C&2jësia ;endroreT MPajisjet h rëseT NPajisjet dalëseTU (emoria C& Pllaka amëT Pro0esoriT (emorjaT (beshtjellesi ,0hassis.T 6urnizuesi i rr mësT 6ll& *isketatT $ard diskuT Portet T %artelatT 2jësia e disketave ,6lopp drive. M& Për k Fjen e F7ardo pajisjeje'- % Fja të jetë korrekte në aspektin elektroteknik – k Fja e pajisjes të bëhet në k Fjen standarde ,porte. ose k Fja të bëhet përmes elementit të 0aktuar ,kontrollerit. i 0ili në mën rë standarde është i vendosor në kompjuter kurse në anën jetër e ka vendin për k Fje ,në të 0ilën k Fet pajisja.& - +kzistimi i pro5ramit të posaFëm ,drajverit. i 0ili do të mundësoj njohjen e urdhëresave të 0ilat arrijnë në kontroller dhe ekzekutimi i t re në pajisjen e k Fur N& % ;jet e jashtme tastatura= miu= sht pësi +kzistojnë d lloje të porteve' D serik dhe D paralel Portet në pllakën amë& Te portet serike ,portet asinkron. bitet e një bajti kalojnë nëpër port një n5a një& Te portet paralele ,portet asinkron. të 5jitha bitet e një bajti kalojnë nëpër port njëkohsisht& CPU ,0entral pro0essor unit - pro0esori.& Pro0esori de7inon llojin e kompjuterit& 1i i kr en të 5jitha opera0ionet aritmetike dhe lo5jike si dhe urdhëresat të 0ilat janë të dhëna n5a pro5rami& %arakteristikat e tij janë' :hpejtësiaT D @jatësia e 7jalës pro0esorikeT Takti i punësT %eshi intern :hpejtësia e pro0& shprehet MIPS ,(ilion Instru0tion Per :e0ond. ose MFLOPS ,(ilion 6loatin5 Point )perations Per :e0ond. &jat #ia e 0jal # pro/e#ori$e është numri i biteve Ta$ti i p-n # është shpeshtësia e impulseve të 0ilat i 5jeneron ora -;ar;e elektronike spe0iale me të 0ilat ini0ohen opera0ionet e pro0esorit& (atet me her0 dhe para;et nje 0ikël për një sekond= Nj #ia $ontroll-e#e e koordinon punën e sistemit kompjuterik si tërësi= pra' - kontrollon ekzekutimin e pro5ramit& - merr instruksione n5a memoria i njeh ato dhe urdhëron veprime përkatëse njësive përkatëse& - i 7illon opera0ionet e njësive h rëse-dalëse dhe i bart të dhënat n5a/në memorien ;endrore&
E$,i#tojn tri lloje t .agji#traleve> data bus= address bus= 0ontrol bus& /lojet e ekranit CRT ,Cathode 9a Tube. – monitor me 5 pa katodikT LCD ,/i;uid Cr stal *ispla . – LED ,/i5ht +mittin5 *iode. – monitor me dioda të ritësT &PD ,@as Plasma *ispla .-monitor me plazmë 5azi *ara$teri#ti$at t"e.elore> @jatësia e dia5onals 6rekuen0a maksimale e 7reskimitT 9ezolu0ioni maksimalT (adhësia e onitorëve' CU= CP= CB= MC in0h ,C in0h W M&PU 0m. /lojet e printerave Matri/or punojnë në parimin e makinës së shkrimit In$-3et përdoret për dokumente kolor La#eri$ përdoret kr esisht për dokumente bardh zi 9ezolu0ioni ;ë rekomandohet - CM00 dpi ,dots per in0h - pika për in0h. :keneri= ploteri= v&projektoriE H?R3E *o.pj-teri është pajisje elektronike= di5jitale= automatike dhe pro5ramabile për përpunimin e të dhënave& )1)*US (966-@66 p(e(#. – 2jëra n5a pajisjet e para për llo5aritje dhe ruajtje të rezultateve 1lai#e Pa#/al (59AB-599A) O %onstr& makinën për llo5aritje ,Paskalina. – mbledhje / zbritje &ott0rie+ %il"el. Lei!nit, (59C9-5D59. O %onstr&makinën për llo5aritje e 0ila i kr ente opera0ionet themelore aritmetikore C"arle# 1a!!age (5DEA-5FD5) O konstr& makinën di7eren0iale ,C8MN. për llo5aritjen e 7unksioneve polinomiale= tri5onometrike dhe lo5aritmike& @jene& I ' %omp& me 5 pa elektronik ,CLUP CLPN. @jenerata e II ' me transistorë ,CLPU - CL6P. @jener& e III me ;ar;e të inte5ruara,CL6P CL80. @jenerata e IV ' %ompjuterët V/:I ,CL80 CLL0. @jenerata e V ' ,CLL0 – deri sot. S-per-$o.pj-ter t O nënkuptohet kompjuteri ;ë në momentin e dhënë e ka per7orman0ën më të mirë dhe produktivitetin më të madh ,numrin e det rave ;ë i kr en në njësi të kohës. E +" na - Të dhënat janë 7aktet e re5jistruara dhe vëzh5imet ;ë janë para;itur 5jatë një pro0esa& %uptimi i të dhënës lidhet me simbolet 7izike të 0ilat mund të re5jistrohen=ruhen= barten dhe përpunohen In0or.ata - është një tërësi e 7akteve të përpunuara dhe të or5anizuara në atë mën rë ;ë para;esin një njo7tim& P rp-ni.i i t +" nave - mund të sh; rtohet si tërësi e aktiviteteve me të 0ilat të dhënat trans7ormohen në in7ormata& Të dhënat mund të ruhen në d mën ra' )naloge - pllaka 5rama7oni= shirita ma5netik e& Digjitale - të dhënat me një veprim të 0aktuar shëndrohen në kombinime të sinjaleve elektrike të përshtatshme për tu ruajtur në kompjuter& *o.pj-teri #i aparat ele$troni$ të dhënat i merr dhe i ruan në 7ormë të impulseve elektrike dhe atë në 7ormën' S kur ka rr më atë e re5jistron si impuls e ne e vlerësojme me shenjën C dhe S kur nuk ka impuls ne e vlerësojm si shenjë 0& C b te W 8 bite (*!)GC0MU b te ,shenja 0 ose C. ose MC0 b te (M!)GC0MU %bWC0MU C0MU b te W C0U8PB6 b te ose MM0 b te (&!)GC0MU (bWC0MU C0MU C0MU b te WC0BNBUC8MU b te ose MN0 b te (t!)GC0MU@bWC0LLPCC6MBBB6 b te / MU0 b te& :hume7ishat e bajtit n An H 5