Microsoft Amharic - Computer Security and Privacy

ዕውቅና ያሇው የMicrosoft የኤላክትሮኒክ መማሪያ (E-Learning) ስሌጠና
ሇህትመት የተዘጋጀ

2698BE
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ማውጫ
የስሌጠናው አጭር መግሇጫ
የስሌጠናው መረጃ
ሞደሌ 1፦ የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና መግቢያ
ኮምፒውተርን መጠበቅ
ቤተሰቦችህን ከዯህንነት ስጋቶች መጠበቅ
ኮምፒውተርን ዯህንነቱ እንዯተጠበቀ እና እንዯዘመነ ማቆየት
የኮምፒውተር ስነ-ምግባራት
የሞደለ ማጠቃሊያ
መፍትሔ ቃሊት

የሞደለ መረጃ
ይህ ስሌጠና ስሇ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና አጭር መግሇጫ ይሰጣሃሌ። ሇኮምፒውተርህ ስሇሚጎደ የስጋት ዓይነቶች እና
ከእነዚህን ስጋቶች እንዳት ኮምፒውተርህን መጠበቅ እንዯምትችሌ ትማራሇህ። የመረጃ ሌውውጥ ህጋዊ ጉዲዮችን በተመሇከተ ኮምፒውተር እና
በይነመረብ ሇተጠቃሚዎች ስሇሚያቀርቧቸው ዋና ዋና ፈታኝ ሁኔታዎችም ትማራሇህ።
የስሌጠናው ማብራሪያ

መግሇጫ

የተሳታፊዎች መግሇጫ

ይህ ስሌጠና ኮምፒውተር የመጠቀም ችልታን ሇማዲበር ሇሚፈሌግ ማንኛውም ሰው የታሇመ ነው።

ቀዲሚ አስፈሊጊ ነገሮች

ተማሪዎች ቢያንስ አንዴ የሀገር ውስጥ ጋዜጣን ሇማንበብ የሚያስችሌ መሰረታዊ የማንበብ እና የመረዲት ችልታ
ሉኖራቸው ይገባሌ።
ተማሪዎች የመጀመሪያውን መሰረታዊ የኮምፒውተር ስሌጠና መውሰዴ ይኖርባቸዋሌ ወይም ተመጣጣኝ የሆነ
የኮምፒውተር ችልታ ሉኖራቸው ይገባሌ።

የስሌጠናው ዓሊማዎች

ይህን ስሌጠና ከጨረስክ በኋሊ፦


ሇሃርዴዌር እና መረጃ ስጋት ስሇሆኑት ዴንገተኛ አዯጋዎች ፣ የመሳሪያ ብሌሽት ፣ አካባቢ ፣ የሰዎች
ስህተት እና ጎጂ ተግባሮች ማብራራት እና



እነዚህን ስጋቶች ሇመቀነስ ርምጃዎችን መውሰዴ ትችሊሇህ።

2
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ሞደሌ 1
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የሞደለ ይዘቶች
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና መግቢያ
ኮምፒውተርን መጠበቅ
ቤተሰቦችህን ከዯህንነት ስጋቶች መጠበቅ
ኮምፒውተርን ዯህንነቱ እንዯተጠበቀ እና እንዯዘመነ ማቆየት
የኮምፒውተር ስነ-ምግባራት
የሞደለ ማጠቃሊያ

የሞደለ መግቢያ
እንዯማንኛውም ላሊ የኤላክትሮኒክ መሳሪያ በአጋጣሚዎች ወይም ሆን ተብሇው ሇሚዯረጉ አዯጋዎች ሰሇባ ነው። ከነዚህ አዯጋዎች አንዲንድቹ
የማይመሇሱ ሉሆኑ ይችሊለ። የኮምፒውተርህን ሃርዴዌር ፣ ሶፍትዌር እና በውስጡ ያሇን ውሂብ አንዲንዴ የመከሊከያ እርምጃዎችን በመውሰዴ
ብዛት ካሊቸው ጉዲቶች መታዯግ ይቻሊሌ።
ይህ ሞደሌ ሇኮምፒውተርህ እና በውስጡ ሇተቀመጠው ውሂብ ስጋት የሆኑ አዯጋዎችን ሇይተህ እንዴታውቅ ይረዲሃሌ። አንዲንዴ የመከሊከያ
ርምጃዎችን በመውሰዴ ኮምፒውተርህን ከነዚህ ስጋቶች እንዳት መጠበቅ እንዯምትችሌ ይዲስሳሌ። በመጨረሻም ይህ ሞደሌ ከበይነመረብ
አጠቃቀም ጋር በተያያዘ የስነ-ምግባር እና ህጋዊ ጉዲዮችን ያብራራሌ።

የሞደለ ዓሊማዎች
ይህን ሞደሌ ከጨረስክ በኋሊ፦






የኮምፒውተርን ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና ማብራራት እና ሇኮምፒውተር ስጋት የሆኑ አዯጋዎችን ሇይተህ ማወቅ ትችሊሇህ ፤
ኮምፒውተርን ከተሇያዩ አዯጋዎች የመጠበቂያ ዘዳዎችን ሇይተህ ማወቅ ፤
የኮምፒውተርን ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና ሇማሳዯግ የሚጠቅሙ ጥሩ ተሞክሮዎችን ማብራራት ፤
ኮምፒውተርህ ዯህንነቱ እንዯተጠበቀ ሇማቆየት የሚረደ ቅንጅቶችን እና አማራጮችን ማብራራት እና
ኮምፒውተር እና በይነመረብ ሇተጠቃሚዎች የሚያቀርቧቸውን ዋና ዋና ፈታኝ ሁኔታዎች ሇይተህ ማወቅ ትችሊሇህ።

በሁለም የህይወት ተሞክሮዎችህ ውስጥ ኮምፒውተሮችን ትጠቀማሇህ። መረጃ ሇማስቀመጥ ፣ የሒሳብ ስራዎችን ሇማከናወን ፣ ጌሞችን ሇመጫወት ፣
ሙዚቃ ሇማዲመጥ ፣ በይነመረብን ሇመዲሰስ እና በኢ-ሜይሌ እና በውይይቶች ከሰዎች ጋር ሇመገናኘት ሇመሰለ የተሇያዩ ዓሊማዎች ኮምፒውተሮችን
ሌትጠቀም ትችሊሇህ።
ነገር ግን ኮምፒውተርህ እና በውስጡ የተከማቹ መረጃዎችህ ሇጉዲት እና ሇብሌሽት የተጋሇጡ ናቸው። ስሇዚህ በተፍጥሮ አዯጋዎች ፣ በሰዎች ስህተት
ወይም በዴንገተኛ ክስተት ወይም የሰርጎ ገቦች ወይም ቫይረስ ጥቃቶችን በመሰሇ የጥቃት እንቅስቃሴ ከሚፈጠሩ አዯጋዎች ኮምፒውተርህን መጠበቅ
ይኖርብሃሌ።
ኮምፒውተርህን ከነዚህ አዯጋዎች ሇመጠበቅ የተሇያዩ የዯህንነት መጠበቂያ ርምጃዎችን ሌትወስዴ ትችሊሇህ። ሇምሳላ ተገቢ የሆነ የዯህንነት ጥበቃ
ቅንጅቶች እና የዘመነ የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌር በኮምፒውተርህ ውስጥ እንዱኖርህ በማዴረግ። ኮምፒውተርህ በይበሌጥ የተጠበቀ መሆኑን ርግጠኛ
ሇመሆን የቤተሰብህ አባልችም ስሇ ዯህንነት ጥበቃ ርምጃዎች ማወቅ ይኖርባቸዋሌ።
በበይነመረብ አማካይነት ከሚገኝ መረጃ ጋር በተያያዘ ያለ መብቶችን ማወቅም አስፈሊጊ ነው። በብዙዎቹ የዴር ጣቢያዎች የሚገኙ ይዘቶች የቅጂ
መብት ያሊቸው ንብረቶች ስሇሆኑ ያሇፈቃዴ እነዚህን መጠቀም በህግ ሉያስጠይቅ ይችሊሌ።
ይህ ሞደሌ ሇኮምፒውተርህ ስጋት የሆኑ የተሇያዩ አዯጋዎችን ፣ እነዚህ አዯጋዎች ስሇሚያሳዴሩት ተጽዕኖ እንዱሁም መፍትሔዎቻቸው ይዘረዝራሌ።
ይህ ሞደሌ የኮምፒውተርህን ዯህንነት ሇመጠበቅ እና ሇማዘመን ሌትወስዲቸው ስሇምትችሊቸው የዯህንነት ጥበቃ ርምጃዎችም ያብራራሌ። ከዚህ
በተጨማሪም ይህ ሞደሌ በይነመረብን በምትጠቀምበት ጊዜ ሌብ ሌትሊቸው የሚገቡ የስነ-ምግባር እና ህጋዊ ጉዲዮች ያብራራሌ።

3
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ክፍሇ ትምህርት 1
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የትምህርት ክፍለ ይዘቶች
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና ምንዴነው?
የተፈጥሮ አዯጋዎች
ከተፈጥሮ አዯጋዎች ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች
በሰዎች ተግባራት የሚመጡ አዯጋዎች
በሰዎች ተግባራት የሚመጡ አዯጋዎችን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች
የኮምፒውተር አዯጋዎች እና የመከሊከያ ርምጃዎች
ግሇ ሙከራ

የትምህርት ክፍለ መግቢያ
የግብር ወረቀቶችን የመሰለ አስፈሊጊ ሰነድችን ዯህንነቱ በተጠበቀ ሁኔታ ታስቀምጣቸዋሇህ። ስሇዚህም
ሰነድችህ ጉዲት አይዯርስባቸውም ወይም አይጠፉም። ካሇፍቃዴህም ማንም ሉያገኛቸው/ሉዯርስባቸው
እንዯማይችሌ እርግጠኛ ነህ።
ኮምፒውተሮችን ብዙ ጊዜ የምትጠቀም ከሆነ በኮምፒውተር ሊይ ሉቀመጥ የሚችሌ በርካታ መረጃ
ሉኖርህ ይችሊሌ። ይህ መረጃ የግብር ዝርዝር ፣ የግሌ ዯብዲቤዎች ወይም የንግዴ ስራ ዯብዲቤዎች ሉሆን
ይችሊሌ። ይህ መረጃ ካሊንተ ፈቃዴ በላልች ሰዎች የማይታይ መሆኑን እርግጠኛ ሌትሆን ይገባሌ። ይህ
መረጃ ጉዲት እንዲይዯርስበትም መጠበቅ ይኖርብሃሌ።
በዚህ ትምህርት ክፍሌ ውስጥ የኮምፒውተርህን ሃርዴዌር ፣ ሶፍትዌር እና ኤላክትሮኒክ መረጃ ከጉዲት ፣
ከመጥፋት እንዱሁም ከስርቆት የመጠበቅ አስፈሊጊነትን ትዲስሳሇህ። በተጨማሪም በኮምፒውተርህ ያሇን
ውሂብ ሇመጠበቅ ሌትጠቀምባቸው ስሇምትችሊቸው የተሇያዩ መፍትሔዎች እና መሳሪያዎች ትማራሇህ።

የትምህርት ክፍለ ዓሊማዎች
ይህን የትምህርት ክፍሌ ከጨረስክ በኋሊ፦


የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመናን ማብራራት ፤



ተፈጥሮአዊ የኮምፒውተር አዯጋዎችን ሇይተህ ማወቅ ፤



ኮምፒውተርህን ከተፈጥሮ አዯጋዎች ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎችን ሇይተህ ማወቅ ፤



ሇኮምፒውተርህ ስጋት የሆኑ የሰዎች ተግባሮችን ሇይቶ ማወቅ እና



ስጋት ከሆኑ የሰዎች ተግባሮች ኮምፒውተርህን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎችን ሇይተህ
ማወቅ ትችሊሇህ።

4
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና ምንዴነው?

ኮምፒውተርን ወይም በውስጡ የሚገኝን ውሂብ ሉያበሊሽ የሚችሌ መንስኤ የኮምፒውተር ስጋት ነው። እንዯ ርዕዯ መሬት ወይም ከፍተኛ
አውልንፋስ ያለ ተፈጥሮአዊ ክስተቶች መጠነ ሰፊ አካሊዊ ጉዲት ሉያስከትለ ይችሊለ። አንተ ወይም ላሊ ሰው ኮምፒውተሩ በትክክሌ እንዲይሰራ
ሉያዯርጉ የሚችለ አንዲንዴ አስፈሊጊ ፋይልችን በአጋጣሚ ወይም ባሇማወቅ ሌታጠፉ ትችሊሊችሁ። ኮምፒውተርህ ከአውታረመረብ ጋር ሲገናኝ
ኮምፒውተርህ የበሇጠ ሇኮምፒውተር ስጋቶች የተጋሇጠ ይሆናሌ። ሇምሳላ ላሊ ተጠቃሚ ኮምፒውተርህን ያሇፈቃዴ ሇመዲረስ አውታረመረቡን
ሉጠቀም ይችሊሌ።
እነዚህን ስጋቶች ሇመቀነስ እና በጉዲት ምክንያት ሉዯርሱ የሚችሇውን የመጥፋት ዕዴሌ ሇመቀነስ ሌትጠቀምባቸው የምትችሊቸው የተሇያዩ ርምጃዎች
አለ። መሰረታዊ የሆኑ መመሪያዎችን በመከተሌ በኮምፒውተርህ ሊይ ሉዯርስ የሚችሇውን የጉዲት መጠን መቀነስ እና ስሇዯህንነቱ እና ክብረ ገመናው
እርግጠኛ መሆን ትችሊሇህ።
የኮምፒውተር ዯህንነት

የኮምፒውተር ሃርዴዌር በሰዎች ቸሌተኝነት አሌያም በተፈጥሮ
አዯጋዎች ምክንያት ሉበሊሽ ይችሊሌ። በተጨማሪም በኮምፒውተር
ውስጥ ያሇ ውሂብ እና ሶፍትዌር በአጋጣሚ ወይም ሆን ተብል
ከሚዯረግ ጥፋት እና ብሌሽት መጠበቅ አሇባቸው። የኮምፒውተር
ዯህንነት ጥበቃ በኮምፒውተር ሊይ እና በውስጡ በሚገኘው ውሂብ
ሊይ የሚዯርስን እንዯዚህ ያሇ ጉዲት ሇማስወገዴ ስሇሚወሰደ
ርምጃዎች ያወሳሌ።

የኮምፒውተር ክብረ ገመና

በኮምፒውተርህ ሊይ የግሌ ፋይልችህንና ወይም ሰነድችህን
ታስቀምጣሇህ እናም ማንም ሰው እንዱያነብብህ አትፈሌግም።
የኮምፒውተር ክብረ ገመና ማሇት የግሌ ፋይልች እና የኢ-ሜይሌ
መሌዕክቶች የመሳሰለ መረጃዎችን ካሇአንተ ፈቃዴ ማንም
እንዲይዯርስባቸው ማዴረግ ማሇት ነው። የኮምፒውተር ክብረ
ገመና ውሂብህን የመዲረስ ፈቃዴን ሇመገዯብ ሌትወስዲቸው
ስሇምትችሊቸው ርምጃዎች ያወሳሌ። የኮምፒውተር ክብረ ገመና
በተጨማሪም ማንኛውም የግሌ የሆነ መረጃን በበይነመረብ ሊይ
ሇማውጣት የሚዯረግ ጥንቃቄን ያካትታሌ። እንዯዚህ ያሇ መረጃ
እንዯ ኢ-ሜይሌ እና የባንክ መሇያዎች ያለ የግሌ መሇያዎችህን
ሇመዲረስ ሲባሌ ያሌአግባብ ጥቅም ሊይ ሉውሌ ይችሊሌ።

5
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

የተፈጥሮ አዯጋዎች

ርዕዯ መሬት ፣ ጎርፍ ፣ አውልንፋስ እና የመሳሰለት ተፈጥሮአዊ አዯጋዎች ኮምፒውተርህን በማንኛውም ጊዜ ሉያበሊሹብህ ይችሊለ። የተፈጥሮ
አዯጋዎች ኮምፒውተሮች ሊይ አካሊዊ ጉዲት ሉያዯርሱ እና ውሂብ እንዱጠፋ የሚያዯርጉ እንዯ እሳት ፣ ከመጠን ያሇፈ ሙቀት አንዱሁም ፍንዲታዎችን
ሉያስከትለ ይችሊለ።
ይህ ስዕሊዊ ማስረጃ ሇኮምፒውተር ዯህንነት እና ክብረ ገመና ስጋት የሆኑ ተፈጥሮአዊ አዯጋዎችን ይገሌፃሌ።

1.

አብዛኞቹ የኮምፒውተር ክፍልች በተወሰነ የሙቀት ክሌሌ ብቻ መስራት እንዱችለ ተዯርገው የተሰሩ ናቸው። ከመጠን ያሇፈ ሙቀት ወይም
ቅዝቃዜ በሚኖርበት ጊዜ አንዲንዴ የኮምፒውተር አካልች በትክክሌ ያሇመስራት ሉጀምሩ ይችሊለ እንዱሁም እነዚህን ክፍልች በላሊ መተካት
ሉያስፈሌግህ ይችሊሌ። ኮምፒውተርህ ከመጠን ሊሇፈ ሙቀት የተጋሇጠ ከሆነ ከማስጀመርህ በፊት መዯበኛ ሙቀት ወዲሇበት ክፍሌ ውሰዯው።

2.

እሳት ኮምፒውተርህን ሉጠገን በማይችሌበት ሁኔታ ሉጎዲው ይችሊሌ። ኮምፒውተሩ በቀጥታ እሳት ሉይዘው ባይችሌም ሉፈጠር የሚችሇው
ሙቀት በቀሊለ ሉጎደ የሚችለ የኮምፒውተር ክፍልችን ሇማቅሇጥ በቂ ነው። ከዚህ በተጨማሪ ጭስ የሲፒዩ ፋንን ሉያበሊሽ ይችሊሌ ይህም
ሲፒዩ እንዱግሌና እንዱበሊሽ ያዯርገዋሌ።

3.

ከፍተኛ በሆነ የኤላክትሪክ ፍሰት የሚከሰት ፍንዲታ/ብሌጭታ የኃይሌ መጨመርን ያስከትሊሌ። የኃይሌ መጨመር ወይም መቆራረጥ
የኮምፒውተርህን አንዲንዴ ክፍልች ዲግም እንዲይሰሩ አዴርጎ ሉጎዲ የሚችሌ ዴንገተኛ የኃይሌ አቅርቦት መጨመር ነው። ሇምሳላ ዴንገተኛ
የኃይሌ አቅርቦት መጨመር የኮምፒውተርህን ማዘርቦርዴ ሉያቃጥሌ ይችሊሌ።

6
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

ከተፈጥሮ አዯጋዎች ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

የተፈጥሮ አዯጋዎች ኮምፒውተርህ ሊይ ከፍተኛ ጉዲት ሉያስከትለ ይችሊለ። ቀጥል ያሇው ሰንጠረዥ ውሂብህን እና ኮምፒውተርህን ከተፈጥሮአዊ
አዯጋዎች ሇመጠበቅ ሌትወስዲቸው የምትችሊቸውን ርምጃዎች ያብራራሌ።
ርምጃ

መግሇጫ

የውሂብ ምትክ መያዝ

የውሂብ ምትክ መያዝ የውሂብህን ቅጂዎች በዛ አዴርጎ መያዝን ያካትታሌ። አንዯ ጎርፍ እና ርዕዯ መሬት ያለ
አዯጋዎች በዴንገት ሉከሰቱ ይችሊለ። ምትክ መያዝ በማንኛውም ሁኔታ የሚከሰትን የውሂብ መጥፋት መሌሰህ
እንዴታገኘው ይረዲሃሌ። ውሂብህን በጥሩ ሁኔታ እንዯገና ሇማግኘት ምትክ አዴርገህ የያዝከውን አስፈሊጊ የሆነ
መረጃህን ቅጂ ላሊ ህንፃ ወይም ከተማ ሊይ ሇይተህ በጥንቃቄ አስቀምጥ።

ኮምፒውተሮችን ዯህንነቱ
በተጠበቀ ስፍራ ማስቀመጥ

ኮምፒውተርህን ሇተፈጥሮ ተጽዕኖዎች ሉጋሇጥ እና ሉበሊሽ በማይችሌበት ስፍራ ሊይ አስቀምጥ። ሇምሳላ
ኮምፒውተሮችን አቧራ የሚበዘበት ወይም እርጥበት ያሇበት ክፍሌ ውስጥ ከማስቀመጥ ተቆጠብ።

ጠባቂ የኤላክትሪክ
መሳሪያዎችን መትከሌ

የማይቋረጥ ኃይሌ አቅራቢ (Uninterruptible Power Supply) (UPS) የመሰለ መሳሪያዎችን መትከሌ ጊዜያዊ
የኃይሌ መቋረጥ በሚከሰትበት ጊዜ በምትኩ የባትሪ ኃይሌን ማቅረብ እንዱችለ ያዯርጋሌ። UPS በዴንገተኛ
የኮምፒውተር መዘጋት ምክንያት የሚከሰትን የሶፍትዌር ብሌሽት ይከሊከሊሌ። UPS የኃይሌ መብዛት እና የኃይሌ
አስተሊሊፊ መስመሮችንም ይቆጣጠራሌ። ይህም በኃይሌ መተሊሇፊያ መስመሮች ሊይ የሚከሰት የኃይሌ መብዛት
እና መቆራረጥ ኮምፒውተርህን እንዲይጎዲ ይረዲሌ። የኃይሌ መብዛት ጠባቂዎችን እና የመስመር ተቆጣጣሪዎችን
ሇየብቻ መትከሌም ትችሊሇህ። ነገር ግን እንዯ መብረቅ የቀሊቀሇ ዝናብ ያለ ክስተቶች ምክንያት በሚፈጠር ከፍተኛ
የሆነ የኃይሌ መብዛት ሁኔታ ጊዜ አዯጋን ሇማስወገዴ ኮምፒውተርህን ማጥፋ እና ከኃይሌ ምንጩ መንቀሌ
ይኖርብሃሌ ።

ኮምፒውተሮችን ከእሳት
መጠበቅ

የእሳት ሂዯትን በሚቀንስ ነገር ዙሪያውን በማጠር ኮምፒውተርን ከእሳት መጠበቅ ይቻሊሌ። ከዚህ በተጨማሪ በቂ
የሆነ የእሳት መከሊከያ መሳሪያዎችን እና ፈጣን የአዯጋ መቆጣጠሪያ ርምጃ መውሰጃዎችን መትከሌ ትችሊሇህ።

ተገቢ የሆነን ሙቀት እና
የአየር ሁኔታ መጠበቅ

የኮምፒውተርህ አገሌግልት አስተማማኝ እንዱሆን ሇማዴረግ ተስማሚ የሆነውን ሙቀት እና የአየር ሁኔታ
መጠበቅ ይኖርብሃሌ። ይህንንም የአየር ማቀዝቀዣዎችን እና የአየር ሁኔታ መቆጣጠሪያዎችን የመሰለ መሳሪያዎችን
በመጠቀም ማዴረግ ትችሊሇህ።

ርዕስ፦

በሰዎች ተግባራት የሚመጡ አዯጋዎች

አንደ የኮምፒውተር ስጋት ዓይነት በሰዎች የሚፈጠር ጉዲት ነው። በቢሮህ ውስጥ የሚሰራ አንዴ የተከፋ ሰራተኛ ሆን ብል በኮምፒውተርህ ውስጥ
ያሇን መረጃ ሇማበሊሸት ሉነሳሳ ወይም ሇማጥፋት ሉሞክር ይችሊሌ። ሰርጎ ገብ ከበይነመረብ ጋር በምትገናኝበት ጊዜ ህገወጥ በሆነ መንገዴ
ኮምፒውተርህን ሇመዴርስ የሚሞክር ሰው ነው። ኮምፒውተርህን ከዯረሰ በኋሊ ሰርጎ ገብ በኮምፒውተርህ የሚገኝ መረጃን ሉሰርቅ ወይም ሉያበሊሽ
ይችሊሌ። በሰዎች ከሚፈጠር ጉዲት በተጨማሪ እንዯ ዴንገተኛ የውሂብ ማጥፋት እና አካሊዊ ጉዲት ያለ የሰዎች ስህተት ሇኮምፒውተርህ ስጋት
ናቸው። ቀጥል ያሇው ሰንጠረዥ በሰዎች የሚፈጠር ጉዲት እና በሰዎች ስህተት የሚመጡ የተሇያዩ የኮምፒውተር ስጋቶችን ይገሌፃሌ።
አዯጋ

መግሇጫ

ስርቆት

ማንኛውም ሰው ኮምፒውተህን መዲረስ የሚችሌ ከሆነ ኮምፒውተርህን ወይም የኮምፒውተሩን ክፍልች ሉሰርቅህ
ይችሊሌ። እንዯ ሊፕቶፕ ያለ ተንቀሳቃሽ ኮምፒውተሮችን የሚጠቀሙ ሰዎች ከመብዛታቸው አንፃር አካሊዊ
የኮምፒውተሮች ስርቆት የተሇመዯ ሆኗሌ።
ኮምፒውተርህ ከበይነመረብ ጋር በሚገናኝበት ጊዜም የምናባዊ ስርቆት ሰሇባ ሌትሆን ትችሊሇህ። አንደ የምናባዊ ስርቆት
ምሳላ የሚሆነው የማንነት መሇያ ስርቆት ነው ፤ በዚህም ሰርጎ ገቦች መሇያህን በመጠቀም እና አንተን በመምሰሌ የግሌ
መረጃዎችህን ሉሰርቁህ ይችሊለ። ይህን የሏሰት የማንነት መሇያ በመጠቀም ሰርጎ ገቦች ፋይናንስህን መዲረስ ሉችለ
ወይም ህገ ወጥ ስራዎችን ሉያከናውኑበት ይችሊለ። ላሊው የምናባዊ ስርቆት ምሳላ የሚሆነው የሶፍትዌር ህገ-ወጥ ቅጂ
ነው ፤ ይህም የኮምፒውተር ንዴፍ ወይም ፕሮግራም ስርቆት ነው። በተጨማሪም ይህ የኮምፒውተር ፕሮግራምን እና
ምስጢራዊ ሰነድችን ያሇፍቃዴ ማሰራጨት እና መጠቀም ማሇት ሉሆን ይችሊሌ።
7

© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ቫይረሶች ፣ ተውሳኮች
እና ትሮጃን ሆርሶች

ስፓይዌር

የበይነመረብ
አጭበርባሪዎች

የመስመር ሊይ አዲኞች

ቫይረሶች በኮምፒውተርህ ሊይ ያሇን ውሂብ ወይም ሶፍትዌር ሉያበሊሹ እንዱሁም በኮምፒውተረህ ውስጥ የተቀመጠ
መረጃን ሉሰርቁ የሚችለ የሶፍትዌር ፕሮግራሞች ናቸው። እነዚህ ቫይረሶች ካሊንተ ዕውቅና ፣ በበይነመረብ ወይም
እንዯ ፍልፒ ዱስኮች እና ሲዱዎች ባለ የማከማቻ መሳሪያዎች አማካይነት ወዯ ኮምፒውተርህ ሉገቡ ይችሊለ።
ተውሳኮች አንዳ ኮምፒውተር ውስጥ ከገቡ በኋሊ ራሳቸውን የሚያባዙ የቫይረስ ዓይነቶች ናቸው። ይህም እነርሱን
ሇማስወገዴ ከባዴ እንዱሆን ያዯርገዋሌ። ትሮጃን ሆርሶች ራሳቸውን እንዯጠቃሚ ሶፍትዌር የሚያስመስለ የቫይረስ
ዓይነቶች ናቸው። ሇምሳላ እንዯ ጌም ወይም መገሌገያ ሶፍትዌር ሉመስለ ይችሊለ። ትሮጃን ሆርስ አንዳ ኮምፒውተር
ውስጥ ከገባ በኋሊ የኮምፒውተር ውሂብን ማበሊሸት ይጀምራሌ።
ስፓይዌር የሚባለት ካሊንተ ዕውቅና በኮምፒውተርህ ሊይ የሚጫኑ ፕሮግራሞች ናቸው። ስሇ ዴር አሰሳ ሌምድችህ
ወይም ላሊ የግሌ መረጃ ዝርዝሮችህ ወዯ ላሊ በአውታረመረቡ ሊይ ያሇ ኮምፒውተር በዴብቅ/በሚስጥር መረጃ ሉሌኩ
ይችሊለ።
በይነመረብ በምትጠቀምበት ጊዜ በኢሜይሌ መሌዕክቶች ወይም በውይይት መዴረኮች አንዲንዴ ሳቢ የሆኑ ነገሮች
ሉሊኩሌህ/ሉቀርቡሌህ ይችሊለ። እንዯዚህ አይነት አቅርቦቶችን ከመቀበሌህ በፊት ጥንቃቄ ማዴረግ ይኖርብሃሌ ፤
ምክንያቱም እነዚህ አቅርቦቶች የገንዘብ ጥፋት የሚያስከትለ በሚገባ የታቀደ የአጭበርባሪዎች አካሌ ሉሆኑ ይችሊለና።

የመስመር ሊይ አዲኞች በመስመር ሊይ ያሇ ማንኛውንም ሰው አግባብ ባሌሆነ መንገዴ ወይም ስነምግባር በጎዯሇው
ሁኔታ ወዲጅነት በመፍጠር የሚያማሌለ ግሇሰቦች ናቸው። አንተ ወይም ቤተሰቦችህ የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማ
ሌትሆኑ ትችሊሊችሁ። የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሜይሌ ወይም የውይይት መዴረኮችን በመጠቀም በፈሇጉት አሊማ
ዙሪያ ከሰዎች ጋር ግንኙነታቸውን ያዲብራለ።

ዴንገተኛ የውሂብ
መጥፋት

ብዙ ጊዜ ዴንገተኛ በሆነ የሰዎች ስህተት ምክንያት የኮምፒውተር ብሌሽት ሉዯርስ ይችሊሌ። ዴንገተኛ የሆነ የአስፈሊጊ
ፋይሌ መጥፋት የውሂብን አንዴነት ሉያዛባ ወይም ላልች ፋይልች ወይም ፕሮግራሞች እንዲይሰሩ ሉያግዴ ይችሊሌ።
ሇምሳላ ኮምፒውተሩ በትክክሌ እንዲይሰራ የሚያዯርግን ፋይሌ በዴንገት/ሳታውቅ ሌታጠፋ ትችሊሇህ።

ዴንገተኛ የሃርዴዌር
ብሌሽት

በቀሊለ ሉጎደ የሚችለ የኮምፒውተር ክፍልች በቸሌተኝነት ሇሚከሰቱ ብሌሽቶች የተጋሇጡ ናቸው። ሇምሳላ በዴንገት
ሊፕቶፕ ኮምፒውተርህ ቢወዴቅብህ እንዯ ማዘርቦርዴ ወይም ሲዱ-ሮም ያለ የኮምፒውተሩ ክፍልችን ሉጎዲብህ/
ሉያበሊሽብህ ይችሊሌ። ይህም በኮምፒውተርህ ውስጥ ያሇን መረጃ ያሳጣሃሌ። ከዚህ በተጨማሪም በማከማቻ
መሳሪያዎች ወይም ተገጣሚዎች ሊይ በምግብ ወይም መጠጥ መፍሰስ ምክንያት የሚዯርስ አካሊዊ ጉዲት ኮምፒውተርህ
ሊይ ተጽዕኖ ሉያሳዴር ይችሊሌ።

ርዕስ፦

በሰዎች ተግባራት የሚመጡ አዯጋዎችን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

በሰዎች ከሚፈጠሩ ጉዲቶች እና የሰዎች ስህተቶች ጋር በተያያዘ የሚመጡ ስጋቶችን ሇመቀነስ አንዲንዴ ቀሊሌ ርምጃዎችን መውሰዴ ትችሊሇህ። ቀጥል
ያሇው ሰንጠረዥ ኮምፒውተርህን በሰዎች ከሚፈጠሩ ጉዲቶች እና የሰዎች ስህተቶች ሇመጠበቅ መወሰዴ ያሇባቸውን ርምጃዎች ይገሌፃሌ።
መፍትሔ

መግሇጫ

መረጃን አስተማማኝ በሆነ
ቦታ ማስቀመጥ

መረጃህን አስተማማኝ እና ዯህንነቱ በተጠበቀ ቦታ ማሇትም ላልች በማይዯርሱበት ሁኔታ አስቀምጥ። ይህም
መረጃው የሚሰረቅበትን እና የሚበሊሸበትን እዴሌ ይቀንሰዋሌ።

ውሂብን መመስጠር

የWindows 7 ቢትልከር (BitLocker) ባህሪ ውሂብን በአንፃፊ-ዯረጃ ሇሇመስጠር ይረዲሃሌ። ይህን ባህሪ
በመጠቀም ውሂብን በምትመሰጥርበት ጊዜ ያሌተፈቀዯሊቸው ተጠቃሚዎች ዯረቅ አንፃፊውን (ሃርዴ ዴራይቩን)
በመንቀሌ እና ከላሊ ኮምፒውተር ጋር በማገናኘት ውሂቡን ማግኘት አይችለም።

ፀረ ቫይረስ እና ፀረ
ስፓይዌር ፕሮግራሞችን
መጫን

ፀረ ቫይረስ እና ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር በኮምፒውተር ማህዯረ ትውስታ ውስጥ ቫይረስ እና ስፓይዌር እንዲሇ
የመፈተሽ እንዱሁም አዱስ ወዯ ኮምፒውተሩ እንዲይገባ የመከሊከሌ አቅም አሇው። ፀረ ቫይረስ እና ፀረ ስፓይዌር
ሶፍትዌርን በየጊዜው ማዘመን አሇብህ ፤ ይህም አዲዱስ ቫይረሶችን እና ስፓይዌሮችን መሇየት እንዱችለ
ያስችሊቸዋሌ። አብዛኛው ፀረ ቫይረስ እና ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር የዘመነውን የሶፍትዌር ስሪት በራሱ ወዯ
ኮምፒውተር የሚጭን የራስ ማዘመኛ ባህሪ ያቀርባሌ።
እንዯ Windows Mail ባሇ የኢ-ሜይሌ ሶፍትዌር ውስጥ አብረው የተሰሩ ባህሪያት አይፈሇጌ የኢ-ሜይሌ
መሌዕክቶችን ሇማገዴ ያስችለሃሌ ፤ እንዱሁም ቫይረሶችን እና ተውሳኮችን የሚፈትሹ ባህሪያትን ያቀርባለ።
Windows 7 Windows መከታ የሚባሌ በወቅቱ የመከሊከሌ አቅም ያሇው አብሮ የተሰራ ፀረ ስፓይዌር ፕሮግራም
አካቷሌ።

ኬሊ (firewall) መጫን

ኬሊ መጫን የኮምፒውተር ጎጂ ስጋቶችን ሇመከሊከሌ ሌትወስዯው የምትችሇው ውጤታማ መፍትሔ ነው። ኬሊ
(firewall) የበይነመረብ ፍሰትን ኮምፒውተርህን ወይም የግሌ አውታረመረብህን ከመዴረሱ በፊት ሇማጣራት
ያስችሌሃሌ። እንዯ ሰርጎ ገቦች እና ቫይረሶች ያለ ስጋቶችን የመከሊከያ ተጨማሪ አገሌግልቶችንም ይሰጣሌ። ኬሊ
ባሌተፈቀዯ ተጠቃሚ ማንኛውም ከውጪ የሚዯረግን መዲረስ በማገዴ የኮምፒውተርህን ዯህንነት እንዴታረጋግጥ
ይረዲሃሌ። በWindows 7 የሚገኘው Windows ኬሊ የማይፈሇግ የኮምፒውተር መዲረስን ያግዲሌ።

8
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ምትክ ውሂብ መያዝ

አስፈሊጊ የሆነን የኮምፒውተር ውሂብ በየጊዜው ምትክ ያዝ። የውሂብን ምትክ ቅጂዎችን በዛ አዴርጎ መያዝ
በዴንገት መጥፋት ወይም መበሊሸት ምክንያት የሚከሰትን የውሂብ ማጣት ይከሊከሊሌ።

ኮምፒውተርን አስተማማኝ
በሆነ ስፍራ ማስቀመጥ

ኮምፒውተርህን ከአቧራ ነፃ በሆነ ፣ ንቅናቄ በላሇበት እና ሉዯርሱ ከሚችለ አዯጋዎች የጸዲ ስፍራ ሊይ አስቀምጥ።
የኮምፒውተሩ ማስቀመጫ ጠረጴዛ ወይም መዯርዯሪያ የማይነቃነቅ እና ቋሚ መሆን ይኖርበታሌ። ይህም
ኮምፒውተሩ በዴንገት ቢገፋ እንኳ እንዲይወዴቅ ይረዲዋሌ።
ኮምፒውተርህን ከመግኔጢሳዊ ዕቃ እና ፈሳሽ ነገር አርቅ። ሇምሳላ ኮምፒውተርህን መሬት ሊይ ወይም ምንጣፍ
ሊይ አታስቀምጥ። በቁሌፍ ሰላዲ አቅራቢያ ሆነህ አትመገብ ወይም አትጠጣ እንዱሁም የቁሌፍ ሰላዲህን በዴንገት
ከሚፈስ ነገር ሇመከሊከሌ መሸፈኛ ተጠቀም።

ርዕስ፦

የኮምፒውተር አዯጋዎች እና የመከሊከያ ርምጃዎች

የሚከተለትን የተሇያዩ አይነት አዯጋዎችን ሇመከሊከሌ የሚወሰደ ርምጃዎች በተዛማጅ ምዴባቸው በትክክሇኛው የአማራጭ ሳጥን ምዴብ ውስጥ
የዓረፍተ ነገሩን ቁጥር በመፃፍ ዯርዴሯቸው።
ዓረፍተ ነገር
1

የኃይሌ መብዛትን መከሊከያ እና የኤላክተሪክ መስመር መቆጣጠሪያ

2

የውሂብ ምስጠራ

3

የእሳት ሂዯትን የሚቀንስ ነገር

4

የማይነቃነቅ ጠረጴዛ

5

ከመግኔጢሳዊ ዕቃዎች ማራቅ

6

ፀረ ቫይረስ

7

የአየር ማቀዝቀዣዎች እና የአየር ሁኔታ መቆጣጠሪያዎች

8

የስፓይዌር መከሊከያ

9

የቁሌፍ ሰላዲ መሸፈኛ

10

ኬሊ

ምርጫ 1

ምርጫ 2

ምርጫ 3

የተፈጥሮ አዯጋዎች

በሰዎች የሚፈጠሩ ጉዲቶች

የሰዎች ስህተቶች

ማስታወሻ፦ ትክክሇኛዎቹ መሌሶች በሚቀጥሇው ገጽ ሊይ ይገኛለ።

9
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ምርጫ 1

ምርጫ 2

ምርጫ 3

የተፈጥሮ አዯጋዎች

በሰዎች የሚፈጠሩ ጉዲቶች

የሰዎች ስህተቶች

7, 3, 1

10, 8, 6, 2

9, 5, 4

ርዕስ፦

ግሇ ሙከራ ሇትምህርት ክፍሌ፦ የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና መግቢያ

ጥያቄ 1
ከሚከተለት ውስጥ ስሇ ኮምፒውተር ክብረ ገመና በይበሌጥ የሚገሌጸው የቱ ነው?
ትክክሇኛውን መሌስ የሆነውን ምረጥ።
ኮምፒውተርን ከእሳት እና ርዕዯ መሬት መጠበቅ።
ኮምፒውተርን ከበዛ የኤላክትሪክ ኃይሌ መከሊከሌ።
ጓዯኛህ ያሊንተ ፈቃዴ የኮምፒውተር መረጃህን እንዲያይ መጠበቅ።
ጠቃሚ የሆኑ የኮምፒውተር ፋይልችን በዴንገት እንዲይሰረዙ መጠበቅ።
ጥያቄ 2
ከሚከተለት የዯህንነት ጥበቃ ርምጃዎች ውስጥ ኮምፒውተርህን እና በውስጡ የሚገኝ ውሂብን ከተፈጥሮ አዯጋዎች ሇመከሊከሌ የምትመርጠው
የቱ ነው?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
የበዛ የኤላክትሪክ ኃይሌን መከሊከያ።
ፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር።
ኬሊ።
የአየር ሁኔታ መቆጣጠሪያ።

ማስታወሻ፦ ትክክሇኛዎቹ መሌሶች በሚቀጥሇው ገጽ ሊይ ይገኛለ።

10
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

መሌስ 1
ከሚከተለት ውስጥ ስሇ ኮምፒውተር ክብረ ገመና በይበሌጥ የሚገሌጸው የቱ ነው?
ትክክሇኛውን መሌስ የሆነውን ምረጥ።
ኮምፒውተርን ከእሳት እና ርዕዯ መሬት መጠበቅ።
ኮምፒውተርን ከበዛ የኤላክትሪክ ኃይሌ መከሊከሌ።
ጓዯኛህ ያሊንተ ፈቃዴ የኮምፒውተር መረጃህን እንዲያይ መጠበቅ።
ጠቃሚ የሆኑ የኮምፒውተር ፋይልችን በዴንገት እንዲይሰረዙ መጠበቅ።
መሌስ 2
ከሚከተለት የዯህንነት ጥበቃ ርምጃዎች ውስጥ ኮምፒውተርህን እና በውስጡ የሚገኝ ውሂብን ከተፈጥሮ አዯጋዎች ሇመከሊከሌ የምትመርጠው
የቱ ነው?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
የበዛ የኤላክትሪክ ኃይሌን መከሊከያ።
ፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር።
ኬሊ።
የአየር ሁኔታ መቆጣጠሪያ።

11
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ክፍሇ ትምህርት 2
ኮምፒውተርን መጠበቅ

የትምህርት ክፍለ ይዘቶች

ኮምፒውተርን የመጠበቂያ መመሪያዎች

የመስመር ሊይ እና የአውታረመረብ ግብይቶችን ዯህንነት የመጠቢቂያ ምርጥ ተሞክሮዎች

የኢሜይሌ እና ፈጣን መሌዕክትን ዯህንነት ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

ኮምፒውተርን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

ግሇ ሙከራ

የትምህርት ክፍለ መግቢያ
የባንክ ወይም የአስተማማኝ ገንዘብ ማጠራቀሚያ ሳጥንህን ሇመዴረስ የማንነት መሇያህን መስጠት
ይኖርብሃሌ። ይህ የማንነት መሇያ ያንተን ንብረት ላሊ ሰው መዴረስ እንዯማይችሌ ርግጠኛ እንዴትሆን
ያዯርገሃሌ።
በተመሳሳይ ሇኮምፒውተርህ እና በውስጡ ሇሚገኘው መረጃህ አስጊ የሆኑ አዯጋዎችን ሇመቀነስ የተሇያዩ
የዯህንነት መጠበቂያ ርምጃዎችን ተግባራዊ ማዴረግ ትችሊሇህ። ይህ የትምህርት ክፍሌ የኮምፒውተርህን
ስርዓት ክወና ፣ ሶፍትዌር እና በውስጡ የሚገኝን ውሂብ ሇመጠበቅ የሚያግዙህን አንዲንዴ መሰረታዊ
ምርጥ ተሞክሮዎች ያስተዋውቅሃሌ።

የትምህርት ክፍለ ዓሊማዎች
ይህን የትምህርት ክፍሌ ከጨረስክ በኋሊ፦


ኮምፒውተርህን የመጠበቂያ መመሪያዎችን ሇይተህ ማወቅ፤



የመስመር ሊይ እና የአውታረመረብ ግንኙነቶችን ዯህንነት የመጠቢቂያ ምርጥ ተሞክሮዎችን
ሇይተህ ማወቅ እና



የኢሜይሌ እና ፈጣን መሌዕክት ሌውውጥ ዯህንነትን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎችን
ሇይተህ ማወቅ ትችሊሇህ።

12
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

ኮምፒውተርን የመጠበቂያ መመሪያዎች

አንዴ ሚስጥራዊ ፕሮጅክት ኮምፒውተርህ ሊይ አስቀምጠሃሌ ብሇህ አስብ። ይህን ሪፖርት ሇማዘጋጀት ሇሳምንታት ስሰራ ቆይተሃሌ እናም አሁን
የፕሮጅክትህን ሪፖርት ሇሱፐርቫይዘርህ ማሳየት ፈሌገሃሌ። የዚህ ሪፖርት አንዴ ቅጂ ብቻ በኮምፒውተርህ ሊይ ይገኛሌ። ይህ ሪፖርት እንዲይበሊሽ
ወይም እንዲይሰረዝ ዯህንነቱን መጠበቅ አስፈሊጊ ነው። ነገር ግን ላሊ የመስሪያ ቤቱ ሰራተኛ የሆነ ሰው አንተ በማትኖርበት ጊዜ ኮምፒውተርህን
ይጠቀም ነበርና የፕሮጀክቱን ሪፖርት ከኮምፒውተርህ ሊይ አጠፋው። እንዯዚህ ያለ አጋጣሚዎችን ሇማስቀረት በኮምፒውተርህ ሊይ የሚገኝን መረጃ
ዯህንነት ሇመጠበቅ ርምጃዎችን መውሰዴ ይኖርብሃሌ። ቀጥል የሚገኘው ሰንጠረዥ በኮምፒውተርህ የሚገኘውን ስርዓተ ክወና እና መረጃ ሇመጠበቅ
ሌትወስዲቸው ስሇምትችሊቸው ርምጃዎች ያብራራሌ።
መመሪያ

መግሇጫ

የተጠቃሚ መሇያ
ተግብር

የስርዓተ ክወናህን እና የመረጃህን አዯጋ ሇመቀነስ ውጤታማ የሆነው
መንገዴ ያሌተፈቀዯሊቸው ግሇሰቦች ኮምፒውተርህን እንዲይዯርሱ
መጠበቅ ነው። ይህን ሇማሳካት አንዯኛው ዘዳ ኮምፒውተርህን
ሇመዴረስ ሇተፈቀዯሊቸው ሰዎች መሇያዎችን ማቀናበር ነው። በዚህ
መሰረትም እያንዲንደ ተጠቃሚ በየዯረጃው ተገቢ የሆነ የመዲረስ
ፍቃዴ ያገኛሌ።
ሇምሳላ በWindows 7 ሇእያንዲንደ የቤተሰብ አባሌ ወይም ላሊ
ተጠቃሚ መሇያዎችን ማቀናበር ትችሊሇህ። ሇራስህ አብሊጫውን
መብት መወሰን እንዱሁም ሌጆች ካለህ የሌጆች መሇያን አቅም
መገዯብ ትችሊሇህ።

የተጠቃሚ ስም እና
የይሇፍ ቃሌ አዋቅር

የተጠቃሚ ስም እና የይሇፍ ቃሌ በማቀናበር የዯህንነት ጥበቃህን
ከፍ ማዴረግ እና ያሌተፈቀዯሊቸው ተጠቃሚዎችን ኮምፒውተርህን
እንዲይዯርሱ ማገዴ ትችሊሇህ። በብዙዎቹ መስሪያቤቶች ውስጥ
እያንዲንደ ሰራተኛ የተሇየ የተጠቃሚ ስም እና የይሇፍ ቃሌ አሇው።
ሰራተኞቹ ኮምፒውተሮቻቸውን ሇመዴረስ ትክክሌ የሆነ የተጠቃሚ
ስም እና የይሇፍ ቃሌ ማስገባት ይኖርባቸዋሌ። በWindows 7
የተጠቃሚ ስም እና የይሇፍ ቃሌ ማቀናበር ትችሊሇህ።

የይሇፍ ቃሌን
በሚስጥር መጠበቅ

የይሇፍ ቃሌህ ሇኮምፒውተርህ እንዯ ቁሌፍ ያገሇግሊሌ። የይሇፍ
ቃሌህን የሚያውቅ ማንኛውም ሰው ኮምፒውተርህን ሉዯረስ እና
መረጃህን ሉያበሊሽብህ ስሇሚችሌ የይሇፍ ቃሌህን በሚስጥር መያዝ
ይኖርብሃሌ።
የይሇፍ ቃሌህን በምታስገባበት ጊዜ ማንም እንዲያይ ጥንቃቄ
አዴርግ። የይሇፍ ቃሌህን ሇላልች አታጋራ። የይሇፍ ቃሌህን ጽፈህ
በኮምፒውተርህ ወይም በጠረጴዛህ ሊይ አትተው። የይሇፍ ቃሌህ
ተጋሌጧሌ ብሇህ ካሰብህ ላልች ያሊግባብ ሳይጠቀሙበት በፊት
በፍጥነት ቀይር።

ኮምፒውተርህን ቆሌፍ

ማንም ሰው በላሇበት ሁኔታ ኮምፒውተርህን እንዯበራ ትተህ
በምትሄዴበት ጊዜ ላሊ ሰው የኮምፒውተርህን ሶፍትዌር ወይም
መረጃ ሉያበሊሽብህ ይችሊሌ። ይህንን በማትኖርበት ወቅት
ኮምፒውተርህን ሇጊዜው በመቆሇፍ መከሊከሌ ትችሊሇህ።
ኮምፒውተር በሚቆሇፍበት ጊዜ ወዱያውኑ የገጽ ማሳያውን ይዘቶች
ይዯብቅና በትክክሇኛው የተጠቃሚ ስም እና የይሌፍ ቃሌ
እስኪከፈት ዴረስ ምንም ስራ እንዱከናወን አይፈቅዴም።
ኮምፒውተርን የመቆሇፍ አካሄድች እንዯምትጠቀመው ስርዓተ ክወና
ይወሰናሌ። ሇምሳላ በWindows 7 CTRL+ALT+DEL በመጫን
እና ይህን ኮምፒውተር ቆሌፍ የሚሇው አዝራር ሊይ ጠቅ በማዴረግ
ኮምፒውተሩን መቆሇፍ ትችሊሇህ። ይህ ኮምፒውተርን የሚቆሌፍ
ባህሪ በሁለም ስርዓተ ክወናዎች ሊይ እንዯላሊ አስታውስ።

13
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የመጠበቂያ ሶፍትዌር
ጫን እንዱሁም
አዘምን

ኮምፒውተርህን እንዯ ቫይረሶች እና ስፓይዌር ባለ ስጋቶች
እንዲይጠቃ ክትትሌ ማዴረግ ይኖርብሃሌ። በአሁኑ ጊዜ በቫይረስ
የሚመጣ ጉዲት ትኩርት የሚያስፈሌገው ነው። በጣም አስፈሊጊ
የሆነ መረጃ ሌታጣ ትችሊሇህ እንዱሁም የስርዓተ ክወናህን እና ላሊ
ሶፍትዌርን እንዯገና መጫን ሉያስፈሌግህ ይችሊሌ። ፀረ ቫይረስ እና
ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር በመጫን ኮምፒውተርህን ከቫይረሶች እና
ስፓይዌር መከሊከሌ ትችሊሇህ። እነዚህ ጠባቂ የሶፍትዌር
ፕሮግራሞች በኮምፒውተርህ የሚገኝን ቫይረስ እና ስፓይዌር
ሇማግኘት እና ሇማስወገዴ ያግዙሃሌ። አዱስ ቫይረስ እና ስፓይዌር
ኮምፒውተርህን እንዲያጠቃውም ይከሊከሊለ።
ኬሊ መጫንም ላሊው ጥሩ ተሞክሮ ነው። ይህም ወዯ ኮምፒውተርህ
የሚዯርሱትን አጣርቶ ያወጣሌ። ኬሊ መጫን በመስመር ሊይ
ተጠቃሚዎች የሚዯረግን የመዴረስ ሙከራን በመገዯብም ከሰርጎ
ገቦች ይከሊከሊሌ።
በየጊዜው አዲዱስ ስጋቶች እየተፈጠሩ ስሇሆነም የሶፍትዌር
ኩባንያዎች በኮምፒውተርህ ሌትጭናቸው የምትቻሊቸው ዝምኖችን
በየጊዜው ይፈጥራለ። እነዚህ ዝምኖች በኮምፒውተርህ በተጫነው
ሶፍትዌር ወይም ስርዓተ ክወና ሊይ ጭማሪዎችን በማዴረግ
የኮምፒውተርህን በዯህንነት ስጋቶች የመጋሇጥ አቅም ይቀንሳሌ።
የፀረ ቫይረስ ሶፍትዌርህ አዲዱስ ቫይረሶችን እንዱያገኝሌህ በየጊዜው
ማዘመንህን አረጋግጥ።
Windows 7 ኮምፒውተርህን ፍቃዴ ከላሇው መዲረስ ሇመከሊከሌ
Windows ኬሊን አካቷሌ። ከዚህ በተጨማሪም ኮምፒውተርህን
ከብቅ-ባዮች እና ላልች የዯህንነት ስጋቶች የሚከሊከሌ Windows
መከታ የሚባሌ የፀረ ስፓይዌር ፕሮግራም አካቷሌ።

ውሂብ መስጥር

ውሂብን ፍቃዴ ከላሇው መዲረስ ሇመከሊከሌ ሲባሌ ውሂብን
ወዯማይነበብ ቅርጸት መቀየር ምስጠራ ተብል ይጠራሌ።
የተፈቀዯሇት ተጠቃሚ የተመሰጠረውን ውሂብ ወዯሚነበብ እና
የሚጠቅም ቅርጸት ዲግም መመሌስ ይችሊሌ። ይህም ሚስጠር
መፍታት ይባሊሌ። ዛሬ የተሇያዩ የሶፍትዌር ምርቶች ውሂብን
የመመስጠሪያ ዘዳዎችን አካተዋሌ።
በWindows 7 ምስጠራ ፋይሌን ሇሚመሰጥረው ተጠቃሚ በግሌጽ
የሚታይ ሲሆን ፣ ይህም ፋይለን ከመጠቀም በፊት ምስጠራውን
መፍታት አይኖርብህም ማሇት ነው። ሁላ እንዯምታዯርገው ፋይለን
መክፈት እና መሇወጥ ትችሊሇህ።

ምትክ ውሂብ ያዝ

አስፈሊጊ የሆኑ ፋይልችን ቅጂ በሲዱ ፣ ዱቪዱ ወይም ፍልፒ ዱስክ
የመሳሰለ የማከማቻ መሳሪያዎች ሊይ በማስቀመጥ ፋይልችህን
ከመጥፋት ወይም ከመበሊሸት ሌትታዯጋቸው ትችሊሇህ። ይህ ሂዯት
ምትክ ውሂብ መያዝ ይባሊሌ። የተያዙትን ምትኮችም አስተማማኝ
በሆነ ቦታ በማስቀመጥ ዋናው ፋይሌ በሚበሊሽበት ወይም
በሚጠፋት ጊዜ ሌትጠቀምባቸው ትችሊሇህ።

14
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

የመስመር ሊይ እና የአውታረመረብ ግብይቶችን ዯህንነት የመጠቢቂያ ምርጥ ተሞክሮዎች

ኮምፒውተርህን ከበይነመረብ ጋር ማገናኘት ከአሇም መረጃ እና መዝናኛ ጋር ያስተዋውቀዋሌ። ነገር ግን ኮምፒውተርህን ሇመስመር ሊይ አዯጋዎች
የተጋሇጠ እንዱሆንም ያዯርገዋሌ። ሇምሳላ ቫይረሶች ከተጠቃ ኮምፒውተር ወዯ አንተ ኮምፒውተር በቀሊለ ሉተሊሇፉ ይችሊለ። ኮምፒውተርህ
በእነዚህ የመስመር ሊይ አዯጋዎች የሚዯርስበትን ጉዲት ሇመቀነስ እንዯ ጠንካራ የይሇፍ ቃልችን መፍጠር ፣ ውሂብ መመስጠር እና የፀረ ቫይረስ
ሶፍትዌር መጠቀም ያለ ምርጥ ተሞክሮዎችን አጣምረህ መጠቀም ትችሊሇህ። ቀጥል የሚገኘው ሰንጠረዥ የመስመር ሊይ እና የአውታረመረብ
ግንኙነቶችን ዯህንነት ሇመጠበቅ ሌትወስዲቸው ስሇምትችሊቸው የተሇያዩ ርምጃዎች ያብራራሌ።
ርምጃ

መግሇጫ

ጠንካራ የይሇፍ ቃሌ
ተጠቀም

ጠንካራ የይሇፍ ቃሌ ማሇት በቀሊለ ሉገመት የማይችሌ ውስብስብ የይሇፍ
ቃሌ ነው። የይሇፍ ቃሌ የዓብይ እና ንዑስ ሆሄያትን ፣ ቁጥሮችን እና እንዯ
ስርዓተ ነጥቦች እና የቁጥር ምሌክት ያለ ሌዩ ቁንፊዎችን አጣምሮ የያዘ
እንዱሁም ሙለ ቃሊትን ወይም ስሞችን ያሊካተት ሉሆን ይገባሌ።
ጠንካራ የይሇፍ ቃሌ የዯህንነት እና ክብረ ገመና ጥቃቶች ዋንኛ መከሊከያህ
ነው። ቀጥል ሇተዘረዘሩት ጠንካራ የይሇፍ ቃሊት ሉፈጠርሊቸው ይገባሌ።

ከሰርጎ ገቦች እና ስፓይዌር
መከሊከሌ



ያሌተገናኙ ኮምፒውተሮችን ሇመዲረስ



አውታረመረቦችን ሇመዲረስ



የግሌ እና የገንዘብ ሁኔታ ዝርዝር የመሰሇ አንገብጋቢ መረጃ
ያሊቸውን ዴረ ጣቢያዎች ሇመዲረስ



ማንኛውም አስፋሇጊ የሆነን መረጃ ሇመዲረስ



ኮምፒውተር ሊይ ሇተቀመጠ የግሌ መረጃ

በይንመረብን በምትዲስስበት ወቅት በኮምፒውተርህ ሊይ የተጫነ ፕሮግራም
በላሊ አገር ሊይ ሇሚገኝ ሰርጎ ገብ የግሌ መረጃህን አሳሌፎ ሉሰጥብህ
ይችሊሌ። እንዯዚህ ያለ የሶፍትዌር ፕሮግራሞች የስፓይዌር ምሳላዎች
ናቸው። እነዚህ ፕሮግራሞች ያሇንታ ዕውቅና በኮምፒውተርህ ሊይ ይጫኑና
ምስጢራው የሆነ መረጃን ከኮምፒውተርህ ወዯ ሰርጎ ገቦች በዴብቅ
ያስተሊሌፋለ። አንዲንዴ ጊዜ ቀጣሪዎች ሰራተኞች የሚጠቀሙባቸው
ኮምፒውተሮች ሊይ ሆን ብሇው ስፓይዌር በመጫን የሰራተኞቻቸውን
የኮምፒውተር ስራ እንቅስቃሴ ሇመከታተሌ ይጠቀሙበታሌ።
Windows 7 በኮምፒውተርህ ሊይ ስፓይዌር በዴብቅ እንዲይጫን
የሚከሇክሌ Windows መከታ የሚባሌ አብሮ የተሰራ ፀረስፓይዌር
ፕሮግራም አካቶ ይዟሌ።
ሇመስመር ሊይ ዯህንነት ጥበቃ የበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢ (ISP)
ዯጋፊን ተጠቀም። ይህ ዴጋፍ ፀረቫይረስ እና ፀረስፓይዌር ሶፍትዌር ሉሆን
ይችሊሌ። አንዲንዴ ISPs የኬሊ መከሊከያ ፣ የኢ-ሜይሌ ቫይረስ መሇያ እና
የአይፈሇጌ መሌዕክት መከሊከያን ያቀርባለ።

የአሰሳ ታሪክን በየጊዜው
አጽዲ

በይነመረብን በምትዲስስበት ጊዜ የምትጎበኛቸው የዴር ጣቢያዎች እና ዴረገፆች በአሳሽህ ታሪክ ሊይ ይቀመጣለ። እንዱሁም በይነመረብን
በምትዲስስበት ጊዜ በርካታ ፋይልች በኮምፒውተርህ ጊዜያዊ ማህዯረ
ትውስታ ሊይ ይቀመጣለ። ይህ ጊዜያዊ ማህዯረ ትውስታ መሸጎጫ ማህዯረ
ትውስታ ይባሊሌ። በመሸጎጫ ማህዯረ ትውስታ ሊይ የሚከማቹት ፋይልች
ስሇ ጎበኛሃቸው ዴረ-ገፆች መረጃ ይመዘግባለ።
ነገር ግን የተወሰኑት የእነዚህ ጊዜያዊ የበይነመረብ ፋይልች በሰርጎ ገቦች
ሉገኙ የሚችለ እንዯ የተጠቃሚ ስምህ እና የይሇፍ ቃሌህ ያሇ የአንተ የግሌ
መረጃን ሉይዙ ይችሊለ። ሰርጎ ገቦች የግሌ መረጃህን እንዲያገኙ ሇመከሊከሌ
በአሳሽ ታሪክ እና በመሸጎጫ ማህዯረ ትውስታ ውስጥ የሚገኙ ይዘቶችን
በየጊዜው አጥፋ።
የዴር ጣቢያዎችን በምትጎበኝበት ጊዜ ስምህን የሚያሳይ ማስታወቂያ

15
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ሌትመሇከት ትችሊሇህ። ይህ የሚሆነውም ኩኪዎችን በመጠቀም ነው።
ኩኪዎች ቀዴሞ የጎበኘሃቸው የዴር ጣቢያዎች አማራጮችህን ሇመሇየት እና
ሇመከታተሌ ሲለ በኮምፒውተርህ ሊይ የሚፈጥሯቸው ትናንሽ ፋይልች
ናቸው። ዋና ዓሊማቸው የዴር ጣቢያውን በምትጎበኝበት ጊዜ የበሇጠ ሊንተ
የሚሆን መረጃ ሇማቅረብ ነው። ነገር ግን ኩኪዎች የግሌ መረጃህን
ስሇሚይዙ ሇኮምፒውተርህ ዯህንነት ስጋት ሉሆኑም ይችሊለ። ሇምሳላ
የመስመር ሊይ ግዢ በምታካሂዴበት ጊዜ ኩኪዎች የክሬዱት ካርዴህን
ዝርዝር መረጃ ሉይዙብህ ይችሊለ። በእነዚህ ምክንያቶች የግሌ መረጃህ
ያሊግባብ ጥቅም ሊይ እንዲይውሌ ሇመከሊከሌ በየጊዜው ኩኪዎችን ማጥፋት
ጥሩ ሌምዴ ነው።
የግሌ መረጃን ከማጋራት
ተቆጠብ

አንዲንዴ የዴር ጣቢያዎች እንዯ ስም ፣ ፆታ እና እዴሜ ያሇ የግሌ መረጃን
በቅፆች ሊይ እንዴትሞሊ ይጠይቃለ። በኢ-ኮሜርስ ጣቢያዎች ዯግሞ የባንክ
መሇያ ዝርዝሮችን ወይም የክሬዱት ካርዴ ቁጥርህን ሌትጠየቅ ትችሊሇህ።
ነገር ግን ሰርጎ ገቦች ይህን መረጃ ሉያገኙት እና ሊሌተገባ ዓሊማ
ሉጠቀሙበት እንዯሚችለ አስታውስ። አንዲንዴ ኩባንያዎች ያሌተፈሇጉ
የንግዴ ኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ወዯ አንተ ሇመሊክም ይህን መረጃ
ሉጠቀሙበት ይችሊለ። ስሇዚህ በዴር ጣቢያ ሊይ ማንኛውንም የግሌ መረጃ
ከማጋራትህ በፊት የዴር ጣቢያው ዯህንነቱ የተጠበቀ መሆኑን እና
መረጃውን መስጠት ምን ያህሌ አስፈሊጊ እንዯሆነ አረጋግጥ።

የመስመር ሊይ ግብይቶችን
ዯህንነታቸው በተጠበቀ
ጣቢያዎች ሊይ ብቻ
አዴርግ

የመስመር ሊይ ግዢ በምታካሂዴበት ጊዜ እንዯ ባንከ መሇያ ቁጥር እና
ክሪዱት ካርዴ ዝርዝሮች ያሇ ወሳኝ መረጃን መስጠት ያስፈሌግሃሌ።
ስሇዚህ የመስመር ሊይ ግብይቶችን የምታካሂዯው አስተማማኝ በሆኑ የዴር
ጣቢያዎች ሊይ ብቻ መሆኑን ማረጋገጥ አስፈሊጊ ነው። አንዴ የዴር ጣቢያ
አስተማማኝ ነው የሚባሇው የስሙ ቅዴመ ቅጥያ https ከሆነ ነው። ቅዴመ
ቅጥያው የዴር ጣቢያው Secure Sockets Layer (SSL) ፕሮቶኮሌን
እንዯሚተገብር ያመሇክታሌ። SSL የሚተሊሇፈውን መረጃ በመመስጠር
አስተማማኝ የመረጃ ግንኙነትን የሚያረጋግጥ የበይነመረብ ዯህንነት ጥበቃ
ፕሮቶኮሌ ነው። SSL ፕሮቶኮሌ የዴር ጣቢያው እውነተኛ መሆኑን እና
ሇጣቢያው የምትሰጠው መረጃ ያሊግባብ ጥቅም ሊይ እንዯማይውሌ
ያረጋግጣሌ።
አስተማማኝ የሆነ የዴር ጣቢያ ስታስገባ አብዛኞቹ የዴር አሳሾች የስገባሃው
የዴር ጣቢያ አስተማማኝ መሆኑን የሚያረጋግጥ መሌዕክት ያሳዩሃሌ።
በአዴራሻ አሞላ ውስጥ የሚታይ የተቆሇፈ ትንሽ የቁሌፍ አድ አስተማማኝ
የሆነ የዴር ጣቢያን ሇመሇየት ያግዝሃሌ። በተጨማሪም ማንኛውንም
የመስመር ሊይ ግብይት ከማካሄዴህ በፊት የዴር ጣቢያውን የዯህንነት
ማረጋገጫ ሰርተፊኬት መመሌከት ትችሊሇህ።

Windows የዯህንነት
ጥበቃ ማዕከሌን
በመጠቀም የዯህንነት
ጥበቃ ክፍልችን አዋቅር

Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን በWindows 7 የሚገኝ ባህሪ ሲሆን
አስፈሊጊ የሆኑ የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን ሁኔታ ሇመመርመር እና
በኮምፒውተርህ የተጫነውን የፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር ሇመከታተሌ የሚረዲ
ምቹ የሆነ መገሌገያ ይሰጣሌ። የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን ከመቆጣጠሪያ
ፓኔሌ መክፈት ትችሊሇህ። የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ አራት ክፍልች አለት
እነርሱም፦


ኬሊ፦ በWindows 7 ውስጥ Windows ኬሊ በራሱ የሚሰራ
ነው። ኬሊ እንዯ ቨይረሶች እና ተውሳኮች ያለ ጎጂ ይዘቶች ወዯ
ኮምፒውተርህ እንዲይገቡ ሇመከሊከሌ ይረዲሌ።



ራስ-ሰር ማዘመኛ፦ ይህ ባህሪ ከዯህንነት ጥበቃ ጋር የተያያዙ
አስፈሊጊ ዝምኖችን በMicrosoft ማዘመኛ የዴር ጣቢያ ሊይ
መኖራቸውን ይፈትሻሌ። ይህን ባህሪ ማንቃት ኮምፒውተርህ
የዘመነ እና በበይነመረብ ሊይ ከሚገኙ አዲዱስ የዯህንነት ስጋቶች
የተጠበቀ ሆኖ እንዯሚቆይ ያረጋግጣሌ።



የማሌዌር መከሊከያ፦ ስፓይዌር እና ላሊ የማይፈሇግ ሶፍትዌር
ያንተን ፈቃዴ በአግባቡ ሳይጠይቅ በኮምፒውተርህ ሊይ ራሱን
ሉጭን ይችሊሌ። Windows መከታ ከበይነመረብ ጋር
በምትገናኝበት ጊዜ ወቅታዊ የመከሊከሌ ስራ ይሰራሌ።



ላልች የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች፦ ላልች የዯህንነት ጥበቃ
16

© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ቅንጅቶች የበይነመረብ ቅንጅቶችን እና የተጠቃሚ መሇያ
መቆጣጠሪያ ቅንጅቶችን ያጠቃሌሊሌ። የበይነመረብ
አማራጮችን በመጠቀም የዯህንነት ጥበቃ ዯረጃውን መካከሇኛ ፣
መካከሇኛ-ከፍተኛ ወይም ከፍተኛ ማዴረግ ትችሊሇህ። Internet
Explorer 8 ከቀዴሞዎቹ ስሪቶች የበሇጠ ከፍተኛ የሆነ
የዯህንነት ጥበቃ ዯረጃዎች አለት። የተጠቃሚ መሇያ
መቆጣጠሪያ በኮምፒውተርህ ሊይ ሇውጥ ከመዯረጉ በፊት
የይሇፍ ቃሌ በመጠየቅ ያሌተፈቀደ ሇውጦችን ይከሊከሊሌ።

ተዋናይ ይዘትን አሰናክሌ

ተዋናይ ይዘት በይነመረብ በምታስስበት ጊዜ በኮምፒውተርህ ሊይ የሚጫኑ
ትናንሽ ፕሮግራሞችን ያመሇክታሌ። የእነዚህ ፕሮግራሞች ዋና አገሌግልት
በቪዱዮች እና በሰሪ አሞላዎች የታገዘ የበይነመረብ ተሞክሮ ግንኙነት
ሇአንተ ማቅረብ ነው። ነገር ግን በአንዲንዴ ሁኔታዎች እነዚህን ፕሮግራሞች
በኮምፒውተርህ የሚገኝ መረጃን ሇማበሊሸት ወይም ያሇአንተ ፈቃዴ ጎጂ
የሆነ ሶፍትዌርን ሇመጫን ሉጠቀሙባቸው ይችሊለ። እንዯዚህ አይነት
ፕሮግራሞች እንዲይጫኑ ሇመከሊከሌ ተዋናይ ይዘትን ማሰናክሌ ትችሊሇህ።

ርዕስ፦

የኢሜይሌ እና ፈጣን መሌዕክትን ዯህንነት ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

ኢ-ሜይሌ እና ፈጣን መሌዕክት ሇንግዴ ስራ እና ሇግሌ ግንኙነት በስፋት ጥቅም ሊይ ይውሊለ። ነገር ግን ሰርጎ ገቦች ፣ የመስመር ሊይ አዲኞች
እንዱሁም ተውሳኮችን እና ቫይረሶችን የሚፈጥሩ ሰዎች ኢ-ሜይሌን እና ፈጣን መሌዕክትን ሇጥቃት ዓሇማ ይጠቀሙባቸዋሌ። ሇምሳላ እነዚህ ሰዎች
ጎጂ ሶፍትዌር አያይዘው ኢ-ሜይሌ ሉሌኩ ይችሊለ። እነዚህ ሰዎች አስፈሊጊ መረጃን ሇመጠየቅ ወይም በተሳሳቱ አቅርቦቶች አንተን ሇማማሇሌ ኢሜይሌን ሉጠቀሙም ይችሊለ። ሇዚህም ነው የኢ-ሜይሌ እና ፈጣን መሌዕክት ዯህንነትን ሇማረጋገጥ አንዲንዴ ርምጃዎችን መውሰዴ አስፈሊጊ
የሆነው።
የኢ-ሜይሌ ዯህንነትን ሇማረጋገጥ አባሪ ያሇውን ኢ-ሜይሌ ከመክፈት ተቆጠብ ፣ ሇአይፈሇጌ መሌዕክት ምሊሽ አትስጥ ፣ ሳይፈሇግ ሇሚመጣ የንግዴ
መሌዕክት ምሊሽ አትስጥ እንዱሁም ራስህን ከአስጋሪዎች ጠብቅ። የፈጣን መሌዕክትን ዯህንነት ሇማረጋገጥ ከምታውቃቸው ሰዎች ጋር ብቻ ውይይት
አዴርግ እንዱሁም በፈጣን መሌዕክት የሚዯርሱ አባሪዎችን አትክፈት። ቀጥል የሚገኘው ሰንጠረዥ የኢ-ሜይሌ እና ፈጣን መሌዕክትን ዯህንነት
ሇማረጋገጥ ስሇሚወሰደ ርምጃዎች ያብራራሌ።
ከታች ያሇው ሰንጠረዥ ከበይነመረብ ሊይ የተወሰዯ ስዕሊዊ እንቅስቃሴን ያሳያሌ።
አብሪዎች የያዙ ኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን በምትከፍትበት ጊዜ ጥንቃቄ አዴርግ

ፋይልችን ሇጓዯኞችህ ሇማጋራት የኢሜይሌ አባሪዎችን ሌትሌክ ትችሊሇህ። በኢ-ሜይሌ መሌዕክትህ ውስጥ እንዯአባሪ ሆኖ የፎቶ ወይም
የሙዚቃ ፋይሌ ሉዯርስህ ይችሊሌ። ነገር ግን አባሪ የያዘ መሌዕክትን በምትከፍትበት ጊዜ ጥንቃቄ ማዴረግ ያስፍሌጋሃሌ ምክንያቱም ይህ በብዛት
የተሇመዯው ቫይረሶችን የማሰራጫ መንገዴ ነውና።

17
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ከታች ያሇው ሰንጠረዥ ከበይነመረብ ሊይ የተወሰዯ ስዕሊዊ እንቅስቃሴን ያሳያሌ።
ሳይፈሇግ ሇሚመጣ የንግዴ መሌዕክት ምሊሽ አትስጥ

ምርቶቻቸውን ወይም አገሌግልቶቻቸውን የሚያስተዋውቁ ግሇሰቦችን እና ኩባንያዎችን ጨምሮ ካሌታወቁ ሊኪዎች በርካታ ቁጥር ያሊቸው
ያሌተፈሇጉ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሌትቀበሌ ትችሊሇህ። እነዚህ መሌዕክቶች ያንተን የግሌ መረጃ እንዴትሞሊ የሚፈሌጉ የመስመር ሊይ
መጠይቆች ሉሆኑም ይችሊለ። እነዚህ ሳይፈሇጉ የሚመጡ መሌዕክቶች አይፈሇጌ መሌዕክት በመባሌም ይታወቃለ።
ብዙ ጊዜ አይፈሇጌ መሌዕክት ሇኮምፒውተርህ ጎጂ የሆነ ይዘትን ሉያካትት ይችሊሌ። ከዚህ በተጨማሪም አይፈሇጌ መሌዕክትን ብዙ ጊዜ
የማንነት መሇያዎችን ሇመስረቅ ስሇሚጠቀሙበት ሇእንዯዚህ አይነት መሌዕክቶች ምሊሽ በምትሰጥበት ወቅት ወሳኝ የሆነ መረጃን ሳታውቀው
ሌታጋራ ትችሊሇህ። ስሇዚህ ሇአይፈሇጌ መሌዕክት ምሊሽ ከመስጠት መቆጠብ ይኖርብሃሌ። አይፈሇጌ መሌዕክት በዯረሰህ ጊዜም ወዱያው
ማጥፋት ይኖርብሃሌ። እንዯ Windows መሌዕክት ያሇ የኢ-ሜይሌ ፕሮግራም የአይፈሇጌ መሌዕክትን ሇማዛወር እና በቀጣይ ሇማጥፋት ይረዲ
ዘንዴ የአይፈሇጌ መሌዕክት አቃፊ አካቷሌ።
ከታች ያሇው ሰንጠረዥ ከበይነመረብ ሊይ የተወሰዯ ስዕሊዊ እንቅስቃሴን ያሳያሌ።
ራስህን ከአስጋሪ ጠብቅ

ማስገር ከኮምፒውተር ተጠቃሚዎች የግሌ መረጃን በማውጣት ጎጂ ሇሆኑ ዓሊማዎች ሇመጠቀም የሚዯረግ የተሇመዯ ተግባር ነው። ሇምሳላ
የሆነ ሰው ከባንክ ወይም ከላሊ የሚታመን ዴርጅት የመጣ መሌዕክት በማስመሰሌ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሇአንተ ሊከሌህ ከዚያም እንዯ
ክሬዱት ካርዴ ወይም የይሇፍ ቃሌ ያሇ ወሳኝ መረጃን ጠየቅህ። በቀጣይ ይህ መረጃ ስሇሚሸጥ ወይም ጥቅም ሊይ ስሇሚውሌ ሇገንዘብ ኪሳራ
ይዲርግሃሌ። ስሇዚህ ሇእንዯነዚህ ያለ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶች የግሌ መረጃህን የያዘ ምሊሽ ከመስጠትህ በፊት ህጋዊ ስሇመሆናቸው ማረጋገጥ
ይገባሃሌ።
የተሇያዩ የአስጋሪ ዴር ጣቢያዎች እንዯነዚህ ያለ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ይጠቀማለ። Internet Explorer 8 በይነመረብን በምትዲስስበት ጊዜ
ከጀርባ ሆኖ የሚሰራ እና አስጋር ዴር ጣቢያዎችን ሇይቶ የሚያገኝ Microsoft አስጋሪ ማጣሪያ የሚባሌ ባህሪን አካቷሌ።

18
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ከታች ያሇው ሰንጠረዥ ከበይነመረብ ሊይ የተወሰዯ ስዕሊዊ እንቅስቃሴን ያሳያሌ።
ከምታውቃቸው ሰዎች ጋር ብቻ ውይይት አዴርግ

የውይይት ተግባርህ ከምታውቃቸው ሰዎች ጋር ብቻ የተወሰነ መሆን አሇበት። ከአዲዱስ እና ከማይታወቁ ግሇሰቦች ጋር ግንኑነትን ማዲበር እንዯ
የመስመር ሊይ አዲኞች እና አጭበርባሪዎች ሊለ ስጋቶች እንዴትጋሇጥ ያዯርግሌ።
ከታች ያሇው ሰንጠረዥ ከበይነመረብ ሊይ የተወሰዯ ስዕሊዊ እንቅስቃሴን ያሳያሌ።
የፈጣን መሌዕክት አባሪዎችን ከመክፈት ተቆጠብ

የፈጣን መሌዕክት ዋንኛ ጎጂ የሆኑ አባሪዎችን ማስተሊሇፊያ መንገዴ ነው። ሊኪውን በሚገባ ካሊወቅህ በስተቀር በፈጣን መሌዕክት የዯረሰህን
ማንኛውም አባሪ ከመክፈት መቆጠብ አሇብህ። የፈጣን መሌዕክት አባሪ ኮምፒውተርህን ሉጎዲ የሚችሌ ቫይረስ ወይም ስፓይዌር ሉይዝ
ይችሊሌ።

ርዕስ፦

ኮምፒውተርን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

የሚከተለትን ኮምፒውተርን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች በተዛማጅ ምዴባቸው በትክክሇኛው የአማራጭ ሳጥን ምዴብ ውስጥ የዓረፍተ ነገሩን
ቁጥር በመፃፍ ዯርዴሯቸው።
ዓረፍተ ነገር
1

የአሰሳ ታሪክን በየጊዜው ማጽዲት

2

ምትክ ውሂብ መያዝ

3

የግሌ መረጃን ከማጋራት መቆጠብ

19
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

4

ጠባቂ ሶፍትዌር መጫን እና ማዘመን

5

የተጠቃሚ ማንነት መሇያ መተግበር

6

ከሰርጎ ገብ እና ስፓይዌር መከሊከሌ

7

የይሇፍ ቃሌን ጠብቆ መያዝ

8

ተዋናይ ይዘትን ማሰናከሌ

ምርጫ 1

ምርጫ 2

የመስመር ሊይ ስጋቶችን ማስወገዴ

የኮምፒውተር መረጃን መጠበቅ

ርዕስ፦

ግሇ ሙከራ ሇትምህርት ክፍሌ፦ ኮምፒውተርን መጠበቅ

ጥያቄ 1
በኮምፒውተርህ የሚገኝን ሶፍትዌር እና መረጃ ሇመጠበቅ አንደ ውጤታማ ዘዳ ኮምፒውተርህን ሇሚጠቀም እያንዲንደ ግሇሰብ የአጠቃቀም
ገዴብ መወሰን ነው። ሇዚህ ዓሇማ ከሚከተለት ዘዳዎች ውስጥ የትኛውን ትጠቀማሇህ?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
ስርዓተ ክወናህን ማዘመን።
የተጠቃሚ መሇያ ማቀናብር።
ፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር መጫን።
የይሇፍ ቃሌን ጠብቆ መያዝ።
ጥያቄ 2
በይነመረብን በምትጠቀምበት ወቅት የተሇያዩ የፋይሌ ዓይነቶች በኮምፒውተርህ ይፈጠራለ። ከእነዚህ ውስጥ አንዲንድቹ ሇዯህንነት ስጋት ሉሆኑ
ይችሊለ ፤ ነገር ግን ሇተጠቃሚው ጥቅም ሲባለ ነው የሚፈጠሩት። ከሚከተለት ውስጥ ሇእነዚህ ፋይልች ምሳላ የሚሆኑት የትኞቹ ናቸው?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
ኩኪ
ቫይረስ
የተዋናይ ይዘት ፋይልች
ተውሳክ
ጥያቄ 3
ከሚከተለት ውስጥ የኢ-ሜይሌ እና የፈጣን መሌዕክት ሌውውጥህን ዯህንነቱ የተጠበቀ ሇማዴረግ የትኞቹን ዘዳዎች ትጠቀማሇህ?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
ከማይታወቁ ሊኪዎች የመጡ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሳትከፍት ማጥፋት።
ሳይፈሇጉ የመጡ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሇጓዯኛህ ሇማማከር መሊክ።
ሊኪው የባንክ ሰራተኛ ሇሆነ የኢ-ሜይሌ መሌዕክት የግሌ መረጃን የያዘ ምሊሽ መስጠት።
በፈጣን መሌዕክቶች የዯረሱ አባሪዎችን ከመክፈት መቆጠብ።
ማስታወሻ፦ ትክክሇኛዎቹ መሌሶች በሚቀጥሇው ገጽ ሊይ ይገኛለ።

20
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

መሌሶች
ምርጫ 1

ምርጫ 2

የመስመር ሊይ ስጋቶችን ማስወገዴ

የኮምፒውተር መረጃን መጠበቅ

8, 6, 3, 1

7, 5, 4, 2

መሌስ 1
በኮምፒውተርህ የሚገኝን ሶፍትዌር እና መረጃ ሇመጠበቅ አንደ ውጤታማ ዘዳ ኮምፒውተርህን ሇሚጠቀም እያንዲንደ ግሇሰብ የአጠቃቀም
ገዴብ መወሰን ነው። ሇዚህ ዓሇማ ከሚከተለት ዘዳዎች ውስጥ የትኛውን ትጠቀማሇህ?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
ስርዓተ ክወናህን ማዘመን።
የተጠቃሚ መሇያ ማቀናብር።
ፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር መጫን።
የይሇፍ ቃሌን ጠብቆ መያዝ።
መሌስ 2
በይነመረብን በምትጠቀምበት ወቅት የተሇያዩ የፋይሌ ዓይነቶች በኮምፒውተርህ ይፈጠራለ። ከእነዚህ ውስጥ አንዲንድቹ ሇዯህንነት ስጋት ሉሆኑ
ይችሊለ ፤ ነገር ግን ሇተጠቃሚው ጥቅም ሲባለ ነው የሚፈጠሩት። ከሚከተለት ውስጥ ሇእነዚህ ፋይልች ምሳላ የሚሆኑት የትኞቹ ናቸው?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
ኩኪ
ቫይረስ
የተዋናይ ይዘት ፋይልች
ተውሳክ
መሌስ 3
ከሚከተለት ውስጥ የኢ-ሜይሌ እና የፈጣን መሌዕክት ሌውውጥህን ዯህንነቱ የተጠበቀ ሇማዴረግ የትኞቹን ዘዳዎች ትጠቀማሇህ?
ሉሆኑ የሚችለትን መሌሶች ሁለ ምረጥ።
ከማይታወቁ ሊኪዎች የመጡ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሳትከፍት ማጥፋት።
ሳይፈሇጉ የመጡ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሇጓዯኛህ ሇማማከር መሊክ።
ሊኪው የባንክ ሰራተኛ ሇሆነ የኢ-ሜይሌ መሌዕክት የግሌ መረጃን የያዘ ምሊሽ መስጠት።
በፈጣን መሌዕክቶች የዯረሱ አባሪዎችን ከመክፈት መቆጠብ።

21
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ክፍሇ ትምህርት 3
ቤተሰቦችህን ከዯህንነት ስጋቶች መጠበቅ

የትምህርት ክፍለ ይዘቶች

ክብረ ገመናን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

የመስመር ሊይ አዲኞች

ከመስመር ሊይ አዲኞች የመጠበቂያ መመሪያዎች

ግሇ ሙከራ

የትምህርት ክፍለ መግቢያ
ኮምፒውተሮች በትምህርት ቤቶች ፣ ኮላጆች እና መስሪያ ቤቶች ብቻ ሳይሆን በቤቶች ውስጥም በብዛት
ያገሇግሊለ። ኮምፒውተሮችን ሇተሇያዩ ዓሊማዎች ሌትጠቀምባቸው ትችሊሇህ። ሇምሳላ የቤት ውስጥ
ወጪዎችን ሇመያዝ ፣ ከቤተሰቦችህና ጓዯኞችህ ጋር የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ሇመመሇዋወጥ ፣
በይነመረብን ሇመዲሰስ እንዱሁም ጌሞችን ሇመጫወት እና ሙዚቃ ሇማዯመጥ ሌትጠቀምባቸው
ትችሊሇህ። እያንዲንደ የቤተሰብህ አባሌም የኮምፒውተሩን የተወሰነ ጥቅም ሉያገኝ ይችሊሌ።
ኮምፒውተሮችን በቤት እና በስራ ቦታ የመጠቀም ሁኔታ ከመጨመሩ አንፃር አንተ እና የአንተ ቤተሰቦች
ኮምፒውተሮችን እና በይነመረብን ከመጠቀም ጋር በተያያዘ ስሇሚያጋጥሙ የተሇያዩ ስጋቶች መረዲት
አስፈሊጊ ነው። በዚህ ትምህርት ክፍሌ ውስጥ ኮምፒውተርህን ከእነዚህ ስጋቶች ሇመጠበቅ ስሇሚረደ
የተሇያዩ ርምጃዎች ትማራሇህ።

የትምህርት ክፍለ ዓሊማዎች
ይህን የትምህርት ክፍሌ ከጨረስክ በኋሊ፦


ክብረ ገመናህን ሇመጠበቅ ሌትወስዲቸው የምትችሊቸውን ርምጃዎች ሇይተህ ማወቅ



የመስመር ሊይ አዲኞች እንዳት እንዯሚሰሩ ማብራራት እና



ቤተሰቦችህን ከመስመር ሊይ አዲኞች ሇመጠበቅ የሚረደ መመሪያዎችን ሇይተህ ማወቅ
ትችሊሇህ።

22
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

ክብረ ገመናን ሇመጠበቅ የሚወሰደ ርምጃዎች

እያዯገ በመጣው የኮምፒውተሮች እና የበይነመረብ ተፈሊጊነት የክብረ ገመና ጉዲይ ጥያቄ ውስጥ የሚገባበት በርካታ ሁኔታዎች አለ። አንተ እና
የአንተ ቤተሰቦች እነዚህን የክብረ ገመና ስጋቶች መከሊከሌ ይጠበቅባችኋሌ። ራስህን እና ቤተሰቦችህን ከክብረ ገመና ጥቃት ሇመከሊከሌ የሚከተለትን
ቀሊሌ ርምጃዎች መውሰዴ ትችሊሇህ።
ማንነትህን ዯብቅ
የግሌ መረጃህን ከምታውቃቸው ሰዎች ውጪ ሇማንም ከማጋራት ተቆጠብ። ይህ ክበረ ገመናን ሇመጠበቅ ምርጥ ህግ ነው። የኢ-ሜይሌ
መሌዕክቶችን በምትሇዋወጥበት ወይም የፈጣን መሌዕክትን በመጠቀም በምትወያይበት ጊዜ የአንተን ወይም የምታውቃቸውን ሰዎች የግሌ መረጃ
ዝርዝሮች አሇማሳወቅህን አረጋግጥ። እንዱሁም ኮምፒውተርህን እና የኢ-ሜይሌ ግንኙነቶችን ሇመዲረስ ጠንካራ የይሇፍ ቃሊትን ተጠቀም።
የኮምፒውተርህን እና የአስፈሊጊ መረጃህን ምትክ በየጊዜው ያዝ
በኮምፒውተርህ የሚገኝን ሁለንም አስፈሊጊ እና ወሳኝ መረጃ ምትክ ቅጂ መያዝ ጥሩ ሌምዴ ነው። አስፈሊጊ መረጃ የሚባሇው ሰነድች ፣ የውሂ
ጎታዎች ወይም የዕውቂያ መረጃ ሉሆን ይችሊሌ። የመረጃህን ምትክ ሇመያዝ እንዯ ሰዱ እና ሃርዴ ዱስክ ያለ የተሇያዩ የማከማቻ መሳሪያዎች
መጠቀም ትችሊሇህ። በኮምፒውተርህ ሊይ ያሇን መረጃ ምትክ በየጊዜው የምትይዝ ከሆነ የመጀመሪያው መረጃ በአጋጣሚ በሚበሊሽበት ወይም
በሚጠፋበት ጊዜ መረጃውን እንዯገና ሌታገኘው ትችሊሇህ። እንዱሁም የተያዘውን ምትክ መረጃ አስተማማኝ በሆነ ቦታ ማስቀመጥ እና የይሇፍ
ቃሊትን እና መስጠራን በመጠቀም ተገኝነቱን መገዯብ ይመከራሌ።
የስርዓትህን ወቅታዊ ዯህንነት በየጊዜው ፈትሽ
የኮምፒውተርህን ወቅታዊ የዯህንነት ዯረጃ በየጊዜው ፈትሽ። የዘመኑ ስርዓተ ክወናዎች የተሇያዩ የዯህንነት እና ክብረ ገመና ስጋቶችን ሇመከሊከሌ
የኮምፒውተርህን አቅም ሇመከታተሌ የሚረደ አብረዋቸው የተሰሩ ባህሪያት አሎቸው።ሇምሳላ Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ የኬሊ ቅንጅቶችን
ሇማዋቀር ፣ የሶፍትዌር ማዘመኛ መረሃግብሮችን ሇማቀናበር እና በኮምፒውተርህ የተጫነን የፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር ውጤታማነት ሇመፈተሽ የሚረዲህ
በWindows 7 ውስጥ የሚገኝ ክፍሌ ነው።
የቫይረስ ቅኝቶችን በየዕሇቱ አካሂዴ
በይነመረብ በምትጠቀምበት እያንዲንደ ቀን ሁለ ኮምፒውተርህ በቫይረሶች ሉጠቃ የሚችሌበት ዕዴሌ አሇ። ስሇዚህ በኮምፒውተርህ ሊይ የቫይረስ
ቅኝት በየቀኑ ማካሄዴ አስፈሊጊ ነው። ኮምፒውተርህን ከአዲዱስ ቫይረሶች ሇመከሊከሌም በኮምፒውተርህ ያሇን የፀረ ቫይረስ ሶፍትዌር እንዯዘመነ
ማቆየት ይኖርብሃሌ።
ፀረ ስፓይዌር
ስፓይዌር ፕሮግራሞች ወዯ ኮምፒውተርህ በዴብቅ በመግባት የአንተን እና የቤተሰቦችህን ግሊዊ መረጃ ሉያስተሊሌፉ ይችሊለ። እነዚህን ጎጂ
ፕሮግራሞች ሇመከሊከሌ ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር ተጠቀም ፤ እንዱሁም ሶፍትዌሩን በየጊዜው አዘምን።
የመስመር ሊይ ግብይቶችን አስተማማኝ በሆኑ የዴር ጣቢያዎች ሊይ ከሚታመኑ ሻጮች ጋር አዴርግ
የመስመር ሊይ ግብይትን በምታዯርግበት ጊዜ እንዯ ክሬዱት ካርዴ ወይም የባንክ ሒሳብ መሇያህን ዝርዝሮች ያሇ የግሌ መረጃን ሇዴር ጣቢያው
መስጠት ያስፈሌግሃሌ። ይህ መረጃ ሇላልች የተጋሇጠ ከሆነ ሇገንዘብ መጭበርበር ሉዲረግ ይችሊሌ። ስሇዚህ የመስመር ሊይ ግብይቶችህን
አስተማማኝ በሆኑ የዴር ጣቢያዎች ሊይ ብቻ ማዴረግ ጠቃሚ ነው።
ጥቃትን ሇበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢው አሳውቅ
ብዙዎቹ የበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢዎች ስነ-ምግባር የጎዯሇው ወይም ህገወጥ ተግባራት በዯንበኞቻቸው ሊይ እንዱዯርሱ የማይፈቅደ የተዘጋጁ
ውልች እና ዯንቦች አሎቸው። አንዴ ሰው አይፈሇጌ መሌዕክትን በመሊክ የመስመር ሊይ ክብረ ገመናህን ሇማጥቃት በሚሞክርበት ጊዜ ወይም
ኮምፒውተርህን ያሇፈቃዴ ሇመጠቀም ሙከራ በሚያዯርግበት ጊዜ ሁለ ሇበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢው ማሳወቅ ይኖርብሃሌ። ይህ የበይነመረብ
አገሌግልት አቅራቢው በእነዚህ ግሇሰቦች ሊይ ርምጃ እንዱወስዴ ያስችሌዋሌ።
የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ካሌታወቁ/ስም የሇሽ ሊኪዎች አጣራ
ከማታውቃቸው ግሇሰቦች በርካታ ቁጥር ያሊቸው የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶች ሉዯርስህ ይችሊሌ። እነዯዚህ ያለ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶች አይፈሇጌ
መሌዕክት በመባሌ የሚታወቁ ሲሆን ብዙ ጊዜ ቫይረሶችን ወይም ስፓይዌር የያዙ ሉሆኑ ይችሊለ። የግሌ መረጃህን ሇማግኘት የሚሞክሩ ሰርጎ
ገቦችም አይፈሇጌ መሌዕክት ሉሌኩሌህ ይችሊለ። ስሇዚህ ከእነርሱ ጋር በምትገናኝበት ጊዜ ጥንቃቄ ማዴረግ አስፈሊጊ ነው። በኢ-ሜይሌ ሶፍትዌር
ፕሮግራሞች አይፈሇጌ መሌዕክትን ሇማገዴ የሚረደ ማጣሪያዎችን መፍጠር ትችሊሇህ። ሇአይፈሇጌ መሌዕክት በጭራሽ ምሊሽ መስጠት የሇብህም።
ምክንያቱም የማይፈሇጉ መሌዕክቶች ቁጥር እንዱጨምር እና የግሌ መረጃን በዴንገት እንዴታጋራ ሉያዯርግህ ይችሊሌ።
ከተቻሇ ወሳኝ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን መስጥር
ምስጠራን መጠቀም የኢ-ሜይሌ ግንኙነትን ምስጢራዊነት የሚያረጋግጥ ቀሊሌ እና ውጤታማ መንገዴ ነው። ምስጠራ የኢ-ሜይሌ መሌዕክትን በኮዴ
የመክተት ሂዯት ሲሆን በእንዱህ ዓይነት ሁኔታ የተሊከ ኢ-ሜይሌ እንዱያነብ ከታሰበው ሰው በስተቀር ሇማንም የማይነበብ ሆኖ ይታያሌ። ብዙዎቹ
የኢ-ሜይሌ ሶፍትዌር ፕሮግራሞች ሇምሳላ Windows መሌዕክት ይህን የኢ-ሜይሌ ምስጠራ ባህሪ ያቀርባለ።
23
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

የመስመር ሊይ አዲኞች

በይነመረብ በሁለም የአሇም ዙሪያ ሊለ ሰዎች ታዋቂ የሆነ የመገናኛ ዘዳ ነው። ስሇ ማንነቱ ወይም ስሇ
ዓሇማዎቹ በቅጡ ከማታወቀው ግሇሰብ ጋር ሌትግባባ እና ወዲጅነት ሌትመሰርት ትችሊሇህ። በዚህ መሰለ
የበይነመረብ ግንኙነት ሰዎች ወጣቶችን በማሇሌ አግባብ ሊሌሆነ ወይም አዯገኛ ግንኙነት ሉጠቀሙባቸው
ይችሊለ። በዚህ ዓይነት ተግባር ውስጥ የተሰማሩ ሰዎች የመስመር ሊይ አዲኞች ይባሊለ።
የመስመር ሊይ አዲኞች በጥቅለ ሌጆችን በተሇይ ዯግሞ ወጣቶችን ዒሊማቸው ያዯርጋለ። ሌጆች የወጣትነት
ዕዴሜያቸው ሲዯርስ ቀስ በቀስ ከቤተሰብ ቁጥጥር ውጪ እየሆኑ እና አዲዱስ ግንኙነቶችን እየፈሇጉ
ይመጣለ። የመስመር ሊይ አዲኞች ከእነዚህ ሌጆች ጋር የታማኝነት እና የወዲጅነት ግንኙነቶችን
ይመሰርታለ። የመስመር ሊይ አዲኞች ከገንዘብ ጋር ሇተያያዘ ጥቅም አዋቂዎችንም ኢሊማ ሉያዯርጉ ይችሊለ።
የመስመር ሊይ አዲኞች በውይይት ክፍልች ፣ በፈጣን መሌዕክት ፣ በኢ-ሜይሌ ወይም በውይይት መዴረኮች
በመጠቀም ሰሇባዎቻቸውን ያጠምዲለ። ከእነዚህ መገሌገያዎች ውስጥ የውይይት ክፍልችን አዲኞች በብዛት
ይጠቀሙባቸዋሌ። የመስመር ሊይ አዲኞች ብዙ ጊዜ የአንዴ የውይይት ክፍሌ አባሌ እንዯሆኑ በማስመሰሌ
የሏሰት ማንነት ያቀርባለ። ሇምሳላ የውይይት ክፍለ ሇሌጆች ብቻ የተዘጋጀ ከሆነ የመስመር ሊይ አዲኙ
በውይይት ክፍለ ውስጥ ሇመሳተፍ ማንነቱን ሌጅ አስመስል በቀሊለ ሉቀርብ ይችሊሌ።

ርዕስ፦

ከመስመር ሊይ አዲኞች የመጠበቂያ መመሪያዎች

አንተ እና የቤተሰብህ አባልች የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማ ሌትሆኑ ትችሊሊችሁ። እነዚህ አዲኞች ሇገንዘብ ጥቅም ሲለ ከአንተ ወይም ከቤተሰብህ
አባልች ጋር ግንኑነት ሇመፍጠር ሉሞክሩ ይችሊለ። አዲኞች አንተ እና የቤተሰብህ አባልችን አግባብ የላሇው ግንኙነት ውስጥ ሇማስገባትም ሉሞክሩ
ይችሊለ። ቀጥል የሚገኘው ሰንጠረዥ ራስህን እና የቤተሰብህን አባልች ከመስመር ሊይ አዲኞች ሇመጠበቅ ሌትከተሊቸው የምትችሊቸውን የተወሰኑ
መመሪያዎች ይዘረዝራሌ።
መመሪያ

መግሇጫ

የአዲኝን ባህሪ የሚገሌጹ
ምሌክቶችን እወቅ

የመስመር ሊይ አዲኞች አንዲንዴ የሚጠበቁ ባህሪያት አሎቸው ፤ እነዚህም እነርሱን በቀሊለ ሇመሇየት ሉረደህ
ይችሊለ። የመስመር ሊይ አዲኞች ቶል ወዯጅነትን መፍጠር ይወዲለ። እንዱሁም ሁሌጊዜ ወዯ አሊማቸው ያዘነበሇ
ፍሊጎታቸውን እና ስሜታቸውን ይገሌፃለ። አንተ እና የቤተሰብህ አባልች ከአስመሳይ የመስመር ሊይ አዲኞች ጋር
የሚዯረግ ግንኙነትን ሇማቆም እንዯዚህ ያሇ ባህሪን ሇይታችሁ ስሇማወቃችሁ ማረጋገጥ ይጠበቅብሃሌ።

በመስመር ሊይ ባለ እንግዲ
ሰዎች ሇሚመጡ አቅርቦቶች
ጥንቃቄ አዴርግ

የመስመር ሊይ አዲኞች በስጦታዎች ወይም በአጓጊ አቅርቦቶች ኢሊማዎቻቸውን ያማሌሊለ። ሇእንዯዚህ ዓይነት
ስጦታዎች ወይም አቅርቦቶች ጥንቃቄ ማዴረግ ይኖርብሃሌ። እንዱሁም በበይነመረብ የሚቀርቡ ስጦታዎችን
እንዱጠራጠሩ የቤተሰብህን አባሊት አስተምር።

ስሇ መስመር ሊይ ዯህንነት
ርምጃዎች ቤተሰብህን
አስተምር

የቤተሰብህ አባሊት የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማ ከመሆን እንዱርቁ ስሇ ትክክሇኛው የውይይት ክፍሌ ባህሪ
አስተምራቸው። ገሊጭ ባሌሆኑ እና ነፃ በሆኑ የገጽ ስሞች እንዱጠቀሙ ንገራቸው። የገጽ ስሞች ትክክሇኛ ስምን ፣
ዕዴሜን ፣ ፆታን ወይም የመገኛ መረጃን የሚሰጡ መሆን የሇባቸውም ምክንያቱም ይህ መረጃ አግባብ ሇላሇው
ጥቅም ሉውሌ ይችሊሌ።
አንዲንዴ የዴር ጣቢያዎች በሀሰተኛ አስተያየቶች መረጃን ሇማውጣት ይሞክራለ። ሇእንዚህ የዴር ጣቢያዎች
ምንም ዓይነት የግሌ መረጃ ካሊንተ ፈቃዴ እንዲያሳውቁ ሇቤተሰብህ አባሊት ንገራቸው። እንዱሁም እንዯ ስም ፣
የአያት ስም ፣ አዴራሻ እና ስሌክ ቁጥር ያለ የግሌ መረጃ ዝርዝሮችን በውይይት ክፍልች እና የማስታወቂያ
ሰላዲዎች ውስጥ አሳሌፈው እንዯማይሰጡ አረጋግጥ። የቤተሰብህ አባሊት የተጠቀሚ ስማቸውን እና የይሌፍ
ቃሊቸውን ጓዯኞቻቸውን ጨምሮ ሇማንም ማጋራት የሇባቸውም።

ሌጆች የዴር ጣቢያዎችን
ሲጎበኙ መመሪያዎችን
ስጣቸው

እንዯ ወሊጅነት ወጣት ሌጆች አግባብ ያሌሆኑ ወይም ከአስመሳይ የመስመር ሊይ አዲኞች ጋር የሚያገናኙ የዴር
ጣቢያዎችን እንዲይጎበኙ ከሌክሊቸው። ወሊጆች ሌጆች ማንኛውንም የዴር ጣቢያ በሚጎበኙበት ወቅት
መመሪያዎችን ሇሌጆቻቸው እንዱሰጡ ይመከራሌ።
እንዯ ወሊጅ ሌጆች የማይመች ዓይነት ወይም ዯስ የማይሌ ይዘት ያሇው የዴር ጣቢያን እየጎበኙ ከሆነ እንዱተዉ
ወይም ሇቀው እንዱወጡ ትዕዛዝ መስጠጥ ያስፈሌጋሌ። እንዱሁም ከመጠን ያሇፈ የግሌ መረጃን የሚጠይቁ የዴር
ጣቢያዎችን እንዲይጠቀሙ ሌጆችህን አስተምራቸው።

24
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ሌጆች የሚጎበኟቸውን የዴር
ጣቢያዎችን እወቅ

ወሊጆች ሌጆቻቸው የሚጎበኟቸውን የዴር ጣቢያ ዓይነቶች በየጊዜው መፈተሸ ይኖርባቸዋሌ። ቀዴሞ ተጎብኝተው
የነበሩ የዴር ጣቢያዎችን የአሳሹን ታሪክ በማየት መከታተሌ ትችሊሇህ። ወይም የኮምፒውተርን የመስመር ሊይ
እንቅስቃሴ ሇመከታተሌ የሚያግዙ የሶፍትዌር ፕሮግራችሞችን መጠቀም ትችሊሇህ።

አግባብነት የላሊቸውን የዴር
ጣቢያዎች ከመዲረስ አግዴ

የአሳሽህን የይዘት አማካሪ ባህሪ እንዱሰራ በማዴረግ የቤተሰብህ አባሊት ሉጎበኟቸው የሚችለትን የዴር ጣቢያዎች
መቆጣጠር ትችሊሇህ። ይህን ባህሪ በመጠቀም ወሲባዊ ይዘት ያሊቸውን የዴር ጣቢያዎች ሌጆች እንዲይጎበኙ
ማገዴ ትችሊሇህ። የዴር ጣቢያዎችን ሇይቶ ሇማገዴ የሚያግዙ የሶፍትዌር ፕሮግራሞችን መጫንም ትችሊሇህ።

የውይይት እንቅስቃሴዎችን
ተቆጣጠር

በሌዩ ሁኔታ የተሰራ ሶፍትዌር የውይይት እንቅስቃሴዎችን ሉቆጣጠር እና በኮምፒውተርህ ሊይ አግባብነት
የላሇውን የመረጃ ሌውውጥ ሉያመሇክት ይችሊሌ። ይህን ሶፍትዌር በመጫን የሌጆችህን የውይይት
እንቅስቃሴዎች መከታተሌ ትችሊሇህ።

ርዕስ፦

ግሇ ሙከራ

እያንዲንደን ጥንዴ ዓረፍተ ነገር እውነት እና ሏሰት የሆኑ ዓረፍተ ነገሮችን ይዟሌ። እውነት የሆነውን ዓረፍተ ነገር በቀኝ በኩሌ በሚገኘውና እውነት
በሚሇው አምዴ ስር ምሌክት በማዴረግ አመሌክት።
ዓረፍተ ነገር
1

ሇአይፈሇጌ መሌዕክት ምሊሽ መስጠት የግሌ መረጃህን አሳሌፈህ እንዴሰጥ ሉያዯርግህ ይችሊሌ።

2

ሇአይፈሇጌ መሌዕክት ምሊሽ መስጠት የግሌ መረጃህን አሳሌፈህ እንዴሰጥ ሉያዯርግህ አይችሌም።

3

የመስመር ሊይ አዲኞች ቶል ወዲጅነትን ይፈጥራለ።

4

የመስመር ሊይ አዲኞች ቶል ወዲጅነትን አይፈጥሩም።

5

ስፓይዌር ሶፍትዌር ጎጂ ፕሮግራሞችን ሇመፈተሽ ያግዝሃሌ።

6

ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር ጎጂ ፕሮግራሞችን ሇመፈተሽ ያግዝሃሌ።

7

የውይይት እንቅስቃሴን መቆጣጠር ይቻሊሌ።

8

የውይይት እንቅስቃሴን መቆጣጠር አይቻሌም።

9

ምስጠራ የኢ-ሜይሌ መሌዕክትን በማመቅ መነበብ እንዲይችሌ ያዯርጋሌ።

10

ምስጠራ የኢ-ሜይሌ መሌዕክትን በኮዴ በመክተት መነበብ እንዲይችሌ ያዯርጋሌ።

11

የመስመር ሊይ አዲኞች ሌጆችን ኢሊማቸው አያዯርጉም።

12

የመስመር ሊይ አዲኞች ሌጆችን ኢሊማቸው ያዯርጋለ።

13

ሌጆች የዴር ጣቢያዎችን ሇብቻቸው እንዱጎበኙ ሉፈቀዴሊቸው ይገባሌ።

14

ሌጆች የዴር ጣቢያዎችን ሇብቻቸው እንዱጎበኙ ሉፈቀዴሊቸው አይገባም።

15

የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማዎቻቸውን በስጦታዎች አያማሌለም።

16

የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማዎቻቸውን በስጦታዎች ያማሌሊለ።

17

ሇውይይት የምትጠቀምበት የገጽ ስም እውነተኛ ስምህ ሉሆን አይገባም።

18

ሇውይይት የምትጠቀምበት የገጽ ስም እውነተኛ ስምህ ሉሆን ይገባሌ።

እውነት

ሏሰት

ማስታወሻ፦ ትክክሇኛዎቹ መሌሶች በሚቀጥሇው ገጽ ሊይ ይገኛለ።
25
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ዓረፍተ ነገር
1

ሇአይፈሇጌ መሌዕክት ምሊሽ መስጠት የግሌ መረጃህን አሳሌፈህ እንዴሰጥ ሉያዯርግህ ይችሊሌ።

2

ሇአይፈሇጌ መሌዕክት ምሊሽ መስጠት የግሌ መረጃህን አሳሌፈህ እንዴሰጥ ሉያዯርግህ አይችሌም።

3

የመስመር ሊይ አዲኞች ቶል ወዲጅነትን ይፈጥራለ።

4

የመስመር ሊይ አዲኞች ቶል ወዲጅነትን አይፈጥሩም።

5

ስፓይዌር ሶፍትዌር ጎጂ ፕሮግራሞችን ሇመፈተሽ ያግዝሃሌ።

6

ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር ጎጂ ፕሮግራሞችን ሇመፈተሽ ያግዝሃሌ።

7

የውይይት እንቅስቃሴን መቆጣጠር ይቻሊሌ።

8

የውይይት እንቅስቃሴን መቆጣጠር አይቻሌም።

9

ምስጠራ የኢ-ሜይሌ መሌዕክትን በማመቅ መነበብ እንዲይችሌ ያዯርጋሌ።

10

ምስጠራ የኢ-ሜይሌ መሌዕክትን በኮዴ በመክተት መነበብ እንዲይችሌ ያዯርጋሌ።

11

የመስመር ሊይ አዲኞች ሌጆችን ኢሊማቸው አያዯርጉም።

12

የመስመር ሊይ አዲኞች ሌጆችን ኢሊማቸው ያዯርጋለ።

13

ሌጆች የዴር ጣቢያዎችን ሇብቻቸው እንዱጎበኙ ሉፈቀዴሊቸው ይገባሌ።

14

ሌጆች የዴር ጣቢያዎችን ሇብቻቸው እንዱጎበኙ ሉፈቀዴሊቸው አይገባም።

15

የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማዎቻቸውን በስጦታዎች አያማሌለም።

16

የመስመር ሊይ አዲኞች ኢሊማዎቻቸውን በስጦታዎች ያማሌሊለ።

17

ሇውይይት የምትጠቀምበት የገጽ ስም እውነተኛ ስምህ ሉሆን አይገባም።

18

ሇውይይት የምትጠቀምበት የገጽ ስም እውነተኛ ስምህ ሉሆን ይገባሌ።

እውነት

ሏሰት

26
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ክፍሇ ትምህርት 4
ኮምፒውተርን ዯህንነቱ እንዯተጠበቀ እና እንዯዘመነ ማቆየት

የትምህርት ክፍለ ይዘቶች

የኮምፒውተር ዯህንነት ቅንጅቶችን ማወቀር

ኮምፒውተርን እንዯዘመነ ማቆየት

ግሇ ሙከራ

የትምህርት ክፍለ መግቢያ
ኮምፒውተርህን ከበይነመረብ ጋር ስታገናኝ የኮምፒውተርህ ሶፍትዌር እና መረጃ በቀሪው አሇም መገኘት
የሚችለ ይሆናለ። ከበይነመረብ መገናኘት የኮምፒውተርህን በቫይረሶች ፣ ስፓይዌር እና ሰርጎ ገቦች
የመጠቃት አቅም ከፍ ያዯርገዋሌ። ነገር ግን በኮምፒውተርህ ሊይ ያለትን የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች
በማዋቀር እና ከዯህንነት ጥበቃ ጋር የተያያዘ ሶፍትዌርን እንዯዘመነ በማቆየት እንዚህን የዯህንነት ስጋቶች
መቀነስ ትችሊሇህ።
በዚህ ትምህርት ክፍሌ ውስጥ በስርዓተ ክወናህ ያለትን የዯህንነት ቅንጅቶች በማዋቀር የኮምፒውተርህን
ዯህንነት እንዳት ከፍ እንዯምታዯርግ ትማራሇህ። ይህ የትምህርት ክፍሌ የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌርን
በራስ ሰር ሇማዘመን ኮምፒውተርህን እንዳት እንዯምታዋቅርም ያብራራሌ።

የትምህርት ክፍለ ዓሊማዎች
ይህን የትምህርት ክፍሌ ከጨረስክ በኋሊ፦


በኮምፒውተርህ ያለ የተሇያዩ የዯህንነት ጥበቃ ቅንጀቶችን ማብራራት እና



ኮምፒውተርህ እንዯዘመነ ሇማቆየት ያለትን አማራጮች ሇይተህ ማወቅ ትችሊሇህ።

27
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

የኮምፒውተር ዯህንነት ቅንጅቶችን ማወቀር

በበይነመረብ ሊይ ትሌቁ የኮምፒውተርህ ስጋቶች ቫይረሶች እና ሰርጎ ገቦች ናቸው። አብዛኛውን ጊዜ እነዚህ ስጋቶች የሚከሰቱት የኮምፒውተርህ
የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች በትክክሌ ሳይዋቀሩ ሲቀሩ ወይም የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌር ሲጠፋ ወይም ጊዜው ያሇፈበት ሲሆን ነው። የዯህንነት
ጥበቃ ቅንጅቶች በኮምፒውተርህ ሊይ የሚዋቀሩት የስርዓተ ክወና ስትጭን ነው። ነገር ግን እነዚህን የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች አንተ በፈሇከው
መንገዴ ሌታሻሽሊቸው ትችሊሇህ።
ሇምሳላ በWindows 7 የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን በመጠቀም ማየት እና ማሻሻሌ ትችሊሇህ። Windows
የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን በመጠቀም የሚከተለትን ርምጃዎች መተግበር ትችሊሇህ።


ሇምትጎበኛቸው የዴር ጣቢያዎች የክብረ ገመና እና የዯህንነት ጥበቃ ዯረጃዎችን ሇመወሰን የበይነመረብ የዴኅንነት ጥበቃ አማራጮችን
ተጠቀም።



በበይነመረብ የሚዯረግን ያሌተፈቀዯሇት የኮምፒውተር መዲረስን ሇመከሊከሌ የኬሊ ቅንጅቶችን አሻሽሌ።



አዲዱስ ቫይረሶችን የመከሊከሌ አቅሙን የተሻሇ ሇማዴረግ የዘመነ የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌር በራስ ሰር እንዱያወርዴ እና እንዱጭን
አዴርገህ ኮምፒውተርህን አዋቅር።



ያሌተፈሇገ ጎጂ ሶፍትዌርን ከኮምፒውተርህ ውስጥ ፈሌጎ ሇማግኘት እና ሇማስወገዴ የማሌዌር መከሊከያ ቅንጅቶችን አዋቅር።

በዚህ ትዕይንት ውስጥ በWindows 7 የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን በመጠቀም እንዳት እንዯምታዋቅር
ትመሇከታሇህ።
የሚከተሇው ሰንጠረዥ የመስመር ሊይ ትዕይንት ዯረጃዎችን እና ማስረጃዎችን ይዟሌ።
የዯረጃ ዝርዝር

1

የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን ማቀናበር

2

የመቆጣጠሪያ ፓነሌን ሇመክፈት ፣ ጀምር (Start) አዝራርን ጠቅ አዴርግና በመቀጠሌ የመቆጣጠሪያ ፓነሌ (Control Panel) ሊይ ጠቅ
አዴርግ።

3

Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን ሇመክፈት ፣ በመቆጣጠሪያ ፓነሌ ውስጥ ፣ የዯህንነት ጥበቃ (Security) ሊይ ጠቅ አዴርግና በመቀጠሌ
የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ (Security Center) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

4

የኮምፒውተርህን የኬሊ ቅንጅቶች ሇመመሌከት ፣ በWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ Windows
ኬሊ (Windows Firewall) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

5

ሇኬሊ የተዘጋጁትን አማራጮች ሇመመሌከት ፣ በቀኝ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ ቅንጅቶችን ሇውጥ (Change settings) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

6

ቅንጅቶቹን ሇመሇወጥ መፈሇግህን ሇማረጋገጥ ፣ በተጠቃሚ መሇያ መቆጣጠሪያ የመሌዕክት ሳጥን ሊይ ቀጥሌ (Continue) ሊይ ጠቅ
አዴርግ።

7

በWindows ኬሊ ቅንጅቶች (Windows Firewall Settings) ሳጹነ ተዋስኦ ውስጥ ፣ ጠቅሊሊ (General) ትር ሊይ ያለትን አማራጮች
ተመሌከት።

8

ሇኬሊ ያለትን የተሇዩ ሇመመሌከት ፣ የተሇዩ (Exceptions) ትርን ጠቅ አዴርግና በመቀጠሌ ፣ የተሇየን ሇማንቃት አመሌካች ሳጥኑን ምረጥ
(To enable an exception, select its check box ) መሇያ ስር ባለት ዝርዝሮች ወዯታች ሸብሌሌ።

28
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

9

በWindows ኬሊ የተከሇከለ የአውታረመረብ ተያያዦችን ሇመመሌከት ፣ የሊቁ (Advanced )ትርን ጠቅ አዴርግ።

10

በWindows ኬሊ ቅንጅቶች (Windows Firewall Settings) ሳጹነ ተዋስኦ ውስጥ ፣ ሰርዝ (Cancel) ሊይ ጠቅ አዴርግና በመቀጠሌ
በWindows ኬሊ መስኮት ውስጥ ፣ ዝጋ (Close) አዝራርን ጠቅ አዴርግ።

11

የራስ ሰር ማዘመኛዎችን ቅንጅቶች ሇመመሌከት ፣ በWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ Windows
ማዘመኛ (Windows Update) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

12

በWindows ማዘመኛ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ ቅንጅቶችን ሇውጥ (Change settings) ሊይ ጠቅ አዴረግ።

13

በቅንጅቶችን ሇውጥ መስኮት ውስጥ ፣ ሰርዝ (Cancel) ሊይ ጠቅ አዴርግና በመቀጠሌ በWindows ማዘመኛ መስኮት ውስጥ ዝጋ (Close)
አዝራርን ጠቅ አዴርግ።

14

Windows መከታን ሇመመሌከት ፣ በWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ Windows መከታ ሊይ ጠቅ
አዴርግ።

15

በWindows መከታ ያለትን አማረጮች ሇመመሌከት ፣ በWindows መከታ መስኮት ውስጥ መሳሪያዎች (Tools) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

16

በመሳሪያዎች እና ቅንጅቶች (Tools and Settings) ገጽ ሊይ ፣ በቅንጅቶች (Settings) ስር ፣ አማራጮች (Options) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

17

ያለትን አማራጮች ሇመመሌከት በአማራጮች (Options) ገጽ ወዯታች ሸብሌሌ።

18

በWindows መከታ መስኮት ውስጥ ሰርዝ (Cancel) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

19

የWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን ወዯነበረበት ሇመመሇስ ፣ በተግባር አሞላ ሊይ ፣ በመቆጣጠሪያ ፓነሌ የግራ ክፍሇ መቃን
ውስጥ\የዯህንነት ጥበቃ አዝራር ፣ Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ (Windows Security Center) አዝራር ሊይ ጠቅ አዴርግ።

20

የበይነመረብ አማራጮችን ሇመመሌከት ፣ በWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ የበይነመረብ
አማራጮች (Internet Options) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

21

ጠቅሊሊ ቅንጅቶችን ሇመመሌከት ፣ የበይነመረብ ባህሪያት (Internet Properties) ሳጹነ ተዋስኦ ውስጥ ፣ ጠቅሊሊ (General) ትርን ጠቅ
አዴርግ።

22

የዴር አሳሹን የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች ሇመመሌከት የዯህንነት ጥበቃ (Security) ትርን ጠቅ አዴርግ።

23

የበይነመረብ የክብረ ገመና ቅንጅቶችን ሇመመሌከት ክብረ ገመና (Privacy) ትርን ጠቅ አዴርግ።

24

የይዘት ቅንጅቶችን ሇመመሌከት ይዘት (Content) ትርን ጠቅ አዴርግ።

25

የበይነመረብ መያያዞችን ቅንጅቶች ሇመመሌከት መያያዞች (Connections) ትርን ጠቅ አዴርግ።

26

የበይነመረብ የፕሮግራም ቅንጅቶች ሇመመሌከት ፕሮግራሞች (Programs ) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

27

የዴር አሳሹን የሊቁ ቅንጅቶች ሇመመሌከት የሊቁ (Advanced) ትርን ጠቅ አዴርግ።

28

የበይነመረብ ባህሪያትን ሳጹነ ተዋስኦ ሇመዝጋት እሺ (OK) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

29
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

አስረጂ

የWindows 7 ቅንጅቶችን ሇመሇወጥ የመቆጣጠሪያ ፓነሌን መጠቀም ትችሊሇህ።

የመቆጣጠሪያ ፓነሌ Windows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌን ይዟሌ ፤ ይህም የኮምፒውተርህን ዯህንነት ሇመቆጣጠር እና ሇማሳዯግ የሚያግዙ
የተሇያዩ አማራጮችን ይሰጠሃሌ። አማራጮቹን በመጠቀም እንዯ ኬሊ ቅንጅቶች ፣ ራስሰር ማዘመኛዎች ፣ የማሌዌር መከሊከያ እና የበይነመረብ
ዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች ያለ የተሇያዩ የዯህንነት ጥበቃ መገሌገያዎችን ሁኔታ መፈተሸ ትችሊሇህ።

30
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

Windows ኬሊ ኮምፒውተርህን በበይነመረብ ወይም በኮምፒውተር አውታረብ ከሚመጣ ያሇፈቃዴ መዲረስ ይከሊከሊሌ።
የWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ መስኮት የቀኝ ክፍሇ መቃን Windows ኬሊ እንዯ በራ ወይም እንዯ ጠፋ ያሳያሌ። ቅንጅቶቹን ሇውጠህ
ካሌሆነ በስተቀር Windows ኬሊ ሁሌጊዜ እንዯ በራ ነው።
Windows ኬሊ መስኮት የቀኝ ክፍሇ መቃን እንዯ የአውታረመረብ አካባቢ እና የማስታወቂያ ዝርዝሮችን የመሰለ የአሁን ጊዜ ቅንጅቶችን ያሳያሌ።

ቅንጅቶቹን እንዲንተ ፍሊጎት ሌታሻሽሊቸው ትችሊሇህ። ቅንጅቶቹን ሇመሇወጥ አስተዲዲሪ ሆነህ ወዯ ኮምፒውተሩ መግባት ይኖርብሃሌ።
በWindows 7 ውስጥ ያለ ቅንጅቶችን ሇመሇወጥ ከሞከርክ የተጠቃሚ መሇያ መቆጣጠሪያ በኮምፒውተርህ ያሇፈቃዴ የሚዯረግን ቅንጅቶችን
የማሻሻሌ ሙከራ ይከሊከሌሌሃሌ።

31
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የተጠቃሚ መሇያ መቆጣጠሪያ የአስተዲዲሪን የይሇፍ ቃሌን እንዴትወስን ያሰናዲሃሌ ወይም የኮምፒውተርህ አፈፃጸም ሊይ ተጽዕኖ የሚያዯርጉ
ተግባሮችን ከማከናወኑ ወይም ላልች ተጠቃሚዎች ሊይ ተጽዕኖ የሚያዯርጉ ቅንጅቶችን ከመሇወጡ በፊት ያንተን ፈቃዴ እንዱጠይቅህ
ያዯርግሌሃሌ።

የWindows ኬሊ ቅንጅቶች ሳጹነ ተዋስኦ ጠቅሊሊ የሚሇው ትር ሇWindows ኬሊ ሶስት ቅንጅቶችን ያቀርባሌ።
Windows ኬሊ ሁላ የበራ ስሇሆነ የመጀመሪያው አማራጭ ተምርጧሌ።
ከኮምፒውተርህ ጋር የመገናኘት ሙከራዎችን በሙለ ሇመከሌከሌ ከፈሇግህ ፣ ሁለንም ገቢ መያያዞች አግዴ የሚሇውን አመሌካች ሳጥን መምረጥ
ትችሊሇህ።
አጥፋ (አይመከርም) አማራጭ Windows ኬሊን ሇማሰናከሌ ይረዲሃሌ። Windows ኬሊን ሇማሰናከሌ ከፈሇግህ ፣ የኮምፒውተርህን ዯህንነት
ጠብቆ የሚያቆይ ላሊ ኬሊ መጠቀምህን ማረጋገጥ አሇብህ።

32
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የኮምፒውተርህን ሁለንም ገቢ መያያዞች አግዯሃሌ እንበሌ። የተወሰኑ ፕሮግራሞች በWindows ኬሊ መረጃ እንዱሌኩ እና እንዱቀበለ መፍቀዴ
ከፈሇግህ ፣ እነዚህን ፕሮግራሞች የተሇዩ ብሇህ መዘርዘር ትችሊሇህ። አንዴን ፕሮግራም ሁሌጊዜ የተሇየ ሆኖ በWindows ኬሊ እንዱገናኝ ከፈቀዴህ
ኮምፒውተርህን የበሇጠ ሇጥቃቶች የተጋሇጠ እንዱሆን ታዯርገዋሇህ። ሇማታውቃቸው መተግበሪያዎች የተሇዩ አታዴርግ።

ኮምፒውተርህ ከተሇያዩ አውታረመረቦች ጋር ሉያያዝ ወይም በእነዚህ አውታረመረቦች ሉገኝ የሚችሌ ሉሆን ይችሊሌ። የሊቀ የሚሇው ትር ሊይ
በWindows ኬሊ በመጠቀም ሌትከሇክሇው የምትፈሌጋቸውን የአውታረመረብ ግንኙነቶች መወሰን ትችሊሇህ።
33
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ማዘመኛዎች የኮምፒውርህን ዯህንነት እና አፈፃጸም የሚያሳዴጉ የሶፍትዌር ጭማሮዎች ናቸው። Windows ራስሰር ማዘመኛ የዯህንነት ጥበቃ እና
ላልች አስፈሊጊ ዝምኖችን ማዘመኛዎቹ በተገኙበት ጊዜ ሁለ ይጭናሌ።

ራስሰር ማዘመኛን ሇአዲዱስ ዝምኖች Windows ማዘመኛ ዴረ ጣቢያን እንዱፈትሽ ፣ ዝምኖቹን እንዱያወርዴ ወይም ያንተን ፈቃዴ መጠየቅ

34
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ሳያስፈሌገው በተወሰነ ጊዜ ሊይ በቀጥታ እንዱጭን አዴርገህ ማዋቀር ትችሊሇህ።

ስፓይዌር ማስታወቂያዎችን ሉያሳይ ፣ ስሇ አንተ መረጃ ሉሰበስብ ወይም ያንተን ፈቃዴ በአግባቡ ሳይጠይቅ የኮምፒውተርህን ቅንጅቶች ሉሇውጥ
የሚችሌ ሶፍትዌር ነው።
Windows መከታ ኮምፒውተርን ከብቅ-ባዮች ፣ አፈፃጸም ከሚያዘገይ እና በስፓይዌር እና ላሊ ያሌተፈሇገ ሶፍትዌር ምክንያት የሚከሰቱ የዯህንነት
ስጋቶችን ሇመከሊከሌ የሚረዲ የፀረ ስፓይዌር ፕሮግራም ነው።
Windows ኬሊን ከተጠቀምክ የቫይረስ ብየናዎቹ የዘመኑ መሆናቸውን ማረጋገጥ አሇብህ። እነዚህ ብየናዎች ስሇ አስመሳይ የሶፍትዌር ስጋቶች
መረጃን የያዙ ናቸው።
በWindows መከታ መስኮት ውስጥ የሁኔታ ስፍራው የመጨረሻውን ቅኝት ሰዓት እና ቀን ፣ የቅኝት መረሃግብሩን እና Windows መከታ በወቅቱ
የሚጠቀመውን የቫይረስ ብየናውን ስሪት ማሳየቱን አስተውሌ።

Windows መከታ አዯገኛ ፕሮግራሞች በብዛት የሚጠቀሙባቸው ቦታዎች ሊይ በተወሰነ የጊዜ ክፍተት ፈጣን ቅኝት ያካሂዲሌ። Windows መከታ
አዯገኛ ፕሮግራሞች በኮምፒውተርህ ሊይ ሇማሄዴ ወይም ራሳቸውን ሇመጫን በሚሞክሩበት ጊዜም ማስጠንቀቂያ ያሳየሃሌ።

35
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የWindows መከታን አገሌግልቶች ሇመቆጣጠር የተሇያዩ ቅንጅቶችን ማሻሻሌ ትችሊሇህ።
በአማራጭ ገጽ ሊይ ዴግግሞሹን እና የራስ ሰር ቅኝት አይነቱን መምረጥ ትችሊሇህ።
Windows መከታ ስፓይዌር እና አስመሳይ ጎጂ ሶፍትዌርን ከኮምፒውተርህ ሊይ ያገኛሌ። የተገኘው ስፓይዌር እና ጎጂ ሶፍትዌር የተሇያዩ
የማስጠንቀቂያ ዯረጃዎች ተዘጋጅቶሊቸዋሌ።

የማስጠንቀቂያ ዯረጃዎቹ Windows መከታ ሇተገኙት ስጋቶች ምን ዓይነት ርምጃ እንዯወሰዯ ይበይናለ። ራስ ሰር ቅኝት ሇሚያገኘው ሇእያንዲንደ
ዯረጃ ጎጂ ሶፍትዌር የተሇያየ ርምጃ ወይም ምሊሽ ማዋቀር ትችሊሇህ።
Windows መከታ ሇኮምፒውተርህ ወቅታዊ መከሊከያም ይሰጣሌ።
የሊቁ አማራጮች የሚሇው Windows መከታ ምን ዓይነት ፋይልችን መቃኘት እንዲሇበት ሇመምረጥ ያግዝሃሌ። እንዱሁም ፋይልችን ከራስ ሰር
ቅኝት ማስወጣት ትችሊሇህ።

36
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የበይነመረብ ዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን በበይነመረብ ባህሪያት ሳጹነ ተዋስኦ ውስጥ የበይነመረብ አማራጮች አገናኝን በመጠቀም ማሻሻሌ
ትችሊሇህ።

በጠቅሊሊ ትር ሊይ የአሳሽህን መነሻ ገጽ መወሰን ትችሊሇህ።
Internet Explorer 8 የጎበኛሃቸውን የዴር ጣቢያዎች ቅዯም ተከተሌ ዝርዝር ወይም ታሪክ ይይዛሌ። የተወሰኑ ቀናትን ታሪክ እንዱያስቀምጥ
አዴርገህ የታሪክ ቅንጅቶችን ማሻሻሌ ትችሊሇህ። አንዴ ዴረ ገጽ በምትጎበኝበት ጊዜ የዴረ ገጹ ቅጂ እና ተያያዥ ምስልችና ላልች ፋይልች
በኮምፒውተርህ ሊይ ይከማቻለ። እነዚህን ፋይልች አጥፋ አዝራርን ጠቅ በመዴረግ ማጥፋት ትችሊሇህ።
በዚህ ትር ሊይ የዴር ጣቢያዎች እንዳት መታየት እንዲሇባቸው ቅርጸ ቁምፊን ፣ ቀሇም እና የቋንቋ ቅንጅቶችን በመምረጥ ማወቀር ትችሊሇህ። የዴር
ጣቢያው ሲፈጠር በተተገበሩት ቅንጅቶች ፋንታ እነዚህን ቅንጅቶች ሇመተግበር የተዯራሽነት አዝራርን ጠቅ ማዴረግ እና ተገቢ የሆኑትን
አማራጮች መምረጥ ይገባሃሌ። ሇምሳላ የቅርጽ ቁምፊ አዝራርን በመጠቀም የቅርጸ ቁምፊ ቅጡን ከወሰንክ በዴር ጣቢያዎች ሊይ የቅርጸ ቁምፊ
መጠንን ተው የሚሇውን አማራጭ መምረጥ አሇብህ ፤ በዚህም የዴር ጣቢያዎቹ አንተ እንዯፈሇከው ሆነው ይታያለ።

37
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

Internet Explorer በአሇም አቀፍ ዴር ሊይ ያለትን የዴር ጣቢያዎች በሙለ በአራት ዞኖች ይመዴበቸዋሌ፦ በይነመረብ ፣ የአካባቢ ውስጠመረብ
፣ የታመኑ ጣቢያዎች እና የተገዯቡ ጣቢያዎች። እያንዲንደ ዞን የተወሰነ በዞኑ ያለ ጣቢያዎች ጋር የተያያዙ የተሇያዩ የዯህንነት ስጋቶችን
ሇማመሌከት የሚረዲ የዯህንነት ጥበቃ ዯረጃ አሇው። በዯህንነት ጥበቃ ትር ሊይ ፣ አንዴ የተወሰነ ዞን መምረጥና በመቀጠሌ ሇተመረጠው ዞን
የዯህንነት ጥበቃ ዯረጃውን መምረጥ ትችሊሇህ።

እንዯ የመስመር ሊይ መገበያያ ጣቢያዎች ፣ የመስመር ሊይ ትምህርት ጣቢያዎች እና ላልች የግሌ መረጃህን እንዴታስገባ የሚፈሌጉ ጣቢያዎች
የመሳሰለ የተሇያዩ የዴር ጣቢያ ዓይነቶችን በምትዲስስበት ጊዜ ሇማንነት ስርቆት እና መጭበርበር ሌትጋሇጥ ትችሊሇህ።
የተሇያዩ የዴር ጣቢያዎች ኩኪዎች ተብሇው የሚጠሩ ስሊንተ መረጃን የሚያከማቹ ፋይልችን በኮምፒውተርህ ሊይ ይፈጥራለ። የክብረ ገመና ትር
ምን ዓይነት ኩኪዎች በኮምፒውተርህ ሊይ መቀመጥ እንዲሇባቸው የምትወስንበትን የክብረ ገመና ቅንጅቶች እንዴትመርጥ ይረዲሃሌ።
ከዚህ በተጨማሪ በይነመረብን በምትዲስስበት ጊዜ የብቅ-ባዮች መስኮቶች እንዲይከፈቱ መምረጥ ትችሊሇህ።

38
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

በይዘት ትር ሊይ ፣ ሌጆችህ ወይም ላሊ ወጣት ተመሌካቾች በይነመረብን በሚዲስሱበት ጊዜ የሚያዩትን ይዘት ሇመቆጣጠር የወሊጆች ቁጥጥር
ባህሪን ማንቃት ትችሊሇህ። ሇምሳላ ወሲባዊ ይዘት ያሊቸውን የዴር ጣቢያዎች ሌጆች እንዲይጎበኙ መገዯብ ትችሊሇህ።
የይዘት አማካሪ ባህሪ የተወሰኑ የዴር ጣቢያዎችን በተሰጣቸው የይዘት ዯረጃ መሰረት ያግዲሌ ወይም ይፈቅዲሌ።
ሰርቲፊኬቶች እንዯ ግዢ ያሇ የመስመር ሊይ መገበያየት ውስጥ የሚጠቀሙትን የሰው ወይም መሳሪያ ማንነት መሇያ ሇማረጋገጥ ይጠቅማለ።
ላሊው ዲሰሳን የሚያፋጥን የInternet Explorer 8 ባህሪ ራስ-ጨርስ ነው። ራስ-ጨርስ በአዴራሻ አሞላ ፣ በቅፆች ወይም የይሇፍ ቃልች ሊይ
የፃፍከውን መረጃ ያስቀምጥና የዴር ጣቢያዎቹን ዲግም ስትጎበኝ አንዴ አይነት መረጃ መፃፍ ስትጀምር መረጃውን ወዱያው ይሰጠሃሌ።
የዜና እና መጽሔት ጣቢያዎችን የመሰለ አንዲንዴ የዴር ጣቢያዎችን በምትጎበኝበት ጊዜ ወዯ ምግቦች ባህሪ ሌትመጣ ትችሊሇህ። ምግቦች በዴር
ጣቢያ ሊይ የታተመ በተዯጋጋሚ የዘመነ ይዘትን ይይዛለ። ሇምግብ ከተመዘገብህ Internet Explorer ጣቢያውን ሇመጨረሻ ጊዜ ከጎበኘኸው
ጀምሮ አዱስ የሆነ ይዘትን በራሱ በመፈተሽ ያወርዲሌ።

በተያያዦች ትር ሊይ የበይነመረብ ግንኙነትን ማቀናበር ትችሊሇህ። እንዯ አካባቢ አውታረመረብ ቅንጅቶች ፣ የዯውሌ ቅንጅቶች እና ምናባዊ የግሌ
አውታረመረብ ቅንጅቶች ያለ የተሇያዩ ቅንጅቶችን ሇኮምፒውተርህ መወሰን ትችሊሇህ።

39
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

Windows 7 እንዯ ኢ-ሜይሌ ፣ የዜና ቡዴኖች ፣ የቀን መቁጠሪያ እና የበይነመረብ ጥሪዎች ሊለ የበይነመረብ አገሌግልቶች የሚጠቀማቸውን
ፕሮግራሞች ሇመወሰን የፕሮግራሞችን ትርን መጠቀም ትችሊሇህ።
ነባሪ የዴር አሳሽን መወሰን ትችሊሇህ።
የዴር አሳሾች የተሇያዩ ሊይ-ተጨማሪዎችን ይጠቀማለ። ከእነዚህም ውስጥ የበይነተገኝ እና መሌቲሚዱያ ይዘትን እንዴታይ በማስቻሌ በዴር ጣቢያ
ሊይ ያሇህን ተሞክሮ የሚያሳዴጉ ሰሪ አሞላዎች እና ቅጥያዎች ይጠቀሳለ።
ሊይ-ተጨማሪዎችን አቀናብር የሚሇውን አዝራር ጠቅ በማዴረግ በኮምፒውተርህ ሊይ ተጭነው ያለ የተሇያዩ ሊይ-ተጨማሪዎችን ማግበር እና
ማሰናክሌ ትችሊሇህ።

የሊቁ የሚሇው ትር ረቂቅ የዴር አሳሽህ መስተካከያ ባህሪ ይዟሌ።
ሇምሳላ የበይነመረብ ይዘትን ተነባቢነት ሇማሻሻሌ እና አካሇ ስንኩሊን ሇሆኑ ሰዎች የመጠቀም ተሞክሯቸውን ሇማሳዯግ የዴር አሳሹን የተዯራሽነት
አማራጮችን መሇወጥ ትችሊሇህ።
የአሰሳ አማራጮችን ግሊዊነት በማሊበስ ዴረ-ገፆችን ፈጥነው እንዱጭኑ ማዴረግ ትችሊሇህ።
40
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

ኮምፒውተርን እንዯዘመነ አቆይ

አዲዱስ በሽታዎችን ሇመከሊከሌ አዲዱስ መዴሀኒቶች በየጊዜው ይፈጠራለ። በተመሳሳይ የኮምፒውተር ኢነደስትሪ አዲዱስ ቫይረሶችን ፣ ተውሳኮችን
እና ስፓይዌርን ሇመከሊከሌ የፀረ ቫይረስ ሶፍትዌርን እና ተመሳሳይ ምርቶችን ስሪት በየጊዜው ያዘምናሌ። ኮምፒውተርህን በተሻሇ ሁኔታ ሇመከሊከሌ
በዘመኑ የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌር ስሪቶች ኮምፒውተርህን እንዯዘመነ ማቆየት ይኖርብሃሌ።
የMicrosoft ማዘመኛ የዴር ጣቢያ የኮምፒውተርህን ስርዓተ ክወና ሇመከሊከሌ አስፈሊጊ የሆኑትን የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎች ያቀርብሌሃሌ።
እነዚህን የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎች ከዚህ የዴር ጣቢያ ማውረዴና እና በኮምፒውተርህ ሊይ መጫን ትችሊሇህ። ማዘመን የፈሇከውን የዯህንነት
ጥበቃ ሶፍትዌርን ተከታትል ማካሄዴ ከባዴ መስል ከታየህ ይህን የማዘመን ሂዯት በራሱ እንዱሰራ ኮምፒውተርህን ማዋቀር ትችሊሇህ።
በዚህ ትዕይንት ውስጥ ኮምፒውተርህን እንዯዘመነ ሇማቆየት ሌትጠቀምባቸው የምትችሊቸውን በWindows ማዘመኛ ውስጥ ያለ የተሇያዩ
አማራጮች ትመሇከታሇህ።
የሚከተሇው ሠንጠረዥ የመስመር ሊይ ትእይንት ዯረጃዎችን እና ማስረጃዎችን ይዟሌ።
የዯረጃ ዝርዝር

1

ኮምፒውተርን እንዯዘመነ ማቆየት

2

Windows ማዘመኛን ሇመክፈት ፣ ጀምር (Start) አዝራር ሊይ ጠቅ አዴርግ ፣ ሁለም ፕሮግራሞች (All Programs) ሊይ ጠቅ አዴርግና
በመቀጠሌ Windows ማዘመኛን (Windows Update) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

3

በWindows መስኮት የግራ አሞላ ውስጥ የሚታዩትን አገናኞች ተመሌከት።

4

የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎችን በራስ ሰር ሇማውረዴ እና በኮምፒውተርህ ሊይ ሇመጫን፣ በWindows ማዘመኛ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ
መቃን ውስጥ ፣ ማዘመኛዎችን ፈሌግ (Check for updates) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

5

ያለትን ማዘመኛዎች ዝርዝር ሇመመሌከት ፣ በቀኝ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ ሇኮምፕዩተርህ ማዘመኛዎችን አውርዴና ጫን (Download and
install updates for your computer) ስፍራ ውስጥ ፣ ያለ ማዘመኛዎችን እይ (View available updates) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

6

ሇWindows ማዘመኛ ያለትን አማራጮች ሇማየት ፣ በWindows ማዘመኛ መስኮት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ ፣ ቅንጅቶችን ሇውጥ
(Change settings) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

7

የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎችን በተወሰነ ጊዜ እና ዴግግሞች በራስ ሰር ሇማውረዴና ሇመጫን ፣ ማዘመኛዎችን በራስሰር ጫን (ይመከራሌ)
(Install updates automatically (recommended)) አማራጭ መመረጡን አረጋግጥ።

8

የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎች በራስ ሰር ከወረደ በኋሊ ማስጠንቀቂያ ሇመቀበሌ ፣ ማዘመኛዎችን ፈሌግ፤ ይሁን እንጂ የመጫን አማራጩን እኔ
ሌውሰዴ (Download updates but let me choose whether to install them) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

9

የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎች በሚኖሩበት ጊዜ ማስጠንቀቂያ ሇመቀበሌ ፣ ማዘመኛዎችን ፈሌግ፤ ይሁን እንጂ ሇማውረዴና ሇመጫን
አማራጩን እኔ ሌውሰዴ (Check for updates but let me choose whether to download and install them) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

10

ራስ ሰር ማዘመኛን ሇማሰናክሌ ማዘመኛዎችን መቼም አትፈሌግ (አይመከርም) (Never check for updates (not recommended)) ሊይ
ጠቅ አዴርግ።

11

የሚመከሩ ማዘመኛዎችን ሇማካተት ፣ ማዘመኛዎችን በማውረዴ፣ በመጫን ወይም በማስታወቅ ተገቢ ማዘመኛዎችን አካት (Include
recommended updates when downloading, installing, or notifying me about updates ) አመሌካች ሳጥን መመረጡን
አረጋግጥ።

12

ቅንጅቶችን ሇውጥ መስኮትን ሇመዝጋት ፣ ይሁን (OK) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

13

በተጠቃሚ መሇያ መቆጣጠሪያ የመሌዕክት ሳጥን ውስጥ ፣ ቀጥሌ (Continue) ሊይ ጠቅ አዴርግ።

41
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

አስረጂ

Windows ማዘመኛ ኮምፒውተርህን እንዯዘመነ ሇማቆየት የሚያግዝህ የWindows 7 ቅጥያ ነው።
Microsoft እንዯ የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎች ያለ ኮምፒውተርህን ከቫይረሶች እና የዯህንነት ስጋቶች ሇመከሊከሌ የሚረደ ጠቃሚ ማዘመኛዎችን
በWindows ማዘመኛ የዴር ጣቢያ ሊይ ይሇቃሌ።
ከዚህ በተጨማሪ Microsoft የመተግበሪያዎች ማሻሻያዎችን ጨምሮ የኮምፒውተርህን አፈፃጸም የሚያሻሽለ መገሌገያዎችን የመሰለ ወሳኝ
ማዘመኛዎችን ይሇቃሌ።
Windows ማዘመኛ ኮምፒውተርህን በመመርመር ሇኮምፒውተርህ መተግበሪያዎች እና ሃርዴዌር የሚሆኑ ዝርዝር ማዘመኛዎችን ያቀርብሌሃሌ።

42
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

Windows ማዘመኛን ከጀምር ምናላ በምታስጀምርበት ጊዜ ፣ የራስ ሰር ማዘመኛን ሁኔታ የሚያሳይ መስኮት ይከፈታሌ።
ይህ መስኮት የኮምፒውተርህን ዝርዝር የማዘመን ታሪክ ይሰጣሌ።
የWindows ማዘመኛ መስኮት ሇWindows ማዘመኛ ወቅታዊ የWindows 7 ቅንጅቶችን እንዯሚያሳይም ተመሌከት።

ማዘመኛዎችን በራስ ሰር ሇመጫን ራስሰር ማዘመኛን ከዋቀርክ ፣ Windows ማዘመኛ የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎችን ከMicrosoft ማዘመኛ የዴር
ጣቢያ በራስ ሰር በማውረዴ ይጭናሌ።
ይህ የማውረዴ ሂዯት ከጀርባ ስሇሚከናወን ስራህን አያዯናቅፍህም።
ነገር ግን የአንዲንዴ ማዘመኛዎችን ጭነት በተሳካ ሁኔታ ሇመጨረስ ኮምፒውተርህን እንዯገና ማስጀመር ሉያስፈሌግህ ይችሊሌ። ሇእንዯዚህ ያለ
ማዘመኛዎች Windows 7 የእንዯገና የማስጀመሪያ መሌዕክት ያሳያሌ።
ሇአዲዱስ ማዘመኛዎች የWindows ማዘመኛ ዴር ጣቢያን በራስህ ሇመፈሇግ ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ የሚገኘውን ማዘመኛዎችን ፈሌግ
የሚሇውን አገናኝ ጠቅ ማዴረግ አሇብህ።
43
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

Windows ማዘመኛ በዴር ጣቢያው ሊይ ያለ በርካታ ቁጥር ያሊቸውን ማዘመኛዎች እንዯሚያሳይ ተመሌከት። ማዘመኛዎችን ጫን የሚሇውን
አዝራር ጠቅ በማዴረግ ሁለንም ማዘመኛዎች ጫን።
ዝርዝሩን በመገምገምም ሇኮምፒውተርህ መጫን የምትፈሌጋቸውን ማዘመኛዎች መምረጥ ትችሊሇህ።

Windows ማዘመኛ የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎችን እንዳት እንዯሚያወርዴ እና እንዯሚጭን የተሇያዩ አማራጮችን ያቀርብሌሃሌ። ያለትን
ዝርዝር አማራጮች ሇማየት ፣ በግራ ክፍሇ መቃን ውስጥ ቅንጅቶችን ሇውጥ አገናኝ ሊይ ጠቅ አዴርግ።

44
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የመጀመሪያውን አማራጭ ስትመርጥ ፣ Windows ማዘመኛ ማዘመኛዎቹን በራስ ሰር በማውረዴ ይጭናሌ። Windows ማዘመኛ ማዘመኛዎቹን
የሚያወርዴበትን እና የሚጭንበትን የተወሰነ ቀን እና ሰዓት መምረጥ ትችሊሇህ።
Windows ማዘመኛ ማዘመኛዎቹን እንዱያወርዴ ኮምፒውተርህ በተገሇጸው ሰዓት ሊይ ከበይነመረብ ጋር መገናኘት ይኖርበታሌ።

ሁሇተኛውን አማራጭ ከመረጥክ ፣ Windows ማዘመኛ ማዘመኛዎችን ከዴር ጣቢያው ሊይ በራስ ሰር ያወርዲሌ ነገር ግን በኮምፒውተርህ ሊይ
አይጭናቸውም።
ማዘመኛዎቹን ካወረዯ በኋሊ ፣ Windows ማዘመኛ ማዘመኛዎቹ ሇመጫን በኮምፒውተርህ ሊይ እንዯሚገኙ የሚያሳውቅ ማንቂያ ያዘጋጃሌ።
የፈሇካቸውን ማዘመኛዎች እንዯፍሊጎትህ መጫን ትችሊሇህ።

45
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ሦስተኛውን አማራጭ ከመረጥክ ፣ ኮምፒውተርህ የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎችን በራስ ሰር አውርድ አይጭንም።
Windows ማዘመኛ በዴር ጣቢያው ሊይ አዲዱስ ማዘመኛዎች እንዲለ ብቻ ይፈሌጋሌ። ማዘመኛ ካሇ Windows ማዘመኛ ስሊለት ማዘመኛዎች
የሚያሳውቅ ማንቂያ ያሳያሌ። ይህ ማንቂያ የማዘመኛዎቹን አሊማ እና ጥቅም ይገሌፃሌ። ማዘመኛዎቹን በመገምገምና በማጽዯቅ ማዘመኛዎቹን
እንዯፍሊጎትህ ማውረዴ እና መጫን ትችሊሇህ።

አራተኛውን አማራጭ በመጠቀም በራስሰር ማዘመኛን ማሰናክሌ ትችሊሇህ። ራስሰር ማዘመኛን ካሰናከሌክ Windows ማዘመኛ ማንኛውንም
ማዘመኛ ሇማውረዴም ሆነ ሇመጫን ፍሇጋ አያዯርግም።
ስሇዚህ ማዘመኛዎች ቢኖሩም ምንም አይነት ማንቂያ አይዯርስህም።
ይህን አማራጭ ከመረጥክ ኮምፒውተርህ በቅርብ ጊዜ የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎች ስሇማይዘምን ሇዯህንነት ስጋቶች ሉጋሇጥ ይችሊሌ።

46
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ከአስፈሊጊ ማዘመኛዎች በተጨማሪ ፣ የኮምፒውተርህን አስተማማኝነት እና ዯህንነት ሇማሻሻሌ Windows ማዘመኛን የሚመከሩ ማዘመኛዎችን
በራስ ሰር እንዱጭን ማቀናበር ትችሊሇህ።
እነዚህ የሚመከሩ ማዘመኛዎች ያን ያህሌም ወሳኝ ያሌሆኑ ችግሮችን ሉፈቱ እና የኮምፒውተር ተሞክሮህን ሉያሳዴጉ ይችሊለ።

በቅንጅቶችን ሇውጥ መስኮት ውስጥ ቅንጅቶችን ካዋቀርክ በኋሊ የተሻሻለትን ቅንጅቶች ማስቀመጥ አሇብህ።

47
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ኮምፒውተርህ ተጨማሪ የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌር ካሇው ፣ ሇምሳላ የተጫነ ፀረ ቫይረስ እና ፀረ ስፓይዌር ካሇም ሶፍትዌሩን በየጊዜው ማዘመን
ይገባሃሌ።

48
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

ግሇ ሙከራ ሇትምህርት ክፍሌ፦ ኮምፒውተርን ዯህንነቱ እንዯተጠበቀ እና እንዯዘመነ ማቆየት

የሚከተለትን የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች በተዛማጅ ምዴባቸው በትክክሇኛው የአማራጭ ሳጥን ምዴብ ውስጥ የዓረፍተ ነገሩን ቁጥር በመፃፍ
ዯርዴሯቸው።
ዓረፍተ ነገር
1

የሚቃኙትን የፋይሌ ዓይነቶች መምረጥ

2

ሇኮምፒውተርህ ገቢ መያያዞችን ማገዴ

3

የሚመከሩ ማዘመኛዎችን ማውረዴ

4

ራስሰር ማውረዴን ማግበር

5

ሇሚወርዴ ማስጠንቀቂያ መቀበሌ

6

ስጋቶችን ሇመከሊከሌ የሚወሰደ ነባሪ ርምጃዎችን ማዘጋጀት

7

ከቅኝቱ የሚወጡ ፋይልችን መምረጥ

8

ሇፕሮግራም የተሇየ ማዘጋጀት

ምርጫ 1

ምርጫ 2

ምርጫ 3

የማሌዌር መከሊከያ

Windows ኬሊ

ራስ ሰር ማዘመኛዎች

ማስታወሻ፦ ትክክሇኛዎቹ መሌሶች በሚቀጥሇው ገጽ ሊይ ይገኛለ።

49
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ምርጫ 1

ምርጫ 2

ምርጫ 3

የማሌዌር መከሊከያ

Windows ኬሊ

ራስ ሰር ማዘመኛዎች

7, 6, 1

8, 2

5, 4, 3

50
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ክፍሇ ትምህርት 5
የኮምፒውተር ስነ-ምግባራት

የትምህርት ክፍለ ይዘቶች

አእምሮአዊ ንብረት ምንዴነው?

የቅጂ መብት ጥሰት እና መከሊከያው

መረጃ በመሇዋወጥ ዙሪያ ያለ የህግ ጉዲዮች

ግሇ ሙከራ

የትምህርት ክፍለ መግቢያ
በበይነመረብ ሊይ ዜናን ፣ ጽሁፎችን ፣ ስዕልችን ፣ ዘፈኖችን ፣ ፊሌሞችን እና ሶፍትዌርን ያካተቱ መጠነ
ሰፊ የመረጃ ዓይነቶችን ታገኛሇህ። በማንኛውም ጊዜ መረጃን ሇመሰብሰብ ፈጣን እና ቀሊሌ የሆነው
በይነመረብን መፈሇግ ነው። ሇምሳላ ሇትምህርት ቤት መሌመጃዎችህ መረጃ ሇመፈሇግ ወይም
ሇመስሪያቤትህ የሚሆን አቀራረብ ሃሳቦችን ሇማግኘት በይነመረብን ሌትጠቀም ትችሊሇህ። ከተሇያዩ የዴር
ጣቢያዎችም ዘፈኖችን እና ፊሌሞችን ማውረዴ ትችሊሇህ።
በብዙዎቹ የዴር ጣቢያዎች ሊይ መረጃ ሇማውረዴ ገንዘብ እንዯትከፍሌ አትጠየቅም። ነገር ግን እነዚህ
የነፃ ማውረድች በርግጥም ነፃ አይዯለም። በዴር ጣቢያ ሊይ ያሇ መረጃ በፈጠረው ጸኃፊ ወይም
መረጃውን ባተመው የዴር ጣቢያ ህጋዊ ባሇቤትነት የተያዘ ነው። ስሇዚህ ይዘቶቹን ሇመጠቀም
የጸኃፊውን ወይም የዴር ጣቢያውን ባሇቤት ፍቃዴ ማግኘት ሉያስፈሌግህ ይችሊሌ። በዴር ጣቢያ ሊይ
ያለ ይዘቶችን ከማውረዴህ በፊት የተሰጡህን መብቶች እና ፍቃድች ማወቅ ይኖርብሃሌ።
ይህ የትምህርት ክፍሌ አእምሮአዊ ንብረት በኮምፒውተር መስክ ምን ዓይነት ፍቺ እንዲሇው እና
አእምሮአዊ ንብረትን ያሇፈቃዴ መጠቀም በቅጂ መብት ጥሰት እንዳት ሉያስጠይቅ እንዯሚችሌ
ያብራራሌ። በዚህ ትምህርት ክፍሌ ውስጥ ከመረጃ ሌውውጥ ጋር ስሇ ተያያዙ የተሇያዩ የህግ ጉዲዮችም
ትማራሇህ።

የትምህርት ክፍለ ዓሊማዎች
ይህን የትምህርት ክፍሌ ከጨረስክ በኋሊ፦


አእምሮአዊ ንብረት እና የቅጂ መብት በኮምፒውተር መስክ ሲተገበሩ ምን እንዯሚመስለ
ማብራራት ፤



የተሇያዩ የቅጂ መብት ጥሰት ተግባሮችን መሇየት እንዱሁም እነዚህን ተግባሮች ሇመከሊከሌ
የሚወሰደ ርምጃዎችን መሇየት እና



ከመረጃ ሌውውጥ ጋር የተያያዙ የህግ ችግሮችን መሇየት ትችሊሇህ።

51
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

አእምሮአዊ ንብረት ምንዴነው?

መኮንን አሰፋ ሇአንዴ የጋዜጣ አታሚ ዴርጅት ይሰራሌ። ስሇ ኮምፒውተር ቴክኖልጂ ጽሁፍ ማዘጋጀት
አሇበት። መኮንን የተወሰነ መረጃ ከዴር ጣቢያ ሊይ ስሊገኘ ጽሁፉ ሊይ አስገብቶታሌ። ነገር ግን መረጃውን
ያገኘበትን ምንጭ በጽሁፉ ሊይ አሌጠቀሰም። ጽሁፉ ከታተመ በኋሊ መኮንን የቅጂ መብት ህግ ጥሰት የህግ
ውንጀሊ ተጋሇጠ። ይህም የሆነበት ምክንያት አእምሮአዊ ንብረትን ያሇባሇቤቱ ፍቃዴ በመጠቀሙ ነው።
በበይነመረብ ሊይ የሚገኝ ማንኛውም መረጃ በፈጠረው ሰው ህጋዊ ባሇቤትነት የተያዘ አእምሮአዊ ንብረት
ነው። ሇምሳላ አንዴ ጽሁፍ በዴር ጣቢያ ሊይ ስታትም ጽሁፉ ያንተ አእምሮአዊ ንብረት ነው። እንዯ
አእምሮአዊ ንብረት ባሇቤትነትህ የንብረቱን አጠቃቀም የመቆጣጠር ሙለ መብት አሇህ። ከእነዚህም
ውስጥ፦


ንብረቱን የመቅዲት ፣ የማባዛት ወይም የማሰራጨት ፣



የንብረቱን መብቶች የማጋራት ወይም የመሸጥ እንዱሁም



የንብረቱን መብቶች በነፃ የመስጠት ሙለ መብት አሇህ።

ማስታወሻ፦

የአእምሮአዊ ንብረት ትክክሇኛ መብቶች ባሇቤቱ በሚሰጠው ፈቃዴ መሰረት ሉያዩ ይችሊለ።
አእምሮአዊ ንብረትን ያሇባሇቤቱ ፍቃዴ የመጠቀም መብት የሇህም። የአእምሮአዊ ንብረት ባሇቤትን
መብቶች ሇመጠበቅ የወጡ ህጎች አለ። እነዚህ ህጎች የቅጂ መብት ህጎች በመባሌ ይጠራለ። እነዚህን ህጎች
መጣስ ሇህግ ተጠያቂነት ሉያጋሌጥ ይችሊሌ።

ርዕስ፦

የቅጂ መብት ጥሰት እና መከሊከያው

የቅጂ መብት ያሇውን አእምሮአዊ ንብረት ያሇባሇቤቱ ፈቃዴ ስትጠቀም ሇቅጂ መብት ጥሰት ሉያጋሌጥህ ይችሊሌ። የሆነ ሰውን ስራ መቅዲትና ምንጭ
ሳትጠቅስ እንዯራስህ ስራ አዴርገህ መጠቀም ፕሊጃሪዝም በመባሌ ይታወቃሌ። አንዴ በዴር ጣቢያ ሊይ ያሇን ስዕሌ ቀጥተኛ ቅጂ ወሰዴክ እንበሌ።
ከዚያም ይህን ስዕሌ እንዯራስህ ፈጠራ በላሊ የዴር ጣቢያ ሊይ አስቀመጥከው ነገር ግን ምስለን ያመጣብህበትን የዴር ጣቢያ አሌጠቀስክም። ይህ
የፕሊጃሪዝም ውጤት ነው።
በብዙ አገሮች ውስጥ አንዴን ስራ በላሊ ቃሌ መጥቀስ እና ሌክ እንዯራስ የመጀመሪያ ስራ አዴርጎ ማስተሊሇፍ እንዯ ፕሊጃሪዝም ይወሰዲሌ። ቀጥል
የሚገኘው ሰንጠረዥ ሌታውቃቸው እና ሌታስወግዲቸው የሚገቡ የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት ያሊግባብ መጠቀሞችን ያብራራሌ።
የቅጂ መብትን
ያሊግባብ መጠቀም

ሙዚቃ መቅዲት

መግሇጫ

ዘፈኖችን እንዴታወርዴ እና እንዴታጋራ የሚፈቅደ ብዙ የዴር ጣቢያዎች አለ። ነገር
ግን ከእነዚህ የዴር ጣቢያዎች አንዲንድቹ ዘፈኖቹን በነፃ ሇማውረዴ የማቅረብ ህጋዊ
ስሌጣን የሊቸውም። ከእነዚህ የዴር ጣቢያዎች ሊይ ዘፈኖችን ማውረዴ የቅጂ መብት
ያሊቸውን ሙዚቃዎች ያሊግባብ መጠቀም ነው።
ከሚከተለት ውስጥ አንደን ስትፈጽም የቅጂ መብት ያሇውን ሙዚቃ ያሊግባብ
ተጠቀምክ ይባሊሌ።


የቅጂ መብት ያሇውን ሙዚቃ ያሇባሇቤቱ ፍቃዴ ወይም የቅጂ መብት
ክፍያውን ሳትከፍሌ ከዴር ጣቢያ ሊይ ካወረዴክ።



የቅጂ መብት ያሇውን ሙዚቃ ከዴር ጣቢያ ሊይ ካወረዴክ እና የወረዯውን
ሙዚቃ በሲዱ ወይም በዱቪዱ ከቀዲህ።



የቅጂ መብት ያሇውን ሲዱ ወይም ዱቪዱ ካባዛህ እና ቅጂዎቹን ሇላልች
ካጋራህ።



የቅጂ መብት ያሊቸውን ዘፈኖች በበይነመረብ የዘፈኖችን መጋራት
በሚፈቅደ የዴር ጣቢያዎች ሊይ ካጋራህ።

52
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ሶፍትዌርን
ያሇፈቃዴ
መጠቀም

የንግዴ ምሌክትን
መቅዲት

ሶፍትዌርን ያሇፍቃዴ ከመጠቀም እንዴትቆጠብ ስሇሚከተለት ሁኔታዎች ዕወቅ፦


የቅጂ መብት ያሇውን ሶፍትዌር ያሇባሇቤቱ ፍቃዴ ወይም የቅጂ መብት
ክፍያውን ሳትከፍሌ ከዴር ጣቢያ ሊይ ካወረዴክ ሶፍትዌርን ያሇፈቃዴ
መጠቀም ነው።



ህጋዊ የሆነ ሶፍትዌርን ገዝተህ ካባዛህና ሇላልች ቅጂዎችን ካሰራጨህ
ይህም ሶፍትዌርን ያሇፈቃዴ መጠቀም ነው።



አንዲንዴ የኮምፒውተር ሻጮች ፍቃዴ የላሇውን የሶፍትዌር ቅጂ
በሚሸጧቸው ኮምፒውተሮች ሊይ ይጭናለ። ይህን የሚያዯርጉትም
ከፍቃዴ ክፍያ ሇመዲን ነው። ነገር ግን ፍቃዴ የላሇው ሶፍትዌር
የተጫነባቸውን ኮምፒውተሮች መግዛት ሶፍትዌርን ያሇፈቃዴ መጠቀም
ነው። ስሇዚህ ኮምፒውተር በምትገዛበት ጊዜ በኮምፒውተሩ ሊይ ቀዴሞ
የተጫነውን ሶፍትዌር ወይም ከኮሚውተሩ ጋር የሚሸጠውን ሶፍትዌር
የፍቃዴ ሰነድች እንዯያዝክ አረጋግጥ።

የንግዴ ምሌክት የቅጂ መብት ባሇቤቱን ሇመሇያነት የሚያገሇግሌ የቅጂ መብት ያሇው
ንብረት ነው። የንግዴ ምሌክትን ያሇባሇቤቱ ፍቃዴ መቅዲት ወይም መጠቀም ህገ ወጥ
ተግባር ነው። ሇምሳላ የMicrosoft የንግዴ ምሌክትን የMicrosoftን ፍቃዴ ሳታገኝ
በቢዝነስ ካርዴህ ሊይ መጠቀም የቅጂ መብት ጥሰት ነው።
አንዲንዴ ጊዜ ሰዎች የንግዴ ምሌክትን የመጠቀም ፍቃዴ ሉኖራቸው ይችሊሌ ነገር ግን
የአጠቃቀም ገዯቦች ይኖሩታሌ። ሇምሳላ አንዴ ሰው የMicrosoft የንግዴ ምሌክትን
Microsoftን በመወከሌ የንግዴ ስምምነቶችን በሚያዯርግበት ጊዜ ብቻ እንዱጠቀም
ፍቃዴ ሉኖረው ይችሊሌ። አሁን ይህ ሰው የMicrosoft የንግዴ ምሌክትን በመጠቀም
ሇግሌ ጥቅሙ የንግዴ ስምምነቶችን ቢያዯርግ ይህ የቅጂ መብት ያሇውን የንግዴ
ምሌክት ያሊግባብ መጠቀም ይሆናሌ።

ተጨማሪ መረጃ

የዴር ጣቢያ የቅጂ መብት ያሇውን መረጃ እንዴታወርዴ ሉፈቅዴሌህ ይችሊሌ። ነገር ግን እንዯዚህ ያሇን መረጃ ስታወርዴ በህግ ሌትጠየቅ
የምትችሌበት ሁኔታ ያጋጥምሃሌ። ብዙ ጊዜ በዴር ጣቢያ ሊይ የተቀመጠ መረጃ ህጋዊ የቅጂ መብት አሇው እንዱሁም የቅጂ መብት ጽሁፍ ወይም
ምሌክት ይይዛሌ። ነገር ግን ማንኛውም መረጃ የቅጂ መብት ጽሁፍ ወይም ምሌክት ባይኖረው መረጃው የቅጂ መብት የሇውም ማሇት አይዯሇም።
በእንግሉዝ የቅጂ መብት ህግ መሰረት አንዴ ሰው አንዴን ሃሳብ ወይም ጽንሰ ሃሳብ በአካሌ ባስተሊሇፈበት ቅጽበት ስራው የሰውዬው የቅጂ መብት
ንብረት ይሆናሌ። በተመሳሳይ በአሜሪካ የቅጂ መብት ህግ መሰረት የቅጂ መብት ባሇቤቱ የቅጂ መብቱ ህጋዊ ሆኖ ባይመዘገብ እንኳ በቅጂ መብት
ንብረቱ ሊይ ሙለ ባሇመብት ይሆናሌ።
ማንኛውም የቅጂ መብት ጥሰት የሚያስቀጣ ወንጀሌ ነው። የቅጂ መብት ባሇቤቱ የቅጂ መብቱን ህጎች በጣሰው ሰው ሊይ ህጋዊ ርምጃ ሉወስዴ
ወይም ሇተፈጸመበት ተግባር ትሌቅ የገንዘብ ካሳ ሉጠይቅ ይችሊሌ። ስሇዚህ ማንኛውንም መረጃ ከዴር ጣቢያ ሊይ ከማውረዴህ በፊት የአሇም
ዓቀፍ እና የሃገር ውስጥ የቅጂ መብት ህጎችን ጠንቅቀህ ዕወቅ።
የቅጂ መብት ያሇው ንብረት ህጋዊ አጠቃቀሞች
ቀጥል የሚገኘው ሰንጠረዥ የቅጂ መብት ያሇው ንብረትን የተወሰኑ ህጋዊ አጠቃቀሞች ያብራራሌ።
ህጋዊ አጠቃቀም
መግሇጫ

የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት ሇትምህርታዊ ዓሊማዎች መጠቀም
የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት የተወሰነ ክፍሌ ሇትምህርታዊ ዓሊማዎች ከተጠቀምክና ምንጩን ከጠቀስክ ፣ ይህ አግባብ የሆነ የቅጂ መብት ያሇውን
ንብረት አጠቃቀም ነው። ሇምሳላ የአንዴን መጽሏፍ የተወሰነ ክፍሌ ይዘቶችን ሇትምህርት ቤት ወይም ኮላጅ ጽሁፎችህ የመጽሏፉን ምንጭ
ጠቅሰህ መጠቀም ትችሊሇህ። በተመሳሳይ የአንዴ መጽሏፍ ግምገማ እየፃፍክ ከሆነ ከመጽሏፉ የወጡ ጽሁፎችን መጥቀስ ትችሊሇህ።
ንብረቱን በማውረዴ ፋንታ አገናኞች ማጋራት
ይዘቶችን ከዴር ጣቢያዎች ሊይ በመቅዲት በራስህ ስራ ውስጥ ከማካተት ይሌቅ የይዘቶቹን ማጣቀሻዎች ወይም አገናኞች ማቅረብ ትችሊሇህ።
ሇምሳላ ስሇ አንዴ የዴር ጣቢያ ይዘቶች በጽሁፍ ውስጥ መጥቀስ ሌትፈሌግ ትችሊሇህ። ከዴር ጣቢያው ሊይ ይዘቶቹን በመቅዲት ፋንታ የዚህን
የዴር ጣቢያ አገናኝ በጽሁፍ ውስጥ ማቅረብ ብቻ ይበቃሌ። በዚህ ዓይነት ዘዳ የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት በመጠቀም ሙለ ሇሙለ
ፕሊጃሪዝምን ማስወገዴ ትችሊሇህ።

53
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት የቅጂ መብት ባሇቤቱን በማስፈቀዴ መጠቀም
የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት የቅጂ መብት ባሇቤቱን ፍቃዴ በመጠየቅ በስራህ ውስጥ መጠቀም ትችሊሇህ። በእንዱህ አይነት ሁኔታዎች ብዙ ጊዜ
የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት ሇመጠቀም በጽሁፍ የተሰጠ ፍቃዴ ያስፈሌግሃሌ።
የቅጂ መብት ባሇቤቱ የሚከተለትን የመወሰን ነፃነት እንዲሇው አስታውስ፦


የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት ሇመጠቀም ፍቀዴ መስጠት ወይም አሇመስጠት ይችሊሌ።



የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት በከፊሌ ወይም ሙለ ሇሙለ ሇመጠቀም መብት መስጠት ይችሊሌ።



የቅጂ መብት ያሇውን ይዘት ሇመጠቀም ፍቃዴ ሇመስጠት ክፍያ መጠየቅ ይችሊሌ።



የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት ሇመጠቀም ውልችን ማዘጋጀት ይችሊሌ። ሇምሳላ የቅጂ መብት ያሇውን ሶፍትዌር የማውረዴ እና
የማጋራት ፍቃዴ ሉኖርህ ይችሊሌ። ነገር ግን ሶፍትዌሩን ሇግሌ ትርፍ ማስገኛነት የመጠቀም ፍቃዴ ሊይኖርህ ይችሊሌ።

የአንዴ ንብረት የቅጂ መብት ጊዜው ካሇፈበት ወይም የቅጂ መብት ባሇው ንብረት ውስጥ ያሇው ሃሳብ ወይም ሂዯት በብዙኃኑ የታወቀ ከሆነ ያንን
ንብረት ወይም ሃሳብ ፍቃዴ መጠየቅ ሳያስፈሌግህ መጠቀም ትችሊሇህ።

ርዕስ፦

መረጃ በመሇዋወጥ ዙሪያ ያለ የህግ ችግሮች

በይነመረብን በስፋት ከመጠቀም ጋር ተያይዞ እንዯ ቁማር እና ስም ማጥፋት ያለ ህገ ወጥ እና ስነ-ምግባር የጎዯሇው ተግባር ውስጥ የመሳተፍ ዕዴሌ
ይኖርሃሌ። ህገ ወጥ እና ስነ-ምግባር ስሇጎዯሊቸው ጉዲዮች ማወቅ እና ጥንቃቄ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ። እንዱሁም እነዚህ ጉዲዮች ከአገር አገር ብልም
በአንዴ አገር ባለ ክፍልች ውስጥም ከቦታ ቦታ ሉሇያዩ እንዯሚችለ አስታውስ። ቀጥል የሚገኘው ሰንጠረዥ ህገ ወጥ እና ስነ-ምግባር የጎዯሇው
የመረጃ ሌውውጥ አጠቃቀምን ያብራራሌ።
ህገ ወጥ ተግባር

መግሇጫ

የሰውን ስም ማጥፋት

በኢ-ሜይሌ ፣ በውይይት (ቻት) ወይም በመስመር ሊይ የማህበረሰብ የውይይት መዴረኮች ሊይ ግንኙነቶችን ስታዯርግ
የሰውን ስም ሉያጠፋ የሚችለ ሃሳቦችን እንዲትጽፍ ተጠንቀቅ። ስም ማጥፋት ማሇት ስሇ አንዴ ሰው ውሸት የሆነና
የሰውዬው ማንነት ሊይ አለታዊ ተጽዕኖ የሚያሳዴር መረጃ ማሇት ነው። ሇምሳላ አንዴ ጎረቤትህ የሆነ ዝነኛ ሰው ህገ
ወጥ የሆነ ንብረት እንዲሇው የሚገሌጽ የሏሰት መሌዕክት በመስመር ሊይ የውይይት መዴረክ ሊይ አሰፈርክ እንበሌ።
የጎረቤትህን ታማኝነት ወይም ተቀባይነት የሚጎዲ የሏሰት መረጃ በማሰራጨትህ ይህ ተግባር እንዯ ስም ማጥፋት
ሉወሰዴ ይችሊሌ።
ማስታወሻ፦

የሏሰት መረጃ የሚያጣጥሌ መረጃ ባይሆንም እንኳ እንዯ ስም ማጥፋት ተግባር ሉወሰዴ ይችሊሌ። አንዲንዴ ጊዜ
መረጃው የሰውን ስም የሚያጎዴፍ ከሆነ የእውነት መረጃ ቢሆንም እንኳ እንዯ ስም ማጥፋት ተግባር ሉወሰዴ
ይችሊሌ።

ህትመታዊ ስም ማጥፋት እና ቃሊዊ ስም ማጥፋት ሁሇቱ የስም ማጥፋት አይነቶች ናቸው። ህትመታዊ ስም ማጥፋት
(Libel) በህትመት ሊይ የሚወጣ የስም አጥፊነት ሲሆን ቃሊዊ ስም ማጥፋት (slander) በቃሌ/በአፍ የሚዯረግ ስም
አጥፊነት ነው።
በአብዛኞቹ አገሮች የህግ ስርዓት ውስጥ ህትመታዊውም ሆነ ቃሊዊ ስም ማጥፋት በወንጀሌ የሚያስቀጡ ናቸው።
ቅጣቱ ከገንዘብ መቀጮ እስከ እስር ቅጣት የሚያዯርስ ሉሆን ይችሊሌ። አንዲንዴ ጊዜ የእስር የወንጀሌ ቅጣቱ ጊዜ
እንዯሁኔታው ሉወሰን ይችሊሌ። ሇምሳላ በአንዲንዴ አገሮች ውስጥ ፕሬዝዲንቱን መስዯብ በወንጀሌ የሚያስቀጣ
ነው። ነገር ግን በአንዲንዴ አገሮች ውስጥ ከመገናኛ ብዙሃኑ አማካዩ ዜጋ የአነሰ የህግ ከሇሊ አሊቸው። ስሇዚህ
ማንኛውንም የስም ማጥፋት መረጃን ከማውጣትህ በፊት የሀገር ውስጥ ህጎችን ጠንቅቀህ ዕወቅ።
ተገቢ ያሌሆነን የዴር
ጣቢያ መጎብኘት

አንዲንዴ የዴር ጣቢያዎች ባሇህበት ግዛት ወይም አገር የተከሇከለ ተግባሮችን የሚያከናውኑ አገሌግልቶችን ያቀርባለ።
በበይነመረብ ሊይ ምንም ዓይነት ገዯብ እና የመቆጣጠሪያ መንገዴ ስሇላ እነዚህን ጣቢያዎች በበይነመረብ ሊይ
መዲረስ ይቻሊሌ። ሇምሳላ ያሇህበት አገር ህግ ቁማርን የሚከሇክሌ ቢሆንም የቁማር ጣቢያን ሌትዲረስ ትችሊሇህ።
ነገር ግን ይህ በአንተ ሊይ የህግ ተጠያቂነትን ሉያመጣብህ ይችሊሌ።
የህግ ስርዓት እንዯየአገሩ እና ግዛቱ ሉሊይ እንዯሚችሌም ማወቅ ይኖርብሃሌ። ሇምሳላ በአንዴ አገር ውስጥ ህጋዊ
በሆነ መንገዴ መግዛት እና መሸጥ የምትችሊቸው ምርቶች በላሊ አገር ውስጥ ህገ ወጥ ግዢ ወይም ሽያጭ ሉሆን
ያችሊሌ። ስሇዚህ ምንም እንኳ አንዴ የዴር ጣቢያ አንተ ባሇህበት አገር ውስጥ ህገ ወጥ የሆነን ምርት እንዲትገዛ
ሊይከሇክሌህ ቢችሌም ምርቱን ሇመግዛትህ በህግ ሌትጠየቅበት ትችሊሇህ።
54

© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ርዕስ፦

ግሇ ሙከራ

እያንዲንደን ጥንዴ ዓረፍተ ነገር እውነት እና ሏሰት የሆኑ ዓረፍተ ነገሮችን ይዟሌ። እውነት የሆነውን ዓረፍተ ነገር በቀኝ በኩሌ በሚገኘውና እውነት
በሚሇው አምዴ ስር ምሌክት በማዴረግ አመሌክት።
ዓረፍተ ነገር
1

አእምሮአዊ ንብረትን ያሇፍቃዴ መጠቀም ህጋዊ ተግባር ነው።

2

አእምሮአዊ ንብረትን ያሇፍቃዴ መጠቀም ህገ ወጥ ተግባር ነው።

3

የስዕሌ ስራ ህጋዊ ባሇቤት ሰዓሉው ነው።

4

የስዕሌ ስራ ህጋዊ ባሇቤት ሰዓሉው አይዯሇም።

5

የአንዴ መጽሏፍ ፀኃፊ የመጽሏፉን አጠቃቀም መቆጣጠር አይችሌም።

6

የአንዴ መጽሏፍ ፀኃፊ የመጽሏፉን አጠቃቀም መቆጣጠር ይችሊሌ።

7

አንዴ የቅጂ መብት ባሇቤት የቅጂ መብቶቹን መሸጥ ይችሊሌ።

8

አንዴ የቅጂ መብት ባሇቤት የቅጂ መብቶቹን መሸጥ አይችሌም።

9

የቅጂ መብት ጥሰት ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ አይችሌም።

10

የቅጂ መብት ጥሰት ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ ይችሊሌ።

11

የቅጂ መብት ያሇውን ዘፈን ማጋራት የቅጂ መብት ጥሰት አይዯሇም።

12

የቅጂ መብት ያሇውን ዘፈን ማጋራት የቅጂ መብት ጥሰት ነው።

13

ህትመታዊ የስም ማጥፋት በአፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

14

ህትመታዊ የስም ማጥፋት በጽሁፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

15

ቃሊዊ የስም ማጥፋት በጽሁፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

16

ቃሊዊ የስም ማጥፋት በአፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

17

የመስመር ሊይ ቁማር ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ ይችሊሌ።

18

የመስመር ሊይ ቁማር ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ አይችሌም።

እውነት

ሏሰት

ማስታወሻ፦ ትክክሇኛዎቹ መሌሶች በሚቀጥሇው ገጽ ሊይ ይገኛለ።

55
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ዓረፍተ ነገር
1

አእምሮአዊ ንብረትን ያሇፍቃዴ መጠቀም ህጋዊ ተግባር ነው።

2

አእምሮአዊ ንብረትን ያሇፍቃዴ መጠቀም ህገ ወጥ ተግባር ነው።

3

የስዕሌ ስራ ህጋዊ ባሇቤት ሰዓሉው ነው።

4

የስዕሌ ስራ ህጋዊ ባሇቤት ሰዓሉው አይዯሇም።

5

የአንዴ መጽሏፍ ፀኃፊ የመጽሏፉን አጠቃቀም መቆጣጠር አይችሌም።

6

የአንዴ መጽሏፍ ፀኃፊ የመጽሏፉን አጠቃቀም መቆጣጠር ይችሊሌ።

7

አንዴ የቅጂ መብት ባሇቤት የቅጂ መብቶቹን መሸጥ ይችሊሌ።

8

አንዴ የቅጂ መብት ባሇቤት የቅጂ መብቶቹን መሸጥ አይችሌም።

9

የቅጂ መብት ጥሰት ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ አይችሌም።

10

የቅጂ መብት ጥሰት ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ ይችሊሌ።

11

የቅጂ መብት ያሇውን ዘፈን ማጋራት የቅጂ መብት ጥሰት አይዯሇም።

12

የቅጂ መብት ያሇውን ዘፈን ማጋራት የቅጂ መብት ጥሰት ነው።

13

ህትመታዊ የስም ማጥፋት በአፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

14

ህትመታዊ የስም ማጥፋት በጽሁፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

15

ቃሊዊ የስም ማጥፋት በጽሁፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

16

ቃሊዊ የስም ማጥፋት በአፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ነው።

17

የመስመር ሊይ ቁማር ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ ይችሊሌ።

18

የመስመር ሊይ ቁማር ሇህግ ችግሮች ሉያጋሌጥ አይችሌም።

እውነት

ሏሰት

56
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የሞደለ ማጠቃሇያ
ክፍሇ ትምህርቶች

የኮምፒውተር ዯህንነት
ጥበቃ እና ክብረ ገመና
መግቢያ

ኮምፒውተርህ ከተሇያዩ የዯህንነት እና ክብረ ገመና ስጋቶች የተጠበቀ መሆን
ያስፈሌገዋሌ። ስጋቶቹ በሚከተለት መሌክ ሉሆኑ ይችሊለ፦


ተፈጥሮአዊ አዯጋዎች



የሰዎች ስህተቶች ወይም አጋጣሚዎች



በስርቆት ፣ በሰርጎ ገቦች የሚዯረግ ያሇፈቃዴ መዲረስ ወይም
የቫይረስ ጥቃቶች የመሰለ ጎጂ ተግባሮች

ያሌተያያዙ ኮምፒውተሮችም ሆኑ በአውታረመረብ ሊይ ያለ ኮምፒውተሮች
የእነዚህ ስጋቶች ሰሇባ ሉሆን ይችሊሌ። የኮምፒውተርህን ሃርዴዌር ፣ ሶፍትዌር
እና መረጃ ሇመጠበቅ አንዲንዴ የዯህንነት ጥበቃ ርምጃዎችን መውሰዴ
ይኖርብሃሌ።
ኮምፒውተርን መጠበቅ

ኮምፒውተርህን እና በውስጡ የተቀመጠን መረጃ ከተሇያዩ የዯህንነት እና
የክብረ ገመና ስጋቶች መጠበቅ ይኖርብሃሌ። በኮምፒውተርህ ውስጥ
የሚገኘውን ስርዓተ ክወና ፣ ሶፍትዌር እና መረጃ ሇመጠበቅ የሚከተለትን
ርምጃዎች ውሰዴ፦


የተጠቃሚ መሇያ ተግብር



የተጠቃሚ ስም እና የይሇፍ ቃሌ አዋቅር



የይሇፍ ቃሌን በሚስጥር ጠብቅ



ኮምፒውተርህን ቆሌፍ



ውሂብን ፍቃዴ ከላሇው መዲረስ ሇመከሊከሌ ውሂብ መስጥር



በላሊ የማከማቻ መሳሪያ ሊይ ምትክ ውሂብ ያዝ



የኮምፒውተር ስርዓትህን እና ተጋሊጭ ሶፍትዌርን አዘምን

ከአውታረመረብ ወይም ከበይነመረብ ጋር የተገናኙ ኮምፒውተሮች ከምንም
ጋር ካሌተያያዙ ኮምፒውተሮች በበሇጠ ሁኔታ የዯህንነት ጥበቃ ርምጃዎች
ያስፈሇጓቸዋሌ። ከአውታረመረብ ጋር ሇተያያዙ ኮምፒውተሮች አንዲንዴ ጥሩ
ተሞክሮዎች እንዯሚከተሇው ቀርበዋሌ፦


የዘመነ የዯህንነት ጥበቃ መጠቀም



ኮምፒውተርህን ከሰርጎ ገቦች እና ስፓይዌር መከሊከሌ



የአሰሳ ታሪክን እና የተሸጎጡ ፋይልችን በየጊዜው ማጽዲት



በየጊዜው ኩኪዎችን ማጥፋት



የመስመር ሊይ ግብይቶችን ዯህንነታቸው በተጠበቀ ጣቢያዎች ሊይ
ብቻ ማዴረግ



የግሌ ታሪክህን ሇዴር ጣቢያ በጭራሽ አሳሌፎ አሇመስጠት



በWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ ውስጥ ያለ የዯህንነት ጥበቃ
ክፍልችን ማንቃት እና ማዋቀር



ተዋናይ ይዘትን ማሰናከሌ



ከበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢዎች የዯህንነት ጥበቃ እገዛን
መጠቀም

57
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የኢ-ሜይሌ አባሪዎች ቫይረሶችን ወይም ተውሳኮችን ሉይዙ ይችሊለ። ኢሜይሌ እና ውይይትን በምትጠቀምበት ሌትከተሊቸው የሚገቡ የዯህንነት
ጥበቃ ርምጃዎች፦

ቤተሰቦችህን ከዯህንነት
ስጋቶች መጠበቅ

ኮምፒውተርን ዯህንነቱ
እንዯተጠበቀ እና
እንዯዘመነ ማቆየት



የዘመነ የዯህንነት ጥበቃ ሶፍትዌር ተጠቀም



አባሪዎችን የያዙ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን ከመክፈት ተቆጠብ



አይፈሇጌ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን አጥፋ



ሳይፈሇጉ የሚመጡ የንግዴ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን አጥፋ



ራስህን ከአስጋሪ ጠብቅ



ከምታውቃቸው ሰዎች ጋር ብቻ ውይይት አዴርግ

የኮምፒውተርህን ክብረ ገመና ሇመጠበቅ የሚከተለትን አስተማማኝ ርምጃዎች
መውሰዴ ትችሊሇህ፦


ማንነትህን ዯብቅ



የኮምፒውተርህን ዯህንነት ሁኔታ በየጊዜው ፈትሽ



የቫይረስ ቅኝቶችን በየዕሇቱ አካሂዴ



ፀረ ስፓይዌር ሶፍትዌር ተጠቀም



የመስመር ሊይ ግብይቶችን አስተማማኝ በሆኑ የዴር ጣቢያዎች ሊይ
ከሚታመኑ ሻጮች ጋር አዴርግ



ጥቃትን ሇበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢው አሳውቅ



አይፈሇጌ መሌዕክትን አስወግዴ ወይም ቀንስ ያሇፈቃዴ የሚዯረግን
መዲረስ ሇመከሊከሌ ወሳኝ የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶችን መስጥር

ትክክሇኛ የሆነ የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን በኮምፒውተርህ ሊይ ማቀናበር
በበይነመረብ የሚዯረግን ኮምፒውተርህን የመዲረስ ሙከራ ይከሊከሊሌ
እንዱሁም ያገኛሌ። የWindows የዯህንነት ጥበቃ ማዕከሌ የሚከተለትን
የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶች ይሰጠሃሌ፦


የበይነመረብ አማራጮች



Windows ኬሊ



ራስሰር ማዘመኛዎች



የማሌዌር መከሊከያ

ሇተሻሇ የኮምፒውተርህ ዯህንነት የዯህንነት ጥበቃ ቅንጅቶችን መርምር
እንዱሁም እንዯ አስፈሊጊነቱ አሻሽሌ።
ኮምፒውተርህን እንዯዘመነ ሇማቆየት የሚከተለትን ርምጃዎች መውሰዴ
ትችሊሇህ፦


ከMicrosoft ማዘመኛ የዴር ጣቢያ ሊይ አስፈሊጊ የሆኑ የዯህንነት
ጥበቃ ማዘመኛዎችን በማውረዴ ኮምፒውተርህን እንዯዘመነ
አቆይ።



ኮምፒውተርህ የዯህንነት ጥበቃ ማዘመኛዎችን በራስ ሰር
እንዱያወርዴና እንዱጭን የራስሰር ማዘመኛዎችን አዋቅር።

58
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

የኮምፒውተር ስነምግባራት

የአእምሮአዊ ንብረት ባሇቤት የንብረቱን አጠቃቀም የመቆጣጠር ሙለ መብት
አሇው። የቅጂ መብት ህጎች አእምሮአዊ ንብረቶችን ይጠብቃለ። የቅጂ መብት
ጥሰት በሚከተለት መሌኮች ሉሆን ይችሊሌ፦


ፕሊጃሪዝም



ሶፍትዌርን ያሇፈቃዴ መጠቀም



የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት ከዴር ጣቢያዎች ሊይ ያሇፈቃዴ
ማውረዴ

የቅጂ መብት ያሊቸውን ንብረቶች ሇመጠቀም ህጋዊ መንገድች አለ። የቅጂ
መብት ያሇውን ንብረት በህጋዊ መንገዴ ሇመጠቀም፦


የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት በከፊሌ በመውሰዴ ሇትምህርታዊ
ዓሊማዎች መጠቀም እና ምንጩን መጥቀስ



የቅጂ መብት ያሇውን ንብረት በመቅዲት ፋንታ የንብረቱን
ማጣቀሻዎች ወይም አገናኞች ማቅረብ



ንብረቱን ሇመጠቀም የቅጂ መብት ባሇቤቱን ፈሌግና ፍቃዴ
ተቀበሌ

በይነመረብ እንዯ ቁማር ፣ ስም ማጥፋት እና ባሇህበት አገር ውስጥ መግዛትም
ሆነ መሸጥ ህገ ወጥ የሆነ ምርትን መግዛት ያለ ህገ ወጥ እና ስነ-ምግባር
የጎዯሇው ተግባር ውስጥ እንዴትሳተፍ ሉያዯርጉ የሚችለ እዴልችን
ሉያቀርብሌህ ይችሊሌ። ስሇዚህ በእንዯዚህ ዓይነት ተግባር ውስጥ ከመሳተፍህ
በፊት የሀገር ውስጥ እና ዓሇም ዓቀፍ ህጎችን ጠንቅቀህ ዕወቅ።

59
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

መፍትሔ ቃሊት

ተዋናይ ይዘት
ተዋናይ ይዘት በይነመረብን በምታስስበት ጊዜ በኮምፒውተርህ ሊይ የሚጫን ትንሽ ፕሮግራም ነው። የተዋናይ ይዘት ዋና አገሌግልት በቪዱዮች እና
በሰሪ አሞላዎች የታገዘ የበይነመረብ ተሞክሮ ግንኙነት ሇአንተ ማቅረብ ነው። አንዲንዴ ጊዜ ተዋናይ ይዘት ያሇፍቃዴ ኮምፒውተርህን ሇመዲረስ እና
በኮምፒውተርህ የሚገኝ መረጃን ሇማበሊሸት ወይም ያሇአንተ ፈቃዴ ጎጂ የሆነ ሶፍትዌርን ሇመጫን ሉጠቀሙባቸው ይችሊለ።
ምትክ መያዝ
የአንዴን ፕሮግራም ፣ ዱስክ ወይም መረጃ ቅጂ አባዝቶ መያዝ ምትክ መያዝ ይባሊሌ።
መሸጎጫ ማህዯረ ትውስታ
በይነመረብን በምትዲስስበት ጊዜ የተከፈቱ ፋይልችን ቅጂ በኮምፒውተርህ ሊይ ሇማከማቸት የሚያገሇግሌ ጊዜያዊ ማህዯረ ትውስታ ነው።
የኮምፒውተር ክብረ ገመና
የጠቃሚ መረጃ ፣ የግሌ ፋይልች እና የኢ-ሜይሌ መሌዕክቶች ትክክሇኛ ፈቃዴ እስካሇገኙ ዴረስ በማንም ሉገኙ እንዲይችለ አዴርጎ መጠበቅ ነው።
የኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ
የኮምፒውተር ስርዓትን እና በውስጡ ያሇ መረጃን ከዴንገተኛ ወይም ሆን ተብል የሚዯረግ ማጥፋት እና ማበሊሸት መጠበቅ ነው።
ኩኪ
አንዴ ተጠቃሚ የዴር ጣቢያን በሚጎበኝበት ጊዜ በኮምፒውተር ሊይ የሚፈጠር ትንሽ ፋይሌ ነው። ቀዴሞ የጎበኘሃቸው የዴር ጣቢያዎች ጣቢያውን
የጎበኙ ተጠቃሚዎችን ሇመሇየት እና የተጠቃሚዎችን አማራጮች ሇመከታተሌ ኩኪዎችን ይጠቀማለ።
የቅጂ መብት
እንዯ ጽሁፍ ፣ ሙዚቃ ፣ ስዕሌ ወይም የኮምፒውተር ፕሮግራም ያሇ የፈጠራ ስራን ባሇቤት መብቶች በህግ የመጠበቂያ ዘዳ ነው።
ምሰጠራን መፍታት
የተመሰጠረን ውሂብ መነበብ እና መጠቀም ወዯሚችሌ ቅርጸት መሌሶ የመቀየር ሂዯት ነው።
ምስጠራ
ውሂብን ወዯማይነበብ እና መጠቀም ወዯማይቻሌበት ቅርጸት መቀየር ምስጠራ ተብል ይጠራሌ። ምስጠራ በተሇይ ውሂብን በበይነመረብ
በማስተሊሇፍ ጊዜ ያሇተፈቀዯሇት የውሂብ መዲረስን ሇመከሊከሌ የሚዯረግ ነው።
ኬሊ
ከበይነመረብ የሚመጣ ትክክሇኛ ያሌሆነ መረጃን ኮምፒውተርህን ወይም የግሌ አውታረመረብህን ከመዴረሱ በፊት የሚያግዴ ማጣሪያ ነው። እንዯ
ሰርጎ ገቦች እና ቫይረሶች ያለ ስጋቶችን የመከሊከያ ተጨማሪ አገሌግልቶችንም ይሰጣሌ። ኬሊ ባሌተፈቀዯ ተጠቃሚ ማንኛውም ከውጪ የሚዯረግን
መዲረስ በማገዴ የኮምፒውተርህን ዯህንነት እንዴታረጋግጥ ይረዲሃሌ።
ሰርጎ ገብ
ያሇፈቃዴ ኮምፒውተርህን ሇመዴርስ የሊቀ የኮምፒውተር ዕውቀትን የሚጠቀም ሰው ነው። ኮምፒውተርን ከዯረሰ በኋሊ ሰርጎ ገብ በኮምፒውተር
ውስጥ የሚገኙ ፕሮግራሞችን እና መረጃን ሊሌተገባ ዓሊማ ሉጠቀምበት ወይም ሉያበሊሽ ይችሊሌ።

60
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

አእምሮአዊ ንብረት
በበይነመረብ ሊይ የሚገኝ ማንኛውም መረጃ በፈጠረው ሰው ህጋዊ ባሇቤትነት የተያዘ አእምሮአዊ ንብረት ነው። የአእምሮአዊ ንብረት ባሇቤት
የሆነው ሰው የመረጃውን አጠቃቀም የመቆጣጠር ሙለ መብት አሇው።
የበይነመረብ አገሌግልት አቅራቢ (ISP)
የበይነመረብ ግንኙነትን ሇግሇሰቦች ፣ ሇንግዴ ዴርጅቶች እና ሇላልች ትሊሌቅ ዴርጅቶች የሚያቀርብ ኩባንያ ነው።
ህትመታዊ የስም ማጥፋት
የታተመ የጽሁፍ ስም ማጥፋት ሲሆን በህግ የሚያስቀጣ ነው።
የመስመር ሊይ አዲኝ
በውይይት ክፍልች ፣ በፈጣን መሌዕክት ፣ በኢ-ሜይሌ ወይም በውይይት መዴረኮች በመጠቀም የበይነመረብ ተጠቃሚዎች ጋር ግንኙነትን
በማዲበር ከገንዘብ ጋር ሇተያያዘ ጥቅም ወይም አዯገኛ ግንኙነት ውስጥ ሇማስገባት የሚሞክር ግሇሰብ ነው።
የይሇፍ ቃሌ
የኮምፒውተር ተጠቃሚው እንዯማንነት መሇያ ኮዴ የሚጽፈው ሌዩ ህብረቁምፊ ነው። የይሇፍ ቃሌ የኮምፒውተርን ስርዓት እና ወሳኝ ፋይልችን
ከመዲረስ ሇመከሌከሌ የሚያገሇግሌ የዯህንነት ጥበቃ ርምጃ ነው።
ማስገር
ማስገር ከኮምፒውተር ተጠቃሚዎች እንዯ የይሇፍ ቃሌ እና የክሬዱት ካርዴ ዝርዝር ያሇን የግሌ መረጃ በማውጣት ጎጂ ሇሆኑ ዓሊማዎች የመጠቀም
ተግባር ነው።
ፕሊጃሪዝም
የሆነ ሰውን ስራ መቅዲትና ምንጭ ሳይጠቅሱ እንዯራስ ስራ አዴርጎ መጠቀም ፕሊጃሪዝም ይባሊሌ።
ከመጠን ያሇፈ ኃይሌ
እንዯ ኮምፒውተር ያለ የኤላክተሮኒክ መሳሪያዎችን ዲግም እንዲይሰሩ አዴርጎ ሉጎዲ የሚችሌ ዴንገተኛ የኃይሌ አቅርቦት መጨመር ነው።
ጥብቅ ሶኬት ንብርብር (SSL)
የሚተሊሇፈውን መረጃ በመመስጠር አስተማማኝ የመረጃ ግንኙነትን የሚያረጋግጥ የበይነመረብ ዯህንነት ጥበቃ ፕሮቶኮሌ ነው። SSL ፕሮቶኮሌ
የዴር ጣቢያው እውነተኛ መሆኑን እና ሇጣቢያው የምትሰጠው መረጃ ያሊግባብ ጥቅም ሊይ እንዯማይውሌ ያረጋግጣሌ።
ቃሊዊ የስም ማጥፋት
በአፍ የሚዯረግ የስም ማጥፋት ሲሆን በህግ የሚያስቀጣ ነው።
ሶፍትዌርን ያሇፈቃዴ መጠቀም
የቅጂ መብት ያሇውን ሶፍትዌር የባሇቤቱን ፍቃዴ ሳያገኙ መጠቀም ወይም መቅዲት ሶፍትዌርን ያሇፈቃዴ መጠቀም ነው።
አይፈሇጌ መሌዕክት
ካሌታወቀ ሊኪ የሚሊክ የማይጠቅም እና የማይፈሇግ የኢ-ሜይሌ መሌዕክት ነው። አይፈሇጌ መሌዕክት አንዴን መሌዕክት ሇማሰራጨት በአንዴ ጊዜ
ሇብዙ ተቀባዮች የሚሊክ ነው።

61
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።

ስሌጠና፦ ኮምፒውተር ዯህንነት ጥበቃ እና ክብረ ገመና

ስፓይዌር
ካሊንተ ዕውቅና በኮምፒውተርህ ሊይ የሚጫን የኮምፒውተር ፕሮግራም ነው። ስፓይዌር ስሇ ዴር አሰሳ ሌምድችህ ወይም ላሊ የግሌ መረጃ
ዝርዝሮችህ ወዯ ላሊ በአውታረመረቡ ሊይ ያሇ ኮምፒውተር በዴብቅ/በሚስጥር መረጃ ሉሌክ ይችሊሌ።
ትሮጃን ሆርስ
ራሱን ጌም ፣ መገሌገያ ወይም ሶፍትዌር የሚያሰመስሌ ጎጂ የኮምፒውተር ፕሮግራም ነው። ትሮጃን ሆርስ ሲታይ ጠቃሚ ሶፍትዌር ቢመስሌም
በምታሄዯው ጊዜ የኮምፒውተር ስርዓቱን የሚጎዲ ነገር ይሰራሌ።
የተጠቃሚ ስም
በኮምፒውተር ስርዓት ወይም አውታረመረብ ሊይ ተጠቃሚን ሇመሇየት የሚጠቅም ስም ነው። በተጠቃሚ ስም እና የይሇፍ ቃሌ የሚጠበቅ
ኮምፒውተርን ሇመዲረስ ተጠቃሚው ትክክሇኛውን የተጠቃሚ ስም እና የይሇፍ ቃሌ ስብጥር ማስገባት ይኖርበታሌ።
ቫይረስ
ኮምፒውተር በትክክሌ እንዲይሰራ ሇማዴረግ ወይም በኮምፒውተር ውስጥ ያሇን መረጃ ሇማበሊሸት የተሰራ የኮምፒውተር ፕሮግራም ነው።
ተውሳክ
አብዛኛውን ጊዜ በእያንዲንደ የኮምፒውተር ማህዯረ ትውስታ ሊይ የራሱን ቅጂዎች በመፍጠር በኮምፒውተሮች ሊይ ራሱን የሚያሰራጭ
የኮምፒውተር ፕሮግራም ነው። ተውሳክ በአንዴ ኮምፒውተር ሊይ ራሱን በማባዛት ኮምፒውተሩ እንዱበሊሽ ሉያዯርግ ይችሊሌ።

62
© 2007 Microsoft ኮርፖሬሽን ፣ መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው።