cloth

Akademik

Ara^tirmalar

Dergisi

2007, S a y i 34, S a y f a I a r 176-213

iSLAM'IN BARIf giL NiTELIGI VE BATI'NIN ONU ^IDDET VE TERORLE ALGISI UZERINE Mehmet KUBAT* Giris Gcrij-cktc "islam" vc "§iddct" sozclikleri, yan yana gelmclcri, bir arada kuilanilmaiari, birbirleriyle bagdasmalari veya birbirleriyle ortuijmcleri mumkun olup olniadigi bu makalcdc ortaya konacaktir. Qunku lugatte "bans"', "huzur" ve "esenlik" gibi aniamlara gclen islam,' yeryuzunde §iddeti, karga^ayt, zulmii ve haksizligi ortadan kaldinnak, dogruluk, adalet ve bari^i tcsis etmek ii;in gondcrilmis bir dindir. Ne var ki gunumlizde "islam" vc "^iddct" en i^'ok vc en sik yan yana kullanilan iki sozcuk haline geldi. Son donemlerde, islam cograiyasinda teror orgutlerinin varlik vc faaliyctlcrinden yola yikilarak, isiam'in ^iddet vc teror iircten bir din vc bu dinin Pcygambcri'nin (s) dc siddct vc teror yanlisi olmakla itham cdildigi; gcr(;cktc siddct vc tcrorun, islam inancmm dogasinda bulundugu imajinin yayginlajtinlmaya t^'alii^ildigi gozlcmlcnmcktedir." Yine teror veya intihar cylemlcrine katilanlarm Musluman kimliginin ol(;u almarak, yapilan eylemIcrin "islami teror" veya "islamci tcrtir" olarak nitclendirildigi, bu baglamda bilintj'li bir bigimdc siddctin islami ogrctiylc iliskilcndirmcyc (,'alisildigi gorulmektedir. islam karsitligi ile one vikan bu kcsimlcrin, Yucc islam Dini'ni vc onun Kutlu Elgisi'ni siddet ve teror yanlisi olmakla itham ederek islam vc Mlislumanlaia iliskin yaptiklari bu i;irkin vc tcmclsiz yargilamanin, ozcllikle 11 Eyiul Dunya Ticaret Mcrkczi'nin saldiriya ugramasi, daha sonra da ispanya ve ingiltcrc'dcki metro istasyonlarimn bombalanmasi gibi bati dunyasinda ortaya ^jikan hadiselerden sonra, biitlin dunyada giderek yaygmlik kazandigi gorCilmcktcdir. Koklcri cskilcrc dayanan vc son zamanlarda laaliyctlerini giderek hizlandiran bu hareketlerin tcmcl amacinin, zihinlcrdc islam vc tcrorun yan yana olduklari yargisini ycrlcstirmcye g-alismak oldugu bcllidir. Son zamanlarda oncclikic Danimarka"da baslayan vc akabindc Eransa, Almanya gibi biryok Avrupa Birligi ulkcsindc Hz. Pcygamber"i (s) tahkirc yonelik karikaturlcrinin yayinlanmasi: aynca Papa XVI. Bcnedict'in hii;bir gci\'ekgi tcmelc dayanmadan vc tamamen vaisayimlardan harckctic islam'i tcrorii bcslcycn bir din, Hz. Peygambcr (s)'i ^iddct taraltari vc Miislijnianlari da Hilt ya da potansiyel birer terorist olarak gostcrcn konusmasr bunun somut orneklcrindendir. Dahasi. Bati halklarinin din ve teror unsurlarini bir arada barindiran gizcmli vc yabanci bir siddct tchdidi altinda olduklari seklinde yorumlanip cmpozc edilen pe^in hiikiimlii ve olduk(,°a onyargili

176 Akademik Ara$tirmalar

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

fikrin, baijta ABD olmak iizere biitun Bati diinyasmda genisj kitlelerce giderek kabul gorineye ba^lamasi da oldukya endiije vericidir. C;:ogunlukla Bati merkezli bazi mihraklar tarafindan yiiriitiilen ve kokii olduk^;a eskilere dayanan bu laaliyetlerin temel amacmin Islam ile i^iddeti ejitlemeye ya da din ile terorii ortii;?tiirmeye t;ali§mak oldugu bellidir, Kaynaklari ve dayandiklari arka planlari a(;ismdan t;ok ycinlii ve son dereee kompleks bir yapi arz eden'' i;e$itli ijiddet eylemlerinden hareketle yapilan Islam ve Miisliimanlaria ilgili bu yargilamanin, ger(;ekte adil ve nesnel bir degerlendirmenin iiriinii oldugu soylenemez, Qiinkii Miisliimanlarin eylem ve davrani^ biyimleriyle ilgili genel ve dogru bir degerlendirme yapabilmek ii,in oncelikle §u ii(; temel saeayaginin; Miisliiman birey ya da toplumun davranijlarina me^ruiyet i;er*,'evesi teijkil eden Kur'an ve Sunnet'in, Miisliimanlarin tarih ic^inde geli§tirdikleri gelenek ve kiiltiirel yapilarin ve Miisliimanlari di^aridan gcizleyenlerin bilgi ve gozlem dereeeleri diizeyinde Islam ve Miisliimanlar hakkinda sahip oldugu fikir ve kanaatlerin goz oniinde bulundurulmasi gerekir. Oysa islam kar^itlari (;ogu zaman bu ug faktor arasinda yeterinee ayirim yapmadiklari i(,'in, neyin sahiden Islam Dini'nin asIT tabiatindan, neyin dint teeriibeyi yasayan Miisliimanlarin sinirli algisindan ve ii;inde ya^adiklari tarihsel tecriibeden ve son olarak da neyin eksik bilgi ve gcizleni sonueu teijekkiil eden onyargilardan kaynaklandigini tespit etmeleri olduki;a gii(; olmaktadir. ' Bir tarattan Ortadogu'nun larkli biilgelerinde artarak devam eden, son birka(,- yilda ise doruk noktasina (,-ikan i;ati$malar esnasmda bazi Musliimanlarin intihar saldirilarina varincaya kadar siddete dayali bir dizi miieadele yontemini benimsemesi, diger taraltan kimi yevreleree "Islami terorle (!) miieadelede milat" kabul edilen I I Eyiul 200rdeki Diinya Tiearet Merkezi"ne diizenlenen saldiri ve bu saldirinm Jslamei orgiitlere mensup kimseler tarafindan geri;ekle^tirildiginin iddia edilmesi. diinya kamuoyunda Miisliimanlarin siddet ve terorden yana olduklari seklindeki siiylemlerin artmasina neden oiniakta: bu saldirilari yapanlar ele.stirileeegine. bunlarm mensup oldugu din, yani islam ve onun Kutlu El(,isi (s) haksiz bir ele^tiriye tabi tutulmaktadir. Kisacasi islam ve siddet konusu giiiideme gelinee ilgili ilgisiz herkes. islam"in bu konudaki yakla.simmi, temel leferanslara yiinelmeden yorumlaniaktadir. §iiphesiz biitiin diinyada ortaya (;ikan ^iddete dayali hareketleide oldugu gibi. gerek islam diinyasmda ve gerekse de diinyamn farkli eograryalarinda Miislumanlarin miidahil olduklari siddet veya teror olaylarinm ortaya (,iki$inda da dini-teolojik laktiirlerin yam sira siyasal, sosyal. psikolojik, i^eviesel vb. bir (,'ok nedenin basat rol oynadigi siiylenebilir. Biitiin bu faktcirlerin siddeti iiretmedeki lollerinden soz etmek bu vjalismanin kapsamini asacagindan, biz bu makalede. tercirii iireten diger Taktiirleri bir taiafa birakarak. ^iddetin "'dinTteoloiik" boyutu ya da "islam" veya "Miisliimanlar"la iliskilendirilen yonii iizerine odaklanmak istiyoruz. Son zamanlarda israrla din ile teror arasmda organik

177 Akademik Ara§tirmalar

islam'm Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde$le$tirme Algisi Uzerine

bir bag, ya da dogrudan bir ili^ki varmi? izleniminin uyandirilmaya v islam'm terorii besleyen bir din; Miisliimanin ise Ilili ya da potansiyel birer tercirist olarak gosterilmesi ve en onemlisi de Miisliiman birey ve toplumlarin sistemli ve planli bir >fekilde terorize edilmek istenmesi, bu hususun arastirilmasini daha da onemli kilmaktadir. Bu nedenle biz burada oneelikle "siddet" siizeiigiiniin tanimi, i(;erigi ve kapsami hakkinda kisaea bilgi vermek. daha sonra da genelde dinlerin, ozelde ise islam'm jiddet olgusuna baki^ini irdelemek ve biiyleee islam ve teror arasinda ozellikle son zamanlarda kurulmak istenen iliskinin mahiyeti ve degerini sorgulamak istiyoruz. 1. ^iddetin Taninu, i^erigi ve Kapsami Arapi,a bir kelime olan ^iddet, bir jeydeki giii; ve kuvveti gosteren :>edcle fiilinden tiiremistir. "Sertlik", "katilik" ve "a^irilik" gibi aniamlara gelir ve ytitntt^ak\\g\n zit aniamlisi olarak kullanilir.'' Terim olarak, "riza hilalina yiinlendirme ii;in llziki zorlamaya maruz kalma" bi<;iminde tarif edilen ^iddet siizeiigii,' Tiirk(,e"de. en genel aniamda "A'ti/vv/f ^oriiste olanlara ituittdtrtna ve itzUtsttnna ye fine, kaba kttvvet kiillannut" ya da. '"tetor eyienileritie ha^vitrarak toplntttda kaos ve kargafa tneydaiui getinne veya balk arasttula korkii ve deb^et .•ia{tna''*' ^eklinde tanimlanabilir. Aneak bu tanim giiz oniinde bulunduruldugunda. "^jiddet" kavrammin neleri it^erdigi hususunun bir iil^iide a^ikliktan uzak oldugu kolaylikia tespil edilebilir. (giinkU artik maddi oldugu kadar, insan giivdesine zarar vermeye yiinelik. kultiirel olarak mesru goriilmeyen daviani.slar" ve moral siddet ve uygulamalardan da sciz edilebilmekte. bu tiir baski ve zorlamaya yonelik uygulamalar da ^iddet kavrami iij'inde ineelenmektedir. Modern zamanlarda birey veya toplumlarin fizikT zorlamaya maruz birakilmasi siddet olarak kabul edildigi gibi, "medya ve siddet". "^ocuk ve siddet", "aile ii,i siddet",'" "'Iutbol ve siddet""" gibi i,esitli hususlar da .siddet kapsaminda degerlendirilebilmektedir. () halde. "§iddel" kavrammin smirlarinin. hemen lier tiir zor kttllattitntm kapsayaeak ijekilde geni.sletilniesinin. siddeti aniama ve aniamlandirmada en tutaiii yol oldugu siiylenebilir. Bu gei\-ekten hareketle denilebilir ki, bir '"^iddet olgusu""ndan siiz edilebilmesi i(;in iki temel hususun giiz oniinde bulundurulmasi zorunludur: I) {)neelikle fiziki zorlamanin yaninda yildirma, caydirina veya vazgegibi psikolojik baskilarin da siddel kapsaminda miitalaa edilmesi. 2) Zorlamaya maruz kalan kisinin (grup veya toplulugun). iradesi disinda bir yiinlendirnieyle kar.si karsiya bulunmasi gerekir.'" Bu i,'alismada .siddet olgusu. bu iki husus giiz iiniindc bulundurularak irdelenmeye (,'alisilacaktir.

178 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

2. Islam Oncesi Semavi Dinlerde §iddet Yaygin olarak inanilan biitiin semavi dinler, ger(;ekte insanin dogasinda gizlenmis birer egilim olarak kabul edilen kotUluk, kan dokme, beneillik, haksizlik, zuliim vb. sjiddete dayali duygu ve egilimleri engellemeyi amac; edinmi^; kaos ve kargaijaya. fitne ve zulme, ahlaksizlik ve kotuliige karsi barij, hojgorii, adalet, dogruluk, diirustliik, iyilik, giizellik ve_kul hakki gibi pozitif degerleri one (.ikarmislardir. Aneak bununla birlikte tarih boyu dinsel inani? ve degerlerde varolan ve iizellikle de kutsal metinlerde yer alan bazi ifadelerin jiddete referans olarak kullanildigi da bir geri;ektir. ^iinkii kutsal kitaplarda yazili olan "ilaht din'" ile insan? bir cizellik ta§iyan "dinin yorumu" bazen birbirlerinden farkli olmuijtur. Bu nedenle hemen biitiin kutsal metinlerde ^iddetle irtibatli olabileeek bir takim ifadeler, ijogunlukla baglamindan koparilarak anlaijilmaya (^alisilmistir. Ornegin, Eski Ahit'te israilogullarini diiijmanlarini iildurmeye, mallarmi yagmalamaya ve oniara ait mal ve e^yayi yakip yikmaya davet eden, "^itndi Rahh'in .sozlerine kttlak vet: Her seye ef>etnen Rab dixor ki, Istailliler'e yaptiklatt kotiiliikten otiirii Anialekliler'i cezalatidttacagttn, Qiittkii Mtstt'dan ^tkan hrailliler'e karft koydttlat\ $itndi git, Attialekliler'e saldtr. Oniara ait her seyi tiitniiyle yok et, bi^hir ^eyi e.utgettie. Kadtn erkek, {olitk iontk, okiiz. koyitn, deve, esek hepsitii fildiir"'^ gibi ifadelerin siddeti onayladiklari varsayilmistir: Yine Tevrat'ta .siddet veya teriire referans olarak kullanilmaya ai,ik ijiiyle ifadeler yer alir: "Mnsa soyle dedi: 'Istailin Tannst Rah diyor ki, 'berkes kilicint ktt.satistn. Ordttgdbta kapi kapt dolasarak kardesini. koni.siisttnn, yakttiint oldiirsiin'. Levliler Mtisa 'nttt httyntgtmu yetitie getirdilet: O giiti balktun ii<^- bine yaktn adatit oldiitiildii. Mnsa, 'hiigiin kettdinizi Rah'he adatnts oldiittuz, berkes iiz ogltttia, (iz kitide.sine dii.stnan kesildigi i<^iti htiiiiiti Rab sizi kutsadt' dedi."'' Tevral'ta ilk bakista .^iddet veya teriire referans olabileeek gibi giiriinen bu ve benzeri ifadeleiden kalkilarak, iiziinde iyilik ve ho.sgiiriiyii barindiran semavtdin Yahudiligin ve onlarm kutsal kitabi Tevrat"in tamamen siddeti ongordiigii ve teriirii onayladigi sonueuna ula^ilmamalidir. Qiinkii Tevrat"ta siddeti <,-agristiran bu ifadelerin yam sira. "bahatia \e annene biittiiet et, katlet-

titeyeceksiti, {altnayaatkstti",''' "garihe baksizhk ettneyeceksiti, bi<^bir did kadttit ve oksiizii iticittiieyeceksitiiz","' "yalati baher tasttiiayacakstn, baksiz saliit olmak i(,iti kotiiye el vettneyeceksiti, kotiiliik ii,in ^oklngttn pe.sinde oltnayacaksin"'^ gibi iyilik, giizellik, barij, hosgiiiii, vb. evrensel ahlaki ilke ve erdemleri iineeleyen, kisacasi siddeli onaylamayan bii\()k ifade de yer almaktadir. Bu nedenle Tevrat"ta siddet i(,'erikli ifadeleiden yola (,'ikilarak, genelleme179 Akademik Arastirmalar

islam'm Bari^gil Niteligi Ve Bati'mn Onu $iddet ve Terorle 6zde5le$tirme Algisi Uzerine

ei bir bakis a(;isiyla biitiin Yahudilerin toptan ijiddet yanlisi olduklari yargisi da ger(;eklerle bagdasjmaz. ^iinkii gerek tarihte ve gerekse de giiniimiiz Yahudileiinden ijiddet yanlisi tutumu benimseyenler oldugu gibi, bari§ taraltan olanlarin da bulundugu bir gercjektir. Ne var ki, Eski Ahit'te yer alan siddet i(;erikli ifadelerin, Tevrat"i kendi biitunliigii i(;erisinde okumayan bir kisim siddet ya da teror yanlisi Yahudiler tarafindan, tarihi sUre*,' i(;erisinde kendi dinlerinden olmayanlara, ozellikle de giiniimiizde i^gal ettikleri Filistin topraklannda Miisliimanlara kar^i giri^tikleri bilint^li zulme referans olarak kullanildigi, siddet ve terorii me^rula^tirmalarinda Tevrat"ta yer alan bu ve benzeri ifadelerin onlar i(;in birer basvuru ve esin kaynagi oldugu belli olmaktadir. Yine ieiller"de Hz. isa'ya atfedilen, "Yeryiiziiiide bans getirdigitni satitnaytn! Batts degil, kili{ getinneye geldini. (^iittkii hen hahayla oglttn, antieyle ktztti, geliiile kaynanantn atastna ayrtltk sohmtya gelditn""^ ve "Ktltct oltmtyan, abastni .sattp bir kdtc; alsin"*'' gibi ifadelerin de ^iddete zemin olusturdugu ve tarih boyunca bu din mensuplannin, Haijli sava§lari"nda oldugu gibi kendilerinden, yani Hristiyan olmayanlara karsi savas a^ma ve siddete ba§vurmalarmda mesrulastirici bir fonksiyon iistlendigi belli olmaktadir. Yine incillerde yer alan bu ifadelerin, Ortac^ag Bati diinyasmda yalnizea Hristiyan olmayanlarin degil, Kilise'nin onaylamadigi ve bu kuruniun Hz. isa'nin konumuna iiiskin bazi dogmalarini benimsemeyen farkli mezhep yanlisi hristiyanlarin engizisyon mahkemelerinde idama mahkum edilmelerine de sebep oldugu siiylenebilir. Bu perspektilln tabiT sonucu olarak papazlar, afaroz ve enduliijans kararlari ile insan cizgiirliigune hukmetmis, engizisyon mahkemeleri de farkli du.siinen Ilkir adamlari igin adeta birer iiliim makinesi gorevi giirmiislerdir. Sokrat ve Galile gibi iinlii dii.siiniirler, insan hak ve hiirriyetlerini. farkli dii.siiniisleri hi(,e .sayan, iizgiir dii^iinceye pranga vuran bu tiir baskiei dikta rejimler tarafindan katledilmi^lerdir."" Ancak, Hristiyanlik tarihinde §iddetin iine i;iktigi ve ger(;ekte hristiyanlik tarihinin genel aniamda bir .siddet tarihi seklinde zuhur ettigi savi dogru olsa da,"' yukanda Yahudileiden siiz ederken de vurguladigimiz uzere, ineillerde yer alan bu ifadelerden yola c^ikarak, oziinde iyilik ve hosgiiriiyii bannduan hakiki/saf Hristiyanligin siddet ve terorii onayladigi, dolaysiyla tarihten guniimuze biitUn hristiyanlarin siddet yanlisi olduklari siiylenemez. Me.sela Matta incili"nde yer alan, "Attia ben size diyonitn ki, kotiiye karsi ditentnexin. Sag yanagtntza bir tokat atana iihiir yanagtnizt da ^eviriti. Size kar.si davaci olup tnititanintzt almak isteyene abantzt da veriti. Sizi bin adim yol yiiriimeye zorlayania iki bin aditn yiiniyiin. Sizden hir sey dileyetie veriti. sizden ddiin<;

180 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

isteyeni geti ^evittneyin"'' gibi ifadeler, ozelde Hz. isa"nin, genelde de Hristiyanligin ^iddet ve teriirii onaylamadigini ac^iki^a gostermektedir. 3. islam'a Gore $iddet Daha onee de i§aret edildigi iizere, modern zamanlarda ya dint teeriibeyi ya^jayan Miisluman birey ve topluluklann sinirli algisindan ve tarihsel tecriibesinden yola (;ikilarak, ya da (;ogunlukla eksik, kusurlu veya yanli.s giizlem ve bilgilere dayamlarak islam'm ^iddet ve teroie bakisi saptanmaya (jali^ilinakta, bu baglamda islam inancinin ^iddeti kiiriikledigi veya onayladigi sonueuna ula^jilmaktadir. Kimi ^evreleree sehirlerin kalabalik eaddelerinde intihar eyiemlerinde bulunarak sivil insanlan katleden, rehin aldigi ya da kayirdigi masum insanlan (iCif'nU iskeneelerle oldiiren, bombali eyiemlerle hem kendilerini ve hem de masum insanlan ortadan kaldiran intihar eyiemcilerinin siddete dayali tutumlanndan yola (^lkilarak islam Dini yargilanmakta ve bu dinin siddeti onayladigi varsayilmaktadir. Genellikle islam ve Miisliimanlara karsji iinyargiyla hareket eden bu (,evrelerce, islam'in asll tabiatindan kaynaklanmayan hususlar, islam"danmi? gibi giisterilmekte, boyleee islam ile ijiddet ya da teriir iirtii^tiiriilmeye i;ali!jilmaktadir.''^ Oysa islam"in siddet ve teriir karsisindaki tutumunun tespit edilebilmesi i^in iincelikle ya bu dinin kutsal kitabi Kur"an'in, ya da Kitab"m yasayip aktancisi, yani pratize edicisi konumundaki Peygamber"in (s) konuyla dogrudan ilgili siiz, fiil ve onaylamalannin giiz oniinde bulundurulmasi gerekir. islam"in siddete iliijkin bakis ai;isini iju birkac,- baslik altinda iizetlemek iniimkiindiir: 3.1. Kur'an ve §iddet Olgusu Hemen belirtelim ki, diger kutsal metinlerde oldugu gibi, lafzT veya literal bir okumaya tabi tutuldugunda, ilk bakista Kur"an"da da siddeti i^agri^tiran bazi ifadelere rastlamak miimkiindur. Siiz gelimi Kur"an'da yer alan, "Size .sava.s alanlara karsi Allab yolunda sava.sm... ",""' "Fitne kaltmiymcaxa ve din yalntzca Allab'm oliincaya kadar onlatia sava.sm..."'^ ve "...otdari nerede hiilutsantz oldiitiin..."''' gibi ifadeler. siyak ve sibaklari (iinee ve sonra geyen ifadeler) giiz oniinde bulundurulmadan, kendi baglamlarindan koparilarak okundugunda .siddeti onayladiklan varsayilabilir. Bu ve benzeri ifadelerin tarihin belli donemlerinde i;ogunlukla islam dininin kiinhune vakif olamayan, bu yiizden de cihad ve .sava.s kavramlarinin anlam i(;eriklerini giiz ardi ederek, cihadin yalnizea gayri Miislimlerle savasmak aniaminda oldugunu zanneden ve bu iki olguyu i)zde.sleiftiren kesimler tarafindan jiddeti me^rulastirmada birer arag olarak kullanildigi ve siddete dayali olaylarda adeta bayrakla^tirildigi dogrudur. Aneak Kur'an'da siddet ii;erdikleri varsayilan bu miinferit ifadeler. nasslarda ortaya konulan eihad ile savas ayirimmin bilincine varilarak ve 181 Akademik Arastirmalar

islam'm Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde$le9tirme Algisi Uzerine

Kur'an ve Hz. Peygamber (s)'in uygulamalanna iiiskin genel ilkelerin ana temasi ile tarihsel durum goz oniinde bulundurularak, yani Kur'an-Siinnet biitiinliigu ic^erisinde okundugunda, hi? de genel boyutta ^iddet ongormedikleri goriilur. Zira ayet ve hadislerin (^eryeveledigi hususlar goz oniinde bulunduruldugunda, eihad ile sava§ olgusunun birbirleriyle 6zde§le§tirilecek hususlar olmadigi, miicahede faaliyetinin mukateleden daha kapsamli oldugu, dolaysiyla da cihadin sadeee Miisliiman olmayan unsurlaria sava^arak onlari zoria Miisliiman yapmak olmadigr' kolaylikia tespit edilebilir. Bu hususu §oyle izah etmek miimkiindiir: 3.2. Ayet ve Hadisler I;igmda Cihad islam'a gore cihad, genel olarak islam ye Muslumanlara kar$i a^ik9a sava; a^nu; olanlarla cihad, $eytana kar^i cihad ve nefis ile cihad olmak iizere ii; kisimda ele ahnnu^tir.^ En genel aniamiyla cihad, Musliimamn Allah'a kulluk ve O'nun rizasim temin i^in islam'm esaslarini ogrenme, ogretme, ferdi ve ictimai planda ya^ama, yasanmasma (ali^ma, isiam'i teblig ve bu hususlarda i^te ve di^ta kar$ila$acagi engelleri a$ma konusunda ilinde bulunmasi gereken $uurlu ve siirekli gayret ve aksiyon halini ifade eder. Nitekim ayet ve hadislerde cihad, "Allah'in rizasina uygun ya$ama ^abasi" seklinde ozetlenebilecek genel aniamiyla ge^mekte;^^ silahli sava$, ancak cihadin hir tiirii olarak zikredilmektedir. Mesela Hac siiresindeki "Allah iigrunda, O'na yarasir ^ekilde cihad edin"^ ayeti, cihadin en kapsamli aniamini i^ermekte ve silahh sava$ da dahil olmak iizere yukanda isaret ettigimiz her ij? anlami da kapsamaktadir."" Yine "Ey Nebi, kdfirlerle ve miinafiklarla cihad e?""" ayetinde ge^en cihad kelimesi, en genel aniamda kullanilarak, hem kafir ve munafikiarin fiili saldirilari karsisinda sava$mayi, hem de onlari islam'a kazandirmak i^in deiil sunma, sertlik gosterme, onlari zorIa alikoyma ve azarlama gibi silahli sava$ di^inda bir takim yollara ba$vurmayi ifade etmektedir.''* Furkan suresindeki "Ka/lrlere boyiin egine ve bu Kur'an ile oniara karsi biiyiik cihad et"''^ ve Ankebut suresindeki "Bizim nzamiza ulasmak igin cihad edenleri, biz elbette yollartnuza iletiriz"'^^ ayetlerinde ise cihad kelimesi savas aniaminda kullanilmami$tir. ^iinkii bu ayetler Mekki oldugu i^in,-*'' heniiz fiili savasa izin verilmemi$tir. Dolaysiyla hu ayetlerde cihad kavrami, insanlarm islam'i kabul etmeleri i^in zor kullanmayi degil,'^^ ilahi mesajin i^iginda hakki inkara sartlanmi^ kimselerle hiitiin gu; ve kuvvetin ortaya konularak biiyiik bir diren; ve ^aba gosterilmesi aniaminda kullanilmi$tir. Yukarida isaret ettigimiz ayetler yaninda, Hz. Peygamber (s)'in, "Miicahid, nefsiyle cihad edendir";^^ "Miisriklere kar^i mallariniz, nejisleriniz ve dillerinizle cihad edin";^'' "Mii'min, kilici ve diliyle cihad eder"*** ve

182 Journal of Academic

Mehmet Kubat .

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

"cittadm en fazitetlisi zatim suttana tcarfi tiatctci/gergegi soytemetctir"** sozleri, cihadin salt sava$ aniaminda olmadigini gosterir. Ayrica Hz. Ai^e'nin, "Ey Attati'in Resutii, gorilyoruz td cihadametterin en fazitettisidir. Bu diirumda biz de citiad etmeti degit miyiz?" sorusuna Hz. Peygamber (s)'in, "sizin igin cihadin en fazitettisi makbut hacdir"*^ diye cevap vermesi; yine Rasulullah (s)'in, sava$a katilmak i^in gelen bir kimseye annesinin ve babasinin hayatta olup olmadiklarini sordugunda sag olduklarini ogrenmesi uzerine, sava^a katilmak yerine ona, "ontara hivnet yotunda nefsinte citiad et demesi de, cihadin salt Musliiman olmayan unsurlaria sava^mak olmadigini ku$kuya mahal birakmayacak bir $ekilde izah etmektedir. 3.3. Kur'an ve Sunnet'te Sava§a Dair Belirlenen HukukT iike ve Esaslar Nasslarda, Islam'm sava$ stratejisine iliskin ilkeler ve fiili bir sava; esnasinda uyguianacak hukuki esaslar da belirlenmi$tir. Oncelikle belirtmek gerekir ki, Islam'da esas olan sava$ degil, bari^tir. Kur'an'a gore Muslumanlar sava^mayi degil, barii^^i olmayi iIke edinmelidirler. Bu husus §6yle dile getirilmi^tir: "Ey inanantar, tiep birden bari^a girin (barifgi otun). Satcin §eytamn pesinden gitmeyin. "** Yine Kur'an, sava$i fitne pe$inde ko$an kafirlerin arzuladigi olumsuz bir eyiem olarak tasvir etmi$tir: "Ontar ne zaman savaf igin bir ateg yatcmiftarsa (filneyi uyandirmi^tarsa) Attati onu sUndiirmiiftilr. Ontaryeryiiziinde bozguncutuga tcofartar. Attah bozguncutari sevniez. Hz. Peygamber (s) de, "Diifmanta tcarfita^mayi (savafinayi) temenni etmeyin. Fatcat buna mecbur tcatdiginiz tatctirde de tahammiit giisterin. Attah'tan daima esentitc ve barif diteyin"*^ buyurmu$tur. Bu hadis, biitun ugra$ilara ragmen sava$ ka9inilmaz bir hal aldigmda ve sava$a engel olmak mlimkiin oimadiginda, savunmaya yonelik olarak ve yalniz Ailah'm rizasina uygun olmak ko^uluyla**^ ancak sava^ilabilecegini gosterir. Kur'an'da, yukarida sozunu ettigimiz kayinilmaz savaij soz konusu oldugunda, Islam dininin sava^ stratejisine iliskin ilkeleri ortaya koyan, cihadin savajj turunc ait hususiyetleri belirleyen ve sadece fiili sa\cif soz konusu oldugunda hukumleri gegerlilik arz eden ayetler de vardir. Bakara. 190, 193, Nisa. 89 ve Hac, 39. ayetler savaij hukuku ile ilgili duzenlemeleri kapsamaktadir. Yeri gelmi^ken bu ayetler uzerinde kisaca durmanm, konunun vuzuha kavusmasi ayismdan laydali olacagini dli^unuyoruz: Kur'an'da, cihadin sava§ $ekline izin veren ilk ayet oldugu kabul edilen Hac suresindeki, "Kendileriyle savaftlanlara (Miisliitiumlara). zulnie u§ranuf otmalart sebebiyle (savafinalan konusunda) izin verildi"^'' ayetidir. Bu ayetle, Muslumanlarin zulme maruz kalmi$, haksiz yere yurtlarindan (^ikarilmi$ ve Tevhid inancmi terk etmeleri iij'in ijkenceye tabi tutulmu^ olmalari halinde sava^a izin verilmi^tir.^"

183Akademik Ara^tirmalar

islam'in Bari^Qil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

islam savas hukuku ile ilgili kurallari duzenleyen bir diger ayel de, "Fitne kalnmyincaya ve din yalnizca Allah'in oluncaya kadar onlarta savasm... ""^' ayelidir. Bu ayette "fitne" kelimesi, "ki^iyi sahip oidugu goru? veya dinden alikoyma"; — "mti'mini Tevhid inancmdan vazgecj'irme eylemi";" "insanlara reva gorulen zulum ve baski"; "zor kullanmak suretiyle insanlarm 6zgurce dui^unme ve bu du^unduklerini serbest^e ifade etme hurriyellerine mudahale etme"^'' gibi ^e^itli aniamlarda tarit edilmijtir.''' Ayelte ge<,en "din" kelimesi ise "Allah'a kulluk"'"' olarak tefsir edilmi§tir. Goruluyor ki ayel, ancak kendilerine zulum ve baski yapilarak Allah'a kulluk/ibadet etmeleri engellendigi ve Allah'tan ba§kalarina korku ile boyun egmek zorunda birakildiklari zaman Muslumanlara savas izni vermi^tir. Ayelin devaminda, "...Eger vazgegeiierse. (bilingli olarak) zutiiin ifleyenlerin disindakilere kar^i tiim dii^manliklar sona erecektir"^^ denilmektedir. Ayet, Muslumanlara kar§i sava^ ai;anlar, du§manlik ve saldirganliga son verip insanlaria Allah'in dini arasina girmekten ijekilir ve Musiumanlarm din! ozglirluklerini kisitlamaya kalki^mazlarsa,^* savasa son verilmesi gerekligini ai^'ikya ifade etmektedir. Yine "...onlari iierede buhirsaniz oldiiriin... ""''^ ayeti de, yalnizca fiili sava§ durumunda, yani cephede geyerli bir hlikum vazetmektedir. Bu ayetin Islam sava$ hukukunun munafiklaria ilgili kismini tanzTm ettigi. "Size ne oldu da miindfiklar hakkmda iki gruba ayrildiniz? Halbuki Allah onlan kendi yapip ettikleri yiiziinden bas asagi (tepetaklak) etmistir"'''^ mealindeki bir onceki ayetten ac^-ikcja anla§ilmaktadir. Bu ayette oldurulinelcrine izin verilen kiinseler, fiili bir sava§ esnasinda kendileriyle yapilan anllajjmalari ihlal eden, yani ahitlerini bozarak sozlerini yerine getirmeyen munafiklardir. Ayet, soz konusu fiili bir savas ortaminda munafiklarin, kendileriyle yapilan antla^malari bozarak sozlerini yerine getirmemeleri, du.smanlarla bir olup Muslumanlara kar^ji savasmalari, yani a(;ik bir dlismanliga yonelmeleri durumunda ancak oldurmelerine izin vermekte,''"'" aksi takdirde kendileriyle sava^ilmasina mtisaade etmemektedir. Nitekim hemen pesinden gelen su ayet bu konuyla ilgilidir: "Ancak keudileriyle aranizda anttasma bulunan bir topluma sigiiianlar. ne sizinle ne de kendi toplumlanyla sava^inak istemedikleriuden yiirekleri sikilarak size gelenler miistesnd."'"'' Ayetten aniasildigi uzere, mlinafiklar, Muslumanlaria aralannda antlasma bulunan bir topluma siginmalari durumunda ya da ne Muslumanlaria ve ne de kendi toplumlanyla savasmak istemediklerinde, yani tarafsiz kaldiklannda onlarla savasmayi yasaklamaktadir.'*^ Ayetin devaminda soyle denilmektedir: "O halde onlar sizden iizak dururtar. sizinle savafinazlar ve sizinle bans i^inde ya^anuik isterlerse. Allah size, onlara satdirmak i^'in bir yol vermemistir. "*"'' Ayetin bu kismi, ancak sava^ilanlarla savasjilabilecegini bir dille ifade etmektedir.'*

184 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

"Harani aylar sona erince mii^rikleri butdugunuz yerde oldiiriin. onlari yakalayin. hapsedin ve her gozettenie yerinde oturiip onlari beklexin. Eger tevbe edip nanuizi kilar. zekdti veriiierse artik birakin yoltarina git.siiiler"''^ ayeti ise, antlajmalardan dogan yukumlulukleri yerine getirmeyen saldirgan bir toplulukia zaten i(;ine girilmi? bulunulan bir sava§ halinden soz etmektedir.' Bu ayetin. Muslumanlaria antlajma yapan, ancak ihanet etme ve yaptiklan antla§malari bozma niyeti ta§idiklari iyin Muslumanlara karji kendilerini sorumlu hi.ssetmeyen. daha sonra da antla^malarin ^artlarma uyinayarak Muslumanlara saldirma konusunda erken davranan kimseler hakkmda inmij oidugu a(;ik(5-a gorulmektedir.^''' Yine, "Kendilerine kitap verilenlerden Allah'a ve dhiret giiiiiine inanniayan, Allah ve RasCdii'niin hcirain kildigini haram saynunan ve hak dini din edinmeyen kimselerle. kiigiilerek elleriyle cizye verinceye kadar savasin"^" ayetinde belinilen savas buyrugu, ancak Muslumanlara karsji giri^ilen bir saldin yahut onlann guvenligini a(;ikt,a ve lereddude yer birakmayacak bi(;imde tehlikeye sokan bir tehdidin mevcudiyeti halinde geyerlidir. Muhammed Abduh da bu goru^e katilarak bu ayeti tefsir ederken sjoyle deniektedir: "Islam'da sava.s, ancak hakki ve ona bagli olan insanlan savunmak gerektigi hallerde farz kilinmi^tir. Hz. Peygamber'in (s) butun gazveleri (katildigi butun .savaslar ve v'ktigi tum seferler), butunuyle savunmaya yonelik olmustur. Ayni (jekilde sahabTlerin katildigi savaslann hepsi de yine savunmaya yonelik olmustur." '' Yukarida aktardigimiz bu ve Kur'an'da ge^cn aym i(;erikli diger ayetlerin," Islam dininin savaj .stralejisine iliijkin ilkeleri ortaya koyduklan, cihadin savas turiine ait hususiyetleri belirledikleri goz onunde bulundurulmalidir. Zira islam dininin bir "Savas Hukuku" vardir^' ve bu ayetler, sava$ hukukunu duzenleyen hususlari kapsamakta: kariji tarafin baslattigi ve devam eden fiili bir sicak savas ortaminda. yani cephede Muslumanlann tutum ve davrani^larmi belirlemektedir. Savas ortamindaki davranis e.saslanni ve kurallan tanzim ettikleri iij'in bu ayetler. savasin dusindaki durumlaria ilgili degildirler; dolaysiyla da genel-ge(5'er hukum bildirmezler.'"* Ayrica, ileride "savas" basligi altinda daha aynntili olarak uzerinde durulacagi gibi, konuyla ilgili ayetler ve Peygamberimiz'in (s) siJnneti bir butun olarak degerlendirildiginde, Muslumanlar i(;in savaijin inesjiuiyetinin yalnizca kendilerini savunmak oidugu; sebepsiz saldiri hic^bir zanian mesru olmayacagi gibi, sadeee fetih gayeli sava§ ve saldinlann da mesru olmadigi, tereddutsuz bir ^ekilde onaya yikmaktadir. Hz. Peygamber"in (s) du.sman taralmdan ba^latilinadiki;a savasa izin vermemesi ve Bedir, Uhud ve Hendek haiplerinin hep niudafaa zaruretiyle yapilmi§ olmasi bu geryegi ispatlar.'"^ Kur'an'da savasmanin ancak "savunma ama(,li" olma ozelligi, "size .sava>; a{anlara. Allah yoliin-

185 Akademik Arastirmalar

islam'm Bari$gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde$le$timie Algisi Uzerine

da .sava^in"^'' gerc^egine yapilan atilla bariz bir §ekilde ortaya konulmustur ve bu, "savunmanin", savajin tek hakli gerek^-esi oldugunun iu;ik ifadesidir." . 3.4. insanlik Tarihinin ilk ^iddet Eyiemi: iki Ademoglunun ya da da Adem'in iki Oglu Habil ile Kabil'in Hikayesi Kur'an, beser arasinda beliren ilk §iddet ornegi olarak, isim vermeden'** sonu kanIa biten Adem'in iki oglunun, ya da iki Ademoglunun, '^ yani mutlak aniamda iki insanin**" seruvenini sunarak**' fiddet konusuna merkezi bir yer verir. Kur'an'm dikkatlere sundugu bu tabloda karde^lerden biri ilk siddet uygulayicisi olarak nitelendirilir. KotiiUik ornegi olarak sunulan bu ^ahis, kaynaklarimizda ismi Kabil olarak gei^en kijidir Kurbani kabul gormeyen Kabil, Tevrat'ta isminin Habil oldugu soylenen iyilik sembolii karde§ine, "seni oldiirecegim" dediginde o, §iddeti tasvip etmeyerek, "sen, oldiitviek igin hana elitii uzatsan da, ben satia oldiirmek igin el uzatacak degilim " der. Sonunda K'abil, $iddet kullanarak haksiz yere kardesini oldurur. Boyleee o ilk kan dokiicu, ilk insan olduren ve ilk kardes katili, zulum, haksizlik, Allah'a isyan etme ve jeytana uymada birinci olur.**' Kur'an, Adem'in iki oglunun, iki Adem oglunun ya da Habil ve Kabirin hikayesini. ders <;ikanlmasi gereken bir ibret tablosu olarak dikkatlere sunar ve bu yolla her tCir siddet, baski ve zorlamanin onaylanmadigma iijaret eder. Bu nedenle islam'da, nereden gelirse gelsin, baskinin, ^iddetin ve zorlamanin her turu yasaklanmis ve Hz. Peygamber (s), "anntnak istememesinden sana ne?"*' "Sen ogiit vet\ esasen sen sadece bir ogiitgiisiin. Sen onlata zor kullanacak degilsin"*^ ayetleriyle hi(;bir konuda insanlara zor kullanmamasi hususunda uyarilmistir: 3.5. Fiili Savaij ve Hz. Peygamber'in Sava$larinin Nedenleri islam'da savas, evvel emirde degil, islam du^manlari ve Muslumanlara hayat hakki tanimak istemeyen zalimlere karji bariij ve ho^goruye dayali butun yollann tiikendigi noktada. yani en nihayetinde ba§ vurulacak bir ycintem olarak kabul edilmistir. Buna gore savas, ancak haksizligi cinlemek; insanlarin hak ve hukukuna mlidahale eden, diledikleri din, du^unce, ideoloji ve dunya gorusunij serbestge se(,'nielerine engel olan zaiimlerin zulmune engel olmak; saldirilarindan vazgei;meleri i(;in saldirganlari caydirmak, kisacasi karsi taralin baslattigi saldiriyi puskurtmek, yani savunma amacina yonelik oldugunda mesru olabilir.*''^ Bu nedenle islam'da ancak du^manin islam topragini istila ettigi veya bilfiil istila etiiiekle birlikte tahammul edilemez bir ^ekilde hareket ve davrani^larda bulundugu ya da Muslumanlara yonelik fiili bir saldirida bulunuldugu vakit savasilabileeegi kabul edilmi^tir."'' islam hukukt^ularinin buyuk

186 Joumal of Academic

Mehmef Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

yogurilugu da, savaij ncdcninin, ".saldinyi puskurtmek" oldugu fikrinde biile;?mi^jlerdir. Bu ^ogunluk, Kur'an'in bazi ayetlerinde aijiki^a bcliilildigi u/.erc ".sava$"in, "saldirf'ya bir cevap oldugu konusunda da oybirliginc varmiijiardir. Buradan harekelle islanvda sava^in lek aniacinin, "saldinyi onlemck", bir basla deyijle islam'in sava?tan aniadigi tek ijeyin, "saldiriyi puskurlmek" oldugu soylenebilir." Rasulullah'm (s) savasmak zorunda kaldigi zamanlarda bile, elinde imkan olmasma ragmen, dusmanlarini imha etmeyi ya da onlan (oplan ortadan kaldirmayi hedelleincmsi, onun savasjmaktaki amacmm, saldinlarmdan vazgeymeleri iyin saldirganlari caydirmak oldugu soylenebilii. Nilekim Rasulullah (s) doneminde meydana gelen butun savaijlaida dU^manlarindan toplam olarak sadeee 250 insanin hayatmi kaybetmesi; iki milyon metre kareye yaklaijan, Rusya harii;, Avrupa buyuklugunde ve uzerinde o zaman milyonlarea halkin ya?adigi butun Arap yanmadasinin, bir e^ine daha insanlik tarihinde rastlanamayaeak bi(;imde 250 insana mukabil lethedilmesi.*'*' onun savaijtaki asil hedellnin, Islam ve Muslumanlara yoneiik saldirilan bertaraf etmek oldugunu gosterir. Daha onee kismen ii^aret edildigi gibi, islam'da siddet ii;erdigi kabul edilen savas, ancak kai^inilmaz oldugu zaman basvurulan bir ycintem olmustur. Mesela islam'da savasa ilk olarak miisaade edilen Bedir .Savasi'mn tarihine baktigimizda ve bu e.snada eereyan eden olaylari dikkatle incelcdigimizde, Hz. • Pe^gamber (s) ve .sahabenin, aslinda baska yiki^ yolu bulamadiklan ii,in sava.smak zorunda kaldiklari .sonueuna ula.sinz. Mesela Bedir .savaijinin evveliyati ve harbi doguran .sebepler irdelendiginde. sava.'ji ba^latan taiafm Muslumanlar olmadigi kendiliginden anlasilir. Bilindigi uzere Mekke'li niu^rikler, baski ve yildirmalarla Muslumanlan yurtlarlni terk etmeye, yani hierete zorlami^. Mekke'yi terk edenlerin geride biraktiklan mal ve nuilklerine el koymuslaidi. Ayriea muhacirlerin sigindiklan memleketlerin (onee Habe.sistan ve sonra da Medine) idareeilerine ve^itli yollarla ula^arak, bunlann niiluzlulanna Muslumanlan iade etmeleri ya da tekrar memleketlerine donmeleri i(;in siyasi baski yapmi^ilardi.*''^ Onlar, bununia da yetinmeyerek Muslumanlan Medine'den de (;ikannanm planlarini yapmaya basladilar. islam Tarihi kaynaklari. Musriklerin. Muslumanlan Medine'den de (;ikarmak ii,-in bir taarruz hazirligi ii;erisinde olduklannin duyulmasi uzerine Hz. Peygamber'in (s). istihbarai annn,li i^c^'nU .seriyyeler gonderdigini rivayet ederler. Bunlardan en onemlisi. Abdullah b. Cah.s .seriyyesi olmu.stur.'^" Peygamberimiz'in (s) bu .seriyyeyi .savas ama(,li degil. istihbarat amai^li giinderdigi talimatlannda a(,ik(;a gorulmektedir. Yine kaynaklann aktardigina gore Rasuhllah (s), bu seriyyeye kalilanlara hii; kimseyle sava.smamalan talimatini vermistir.'" Aneak Mekkeli nui.srikler. yalnizea istihbarat ama(,h olarak .selere (;ikan bu .seriyyeden iki kisiyi esir alirlar. Fakat Muslumanlar, kendi esirlerini kurtarma operasyonunda. Hz. Peygamber'in (s.)

187 Akademik Ara$tirmalar

islam'in Ban^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde5le9tirme Algisi Uzerine

kimseyi oldurmeme emrine ragmen, musriklerden iki kiijiyi oldurlir ve onlardan iki kisiyi de esir ahrlar. Bu hadise kendisine intikal ettiginde Hz. Peygamber (s), "Ben size haram aylarda .savasmayi emretmedim "'^^ diyerek oldurme olayini tasvip etmemis ve alinan iki esiri de hemen serbest birakmistir. Bu geliijinelerle birlikte Bedir sava^inin patlak vermesinde en buyuk faktorun, mii^riklerin Suriye'ye gonderdikleri kervan oidugu soylenebilir. "* Kureysliler, Muslumanlan Medine'den de (jikarmak amacina yonelik olarak bir taarruz hareketine baslami§lar ve tertipledikleri bu taarruza parasal destek saglamak maksadiyla Ebu Siifyan onderliginde §ain'a biiyuk bir ticaret kervani gondermi^lerdir.'^'^ Bu ticaret kervaninin ta^idigi mallarin onemli bir kisminin, Muslumanlardan musadere edilen mallar olmasi, daha da onemlisi, bu kervanin sava^in maddi finansmanina hazirlik olarak gonderilmesi. Rasulullah (s) ve arkada?larini harekete gec^iren en onemli amil olmustur. Ebu Sufyan idaresinde buyuk bir ticaret kervaninin Suriye'ye gittigi haberi duyulunca Rasulullah (s), onceki .seriyyelerden farkli olarak kendisinin de katilacagi bu sefere arkada^lanm da davet etmis; ancak bu seriyyeye, sadeee goniillu olanlarin katilmasini istemi^, mutlaka katilmalan itjin arkada^lanndan hiij-birini zorlamaniis, herkesi tamamen kendi hur iradeleriyle bas baija birakmi^tir. Bu nedenle bazi sahabeler Hz. Peygamber (s) ile birlikte bu sefere (;ikmis. birc^ogu da bu sefere istirak etmemijlir. Sefere (;ikmayanlar, Rasulullah (s) tarafindan hii;bir sekilde kinanmamislaidir. Qiinku bu kimseler. Rasulullah'in (s) herhangi bir savasia karsi karsiya kalacagini sanmiyorlardi. Rasulullah (s) ile birlikte sefere yikanlar ise, savas 'n;\n degil, kendilerine yonelik olarak ger(;eklestirilebilecek muhtemel bir sava.si finanse etmek \i;\n sava.s mal/.emesi ta.sidigi dusunulen kervanin olasi tehlikesiiii bertaraf etmeye yonelik olarak sefere (;ikiyorlaidi.'"* Eger Peygamber (s) ve arkada^lari sava.s i<,in sclere (;ikmis olsalardi. lam hazirlik yapar ve hi(;bir Muslumanin Medine"de bir an dahi durmasina miisaade edilmezdi. Ancak olaylar o kadar hizli gelisir ki. Suriyc'den diinmektc olan Ebu Siilyan. Hz. Peygamber'in hu seferini haber alinca Mekkeli musriklerden yardim ister'*' ve kervanin pusuya dtismemesi ii;in de Bedir'den uzak olan ve nadiien kullanilan sahil yulunu takip eder. Ebu Sulyan'dan gelen yardim ^agrisi uzerine Mekkeli musrikler. yaklasik olarak KMH) kisilik buyuk bir askeri giic;le"" Muslumanlann uzerine yururler. Derken Mekke-Suriye kervan yolu ile Medine istikameti kavsak noktasinda beklenmedik bir anda iki grup karsila^irlar. Hz. Peygamber (s). savastan once hem Medineli kabile reisleriyle istisaie ederek.'"- hem de Kuieyslilere Hz. Omer'i eli,i olarak gondererek. muijriklerin savas yapilmadan Mekke'ye donmelerini teklif eder. Fakal Mekkeli muijrikler

188 Journai of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

bu teklifi reddederek savajta israr ederler.'"'' Sonui;ta tarihte Bedir harbi olarak bilinen sava^ gergeklejir. Butun bunlardan anla§ilmaktadir ki, Hz. Peygamber'in (s) giri§tigi ilk sava§ olan Bedir harbi, bizzat onun tarafindan planlanarak ba^latilmi? bir sava§ degildir. Savasi ba?latanlar Muslumanlar degil, Kurey^lilerdir. Muslumanlann temel amaci, kendilerine yonelik olarak ger^eklejtirileeek muhtemel bir sava§i finanse etmek iyin mal taijidigi bilinen kervanin olasi tehlikesini bertaraf etmekti. Kur'an'da da bu hususa ijaret edilerek, Muslumanlann Bedir'deki seferlerinin sava^maya donuk bir eylem degil, kervanin olasi tehlikesini bertaraf etmeye yonelik bir hareket oidugu a§ik(5-a belirtilir."" Ancak Mekkeliler kendilerince yakaladiklan bu firsati, Muslumanlan tarih sahnesinden silmeye ve onlari toptan yok etmeye yonelik olarak oteden beri planladiklan bir toplu imha operasyonuna donu^turmek isteyince, ka<;inilmaz olarak sava^ patlak vermi§tir. Demek ki, Bedir'de Muslumanlann savasmasinin nedeni, kendilerini bir anda katjinilmaz olarak sava^in ii^inde gordukleri, sava^maya zorlandiklan ve" bu olum kalim mucadelesinde hayatta kalmak iyin savastan ba?ka i;ikar yol olmadigi "*^ Gerek Bedir sava^ji ve gerekse de Hz. Peygamber'in (s) istirak ettigi diger butun savaslar, dusmanlann fiili saldirganligini engelleme amaeina yonelik olmustur. Rasulullah (s), bir sava^ esnasinda bir kadinin cildurulmu^ oldugunu giirunee. "Bu kadin savasmiyordu {neden oldiirdiiniiz?)" diyerek ho^nutsuzlugunu dile getirmi§ ve Halid b. Velid'e haber yollayarak muharip olmayan kadin ve (;oeuklann oldurUlmemesini emretmi^tir.'* Bu olay da, yalniz kafirlerin kotuluklerini ve Muslumanlar iizerindeki her turlu olumsuz tesirlerini onlemek i(,-in savasilabilecegini gosterir."" Dolaysiyla nasslardan hareketle, islam'in Muslumanlara, kafirleri kilii; zoruyla ktifur ve ^irkten vazgec^irip, bunun yerine Allah"a ibadete yoneltmek ic^-in savasmalanni emrettigi sonucu i^ikarilamaz. (|lunku islam. tum gayri mlislimlere inane; ozgurlugu vermi:jtir. Ayet ve hadisleide birine dini kabul ettirmek i(;in baski yapilamayacagi ve baski altinda gervekle^ecek imanin geyersiz oidugu ayikij-a belirtilmi^tir."* Kiiji istedigi ya.sama tarzini sei^ebilir ve istedigi ^eye tapip tapmamakta ozgurdur. islam Muslumanlara. kafir ve miiijrikleri yanliij inane; ve aliijkanliklardan ikna yoluyla vazgecjirmeye (jali^malarini tavsiye eder;'"'^ fakat bu amacla savasmaya izin vermez."" islam'a gore ancak saldirganlara saldinlabilir,'" yani ancak savaijanlarla savaijilabilir. Bakara Suresi'nde bu prensip soyle vazedilmistir: "Sizinle savafanla siz de Allah yolunda .savasin. Fakat asiri gitmeyiu (haksiz \ere saldirniayin/haddi asmayui). Qiinkii Allah. a.yiri gideiiteri (saldirganlari/haddi a^uuilan) sevmez. """ islam alimlerinden bazilan ayette gei^en "asm gitmexin" ifadesinin, "sizinle .savasmayanlarla sava.smayiiiiz" aniamina geldigini soy189 Akademik Arastirmaiar

islam'in Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

lerken,"^ bazilan ise bu ifadenin, sava§ ilani yapmadan, birden bire ve sebepsiz yere du^manin uzerine hucum etmenin haddi a^ma kapsaminda oldugunu," dolaysiyla "asiri gitmeyin/haddi a^niayin" ifadesiyle bu tur saldinlann yasaklandigini savunmu^lardir. Ayette, kendilerine sava^ ai^an du?manlarina karsi savasirken dahi olyulu olmak, haddi ajmamak, asjinya gitmemek, sava$a katilmayan kadinlan, (^ocuklan, rahipleri katletmemek, yani her ko^ulda olduT gu gibi, sava§ ortaminda da Muslumanlann adaletii davranmak zorunda olduklan lsrarla "^ Ayni kural Maide Suresi'nde de joyle ifade edilmistir: "Bir topluluga karsi bestediginiz kin ve ofke s'lzi haddi tecaviize. addletsizlige gotiirinesin. Takvaya en yakin olan budur."'"' insanlik tarihinde taarruz harbinde dahi riayet edilmesi gereken savas hukuku kurallanni adii ilkelere dayali, dort ba^i mamur bir biejimde ilk olarak tesis eden islam'a" gore, kar§i tarafin ba^lattigi ve Muslumanlann zorunlu olarak ii^erisinde yer aldiklari sava^larda, kar§i tarafta yer alanlar hakkmda yalan sehadette bulunma, miisle, kazf. sava^mayan masum insanlari oldurme, onlarla yapilan antlasmalan bozma gibi Muslumanlan adaletsizlige sevk edecek, haddi ajmalanna sebebiyet verecek hususlarm yapilmasi kesinlikle yasaklanmistir."** Arap(;a'da "faale" kalibi, ejogunlukia kar^ilikli olarak yapilan eyiemleri ifade eder. Kur'an'in savasma ile ilgili emirleri de yine bu kalipla ifade edilmistir."'' Bu da, sava^in, aneak savas(;i, yani bilfiil savasa katilan/muharip kimselerle karsilikli olarak yapilabilecegini; savas(;i olmayan, yani bilfiil savasa katilmayan kadinlarla, <;oeuklarla, koturumlerle, ya^lilarla ve din adamlanyla yapilamayacagini gostermesi a^jisindan son dereee dikkat c^ekicidir.'"" Bu nedenle Hz. Peygamber (s) ve ondan sonra gelen halifeler, fiili savas esnasinda, bilfiil sava^a katilmayan, kadin, (;ocuk, koturum, yasli ve kiliselerinde. mabetlerinde ibadete gekilip sava^a katilmayan din adamlannin oldurulmesini. agai;larin da tahrip edilmesini yasaklamislardir.'"' islam'da, olagandtsi savas Sartlarmda bile adaletsizlige sevk edecek hususlardan ^iddetle kat^inilmasi emredilmis ve her turlli ortam ve sartta adaletin elden birakilmamasi, dost veya dusman ayinmi yapilmaksizin herkes iyin adaletii davranilmasi istenmistir.'" islam'da savas; intikam, yikim, fetih, egemenlik ya da islam'in gelismesi ve butun dunyaya yayilarak hukCimlerinin uygulanmasi amaeina yonelik olarak basvurulan bir yontem degildir.'-' Aksine savasj; savunma. fitnenin ve zulmun ortadan kaldinlmasi, kotiilugun engellenmesi ve iyiligin basat deger olarak kabul edilmesine yonelik olarak ba^vurulan bir metottur. Bu nedenle savasa dair nasslann aniasilmasinda ve insanlara verdikleri mesajin algilanmasinda. nasslara konu olan tarihsel sartlarin da iyi bilinip dikkate alinmasi gerekir.'-'* Hz. Peygamber'in (s) istisnasiz katildigi butun savaslar tamamen muda-

190 Journai of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

faa ve savunmaya yonelik olmujlur. Aym jekilde sahabilerin katildigi savajlarin hepsi de yine savunmaya yonelik olarak, saldirganlart cezalandirma ve vatanin korunmasi amacmi gutmustur.'"^ islam'm ongordugu savaij; hem amai;, hem de .sonu^- itibariyle guniimuz savai^larindan larkli oldugu i(,in, turunun farkli olmasmi da beraberinde getirmi§lir. Bu ilibarla islaiivdaki savaijin, korunma/savunma/koruyueu savunma turii bir sava§ oldugu siiylenebilir.'"'' Bu nedenle islam fetihlerinin gayesi, hi(,'bir zaman i(j'in sail saldiri, soygun, ganimet elde etme ve talan olmami^tir.'"' islam'da bari§a dair butun yollar tukendigi i<5in basvurulan sava^larda dahi ihtiyatin elden birakilmamasina azami dikkat gosterilmi^tir. Bu baki^ ayismin dogal bir yansimasi olarak Hz. Peygamber (s), "Allah her hususta guzellik ve iyilikle hareket etmenizi emretmektedir. (Sava§ esnasmda) oldururken bile en iyi ve en guzel tarzda oldurun" " buyurmujtur. isiam'da bireyin kendi ozgur iradesiyle istedigi inanei sec^mesine iiiikan saglayaeak ortamm hazirlanmasi hedellenmi^tir.'"'' Bu nedenle Mlislumanlar. iethettikleri ulkelerde yasjayan insanlari, zorIa Musluman yapmak \{^\n baski ve ^iddete ba^vurmami^lardir. Muslumanlarin binlerce yil hukumranlik yaptiklan bolgelerde <,'esitli dinlere mensup topluluklann bir arada, bari^ ve giiven ii^'erisinde yasami^i olmalari, bunun en bariz kanitidir. Ne var ki, aym ^eyi diger din mensuplannin hukumran olduklari eografyalar 'n;\n de .soylemek olduk(,-a gu(,tur. Sciz gelimi bulun hrisliyan bati dunyasinm katildigi Hai^li Selerleri'nin yol atj'tigi talan ve yikimlarin yam sira, onlarm. bir zamanlar Muslumanlarin tethedip hukum surdlikleri Sieilya ve EndiJlus'te, in.sanligin en ihtii^amli medeniyellerinden birini kurmu^ olan bir milleti koklinden yok edecek olgude Musluman kiyimina girijmeleri; bu bolgeler hristiyanlann hakimiyetine ge(;likten sonra da, birakin Muslumanlarin inan(5- ve ibadetlerini yerine getirmeleiine nza giisterilmesini, tek bir Musluman lerdin varligina dahi niusaade edilmemesi, Musliinianlarla diger din mensuplannin uygulamalan ya da baki^ a^ilari arasindaki farki gostermesi ac^isindan olduk(,'a ilgi yekicidir. 3.6. insana ve Tabiata Kar^i $iddet: Psikolojik Bir Hastahk islanvda in.sanlara kar^i siddet kullanilmasi yasaklandigi gibi. ^iddet kullanilarak tabiatin, dogal *;evienin lahrip edilmesi de yasaklanmi.slir. Kur'an'da insan nesline ve tabii (^evreye karsi ^iddet kullanma duygusunun marazi bir hastalik olduguna, "...elitie fii\sat ge^tiginde (ifhai:ttia geldigiiule. gii{\ kiivvet ve iktidar sabihi oldugunda) yeryiiziitide bozgittictiluk yaptnaya, ekin ve nesli yok ettneye {ahalayan insanlar vardtr. Allab hozgnncniugu sev;;;fj."''* ayetleriyle isaret edilmistir. Bu ayetlerde, siddet kullanilarak insan nesline zarar verinenin ve tabiati tahrip etmenin haslalikli bir halel-i ruhiye ya da psikolojik hir bastatik olduguna vurgu yapilmi.slir.

191 Ai<ademik Arastirmaiar

islam'in 6an$gil Niteligi Ve Bati'mn Onu $iddet ve Terorle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

Islam'a gore sava^in kis^kirtici ko$ullarinda dahi adaletii davranilmasi istenmis, haddi asmaya gotiirecek fiillerden ka^inilmasi cmredilmi^tir. Savajla kadinlar, ya^lilar, ^'ocuklar, hastalar, oziirliiler, sakatlar, kotijrijmler ve din adamlari oldiiriilemez; suysuz insanlara, muharip olmayan masum kimselere ve sivil hedeflere saldirilamaz;''" tarlalar ve agai^lar yakilmaz, ekinler de lahrip edilemez,'''' 3.7. Adam Oldurmek islam'da sebepsiz yere adam oldurmek de menedilmi§, kotli gorulmu? ve §iddelle yasaklanmistir, Hz. Peygamber (s) du§manm oldurulmesiyle ilgili olarak, "oldilrme konusunda insanlarin en gekingeni Mii'tninlerdir"^^^ buyurarak, bu hususun blitun Muslumanlar iyin temel insani bir ilke olduguna vurgu yapmistir, Kur'an'da varid olan, "Yanltslik disinda bir tnii'tninin diger bir mii'mini (ildiitetnez... "'''•* ve "Kim bir mii'tnini kasten oldiiriitse onun cezast, iginde ebedi olarak kakicagt cehennetttdir"''^ ayetlerinden hareketle bazi islam alimleri, kasten adam oldurenin tovbesinin kabul edilmeyecegine hukmetmislerdir, Soz konusu alimler, kasten adam olduren kimselerin, cehennemde ebedi olarak kalacagi bildirilen kafirler gibi, ebedi olarak ateijte kalacaklarini, dolaysiyla bu kimselerin, cezasi kadar eehenncmde kaldiktan sonra oradan (;ikarilacak Mu'minler gibi olmadiklarini kabul etmislerdir,'"' islam'da yalnizca Muslumanlar degil, gayr-i muslimler de sebepsiz yere oklurulemezler ve tipki Muslumanlar gibi, onlarin hayatlari da guvence altina alinmistir, "Allah'in, oldiiriiltnesini haram ktldigi bir cam haksiz yere oldiinneyin." ' ayeti; etnik kimligi, dini, dusuncesi, fikri yapisi. ideolojisi veya dunya gorlisu ne olursa olsun, haksiz yere insan canma kiymanin kesinlikle yasaklandigini ifade eder, islam'a gore, "butun yaratiklarin en degerlisi""** (Esref-i Mahlukat) olan insan. Allah taralmdan "en guzel bir bi(;imde"'^'\Ahsen-i Takvim uzere) yaratilmistir, "Yaratan da, oldiiien de Allah"'^" oldugundan. "Allah'in haram kildigi cam oldurmek"'"" yasaktir, Dolaysiyla islam'da haksiz yere bir kimseyi oldurmek, tum insanligi. butun bir alemi oldurmek gibi gorulmustur, ".,.A^/H/ /;//• catia kiyar ya da yeryiiziinde bozgunculuk yaptiiatni.s bir kimseyi oldilriirse. tipki biitiin insatilan didiinniis gibi olur. Kim de onu(n hayatiiii kurtarmak suretiyle) yasatirsa, biitiin insanlan vasattnis gibi olur... " " ayeli. tiim insanliga karsi islenmis bir sui; oldugundan, haksiz yere adam okliirmenin. evrensel bir insanlik su(5'u oldugunu ai;iki;a bildirmektedir. islam'a gore, insan hayatinin korunmasi i(,in her bireyin baskalarmin hayatinin kutsalligini kabul elmesi ve onun korunmasina yardim etmesi geie-

192 Joumal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

kir. Haksiz yere bir baskasmin hayatina kiyan, yalnizea bir ki^iye zulmetmekle kalmami^, aym zamanda insan hayatinin kutsalligiyla ilgili hi(;'bir duygu, ba$kalarina kar^i hic^bir merhamet duygusu ta^imadigini da gostermi^ olur. Bu nedenle o, tum insanligm du^mani sayilir. (^unku herkes aym tur kati kalpliligin kurbani olursa, tum insanligin sonunun gelmesi ka(;inilmaz olur. Buna kar^ilik. eger bir kiiji de tek bir insan hayatinin korunmasina yardim ederse, tum insanliga yardim etmis sayilir. Bu yardimi ile o insan, tum insan soyunun devamina katkida bulunaeak niteliklere sahip oldugunu gosterir.'"*' 3.8. Baski ve Zorbalik

islam'da diger din mensuplarinin ijiddet kullanilarak baski altinda tutulmalari ve onlann islam'i kabul etmek iyin zorlanmalari da kesinlikle yasaklanmistir. "Dinde zorlanut yoktur..."^^^ ve "Eger Rahh'in dileseydi. yeryiiziinde bulunanlarin hepsi iman ederdi. ^inidi sen mi. insanlar niiimin olsunlar diye zorlayacaksin?"^^^ ayetleri bu hususu ac^iklar. Bundan dolayi islam'da insanlarin larkli din, mcxni;, dusunee. ideoloji veya dunya goru^une sahip olmalari musamahayla kar^ilami^ ve insanlar arasindaki bu tur fikri ya da du^iinsel ayriliklar tabii birer olgu olarak kabul edilmistir. Kur'an'da, Muslumanlann ibadetgahi olan meseitlerden onee manastir. havra ve kiliselerin zikredilmesi.'""' islam'da diger din mensuplarinin fikir veya gorii^lerine ne dereee saygi giisterildiginin ve onlann inanc^'lanna ne kadar onem verdiginin a(,'ik bir gostergesidir. Yine Kur'an'da. "Onlann Allah'tan baska yalvanp sigindiklanna sovmeyin ki. oiilar da kin ve cehdletten dolciyi Allah'a sovniesin"^'*^ buyrularak, ba^ka din mensuplarinin kut.saUnu dokunulmamasi emredilmi^; onlann kutsal saydigi her hangi bir $eye sovmek. mabutlarina dokunmak, onlan tahkir etmek ve aijagilayici bir usiupla kolulemek de yasaklanmiijtir. Kur'an'da insanlardan her hangi bir baski olmaksizin, dli^unerek, hlir iradeleriyle islam'i kabul etmeleri istenmistir. Din'i kabul elme hususunda ikrdh, yani bireyi zorlama kesin bir dille reddedilmistir. islam'da, "bir kimseyi hoslanmadigi bir dini ya da du^iJneeyi kabul etmeye zorlamak, baski. iskenee. yildirma veya tehdii ile ona bir ijeyi yaptirmaya kalkisi'nak" demek olan ikrah.'•*** "dinde zorlama yoktur..."'^' ayetiyle yasaklanniKstir. Bu ayet, dini yayma ve ona davet, hurriyet, insan hak ve ozglirliikleri konularinda islam siyasetinin uzerine oturdugu temel yapi ta^lanndan birini olu^turmustur. Zira bu ayette. insanlan zoria dini kabullendirmeye c^-alismanm, dini kabul etmeleri i(;in onlara baki yapmanin dogru ve ahlaki bir davraniij olmadigi a(;ik(;a ifade edilmistir.'^" Bu siyasetin dogal sonueu olarak Islam dunyasmda baski. yildirma ya da zor kullanilarak diger din mensuplarinin Musluman yapilmasina engel olunmus; onlara dini teblig ikna esasma dayandinlmistir.''^' 193 Aiodemik Arastirma-

islam'in Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

Hz. Peygamber (s), fethedilen iilkelerde Yahudi veya Hiristiyan olarak dinine bagli kaimak isteyenlerin, dinlerinden dondurulmek iyin her hangi bir baskiya tabi tutulmamalarmi a(^ik(,'a dile getirmistir.'"''" O, konuyla ilgili bir hadiste §6yle buyurmu>jtur: "islam topltwni iginde ya^ayan gayti tniislitii bir insani oldiiten kimse, cennetin kokiisutiu alatnaz. "'"''^ Yine o, fethedilen bolgelerde ya§ayan farkh din mensuplarina eziyet edilmemesini, onlara karji iyi davranilmasmi '''^ Kaynaklarimizm verdikleri bilgiler, Hz. Peygamber'den (s) sonra gelen Musluman yonelicilerin dc kahir ekseriyetle bu yizgiyi takip edip koruduklari, islam'i benimselme konusunda insanlara baski ve §iddetten uzak durduklari yonlindedir. Soz gelinii Hz. Ebu Bekir, ordu komulanlanna, hiybir toplulugu dinlerini degi§lirip islam'i kabul etmeye zorlamamalari, bu hususta onlara eziyct etmenieleri; ya^li, (;ocuk, hasta ve din adamlarma dokunmamalari talimatinda bulunmustur.'"'''' Hz. Omer de hilal'cti doneminde yoneticilere, islam idaresi allinda yasam surduren gayri muslinilere eziyet etmemeleri,''^*" hatta onlardan yaifi geymi.s, gucii zayinamis, ge(;im yollari tikanmi$, kisacasi yardima muhtai; olanlara her tur destegin .saglanniasi konusunda agik talimatlarda bulunmu^tur.'" 3.9. I$kence islam"da insan, hayvan ve bulun canlilara kar^i ^iddetin en (firkin §ekli olarak kabul edilen ve en genel aniamda "bir canliya maddi ve manevi olarak yapilan haksiz eziyeti, aci ve istirap vcrcn muamele""yi ilade eden iskencenin'^** her turli de yasaklanmislir. insan, Yuce Allah'in "en guzel surette" sekillendiidigi''''^ saygin bir yaratik oldugundan, islam nazarinda sahsin maddi ve mancv? varligina yoneltilmi^ inaksalli ve haksiz eziyeti, aci ve utanc; verici tulum ve davrani.si ongoren iskenee bir insanlik sucju olarak kabul edilmii^tir. Hayvanlar da, her biri bir amaca yoneiik olarak Yuce Allah'm var eltigi yaiatiklar olduklarmdan ve YQnus'un deyimiyle. Yaralan'dan otiiru yaralilmi^a sevgi beslemek islam'in bir siari olarak kabul edildiginden, i.siam'da mahlukata karsi iskenee kotCi g()rulniu.s ve .siddetle yerilmislir. Yahudilerin BabiI'de ve Filistin'de. hristiyanlann isc Roma impaialorlugu cogralyasinda inan(,-lari sebebiyle vesitii iijkence ve eziyetler giirduklcri. tarihi bir gcr^cktir. Ancak bu iki kulsal dinin mensuplannin, sonralari hukiimran olduklari bcilgelerde, tarihte kendilerine karsi islenen eziyellerin bcnzerini. farkli din ve inani;lara niensup kimselere karsi uygulamakta bir beis gormedikleri mu.sahade edilebilir. Nilekim Yahudilerin isgal elliklcri Filislin lopraklannda Muslumanlara madd? ve manevt aniamda (^csilii iskcnceleri reva gcirdukIcri. hristiyan dunyasinda da engizisyon mahkemelerinin larkli inanis ve mez-

194 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

hep mensuplanni yargiladigi, sava? esirlerine, su(,lu ve saniklara cezalandirma ya da itiraf ettirme amaeiyla ba^ta Haylilar devri olmak uzere, tarihin hemen her devrinde ye§illi i^kencelerin yapildigi bilinmektedir. Oysa Kur'an'da birer ibret tablosu olarak peygamberlerin ve onlara inananlarm jjejilli ijkencelere maruz birakilarak olduruldugunden""" soz edilerek, i§kencenin her lurunun kotu goruldugu a(^ik(,'a vurgulanmi^tir.""' Hadislerde de her tur isjkence §iddetle kinanmi^ ve yasaklanmi§tir. Bir kudst hadisle, "kullantna i^kence etmeyiniz"*^'' buyrulmu^lur. "Diinyada insanlata iskenee edenleie Allah da ahirette ceza verir""'^ buyuran Hz. Peygamber (s), i;e!^illi (alimat, tavsiye ve uygulamalariyla esirlere iyi davranilmasi, onlara eziyel ve iskenee edilmemesi gerekligi uzerinde israrla durmuj, kendisinden bilgi almak maksadiyla bile olsa esirlerin dovulmesini, i^keneeye maruz birakilmasini uygun goimemi^tir."^ Rasulullah (s), Bedir sava^inda oldurulmu^ bulunan du^man askerlcrinin higbir $ekilde darbedilip kiliylanniamasi i<,Mn emir vcrnii^lir. Muslumanlara ait ^ehitler gibi, du^mana ail eesetlerin de gomulmesini emrelini^tir. Yine o, savasta esir dusen du§man askerlerine iyi muamele edilinesini, elbisesi olmayanlara elbise verilmesini ve onlara Mu.slumanlarla birlikte, e§it jartlarda yemek verilmesini emretmi^lir.""' islam'da savaijin olagan ustCi ve ki^kirtici .sartlannda bile i^kenceye ba>(VuruliTiania.si, islam ve Muslumanlara savas a(,mi!? bulunan dusman askerlerine veya sava.s esirlerine dahi iyi davranilmasi emredilmi^, onlara karsi kolu muamele ve iskenee yasaklanmi^tir. Sava.'jlardan sonra ele get;irilen dusman esirlerine i^jkence yapilmasi ve islam Hukuk lileralurunde "inusle" olarak isimlendirilen kulak, burun ve diger azalarmin ke.silmesi de kesinlikle ya.saklanmiijlir."* Ayelle sava§ esirleri, yoksul ve yetimlerle birlikle .sayilarak. bunlara yemek yedirmek. iyi kullarin ornek davrani^i olarak ovulmli^lur.'" islanVda yalniz insanlara degil, hayvanlara kar^i da ^iddet ve iskenee yasaklanmi.'j. Onlara karsji ^elkat ve merhametle davranilmasi emredilmisjiir. Hz. Peygamber (s). "merhamet edene Allah da methamet eder. Sizyerdekilere tnerhamet edin ki gokteki de size merhamet etsin" buyurmu.s;"* bir kediyi hap.sederck a(,hklan ve susuzluklan olmesine yol ayan bir kadmm bu yuzden cehennemlik oldugunu bildirmijtir."''^ Yine Hz. Peygamber (s). hayvanlari zevk iyin avlamayi, onlan dovuslurmeyi. yuzlerine damga basilmasini'^" ve vucutlarini daglamayi da yasaklami^tir.'^' islam'da aci verme olacagindan ve i^kcnce sayilacagindan bil ve pire gibi zararli hayvanlarin bile alese atilarak oldurulmesi yasaklanmiij,'^" halla bulun canlilara atesle iijkenee edilmesi mcnedilmi^tir.'" Yine Hz. Peygamber (s), an ve kannealann oldurulmesini de yasaklami^tir.""*

195 Akademik Arastirmalar

islam'in Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu ^iddet ve Terorle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

Rasulullah (s), hemen her alanda Kur'an'm vurguladigi ^iddellen uzak, sevgi, merhamel ve kardeslik esasma dayali bir toplum in§a etme amacmi pratize etmek ic^in hayati boyuca yogun bir ugra$ vermi§tir. O, 23 yil gibi kisa sayilabilecek bir sure^te sosyal planda kardeijiik esasma dayali bir cemiyel kurmu^, boyleee Islam'a inananlari, baslangi^ta oldugu gibi §iddetten uzak, ayni du^unce ve ideali paylasan tek iimmet'^^ haline getirmeyi ba$armi!jtir. Asr-i saadet olarak adiandinlan bu donemde "manevi bir topluluk"'"" mesabesinde olan Muslumanlar arasinda §iddete, zorbaliga ve dayatmalara yer yoktu. Qunku Hz. Peygamber (s) siddetten uzak, (^atismasiz bir ortami tesis etmek iyin gorevlendirilmisti ve onun varligi, jiddetin olu^umunu engelleyen yegane unsurdu. O'nun vefatindan sonra, temsilcileri mesabesinde olan halifeler doneminde de butun Muslumanlar tek bir inan(; ve du^unee etralinda'" kenetlendikleri ve karde^lige dayali bir ya$ami one (;ikardiklari i^'in hayatlarinda $id te yer olmamijtir. Gerek Hz. Peygamber (s) ve gerekse de daha sonraki donemlerde Muslumanlar, ele gegirdikleri yerlerde insana degcr veren ve onu yasatan bir yakla^im sergilemislerdir. Muslumanlar, fethettikleri sehirlerde katliama asia izin verilmemistir.'^** Ana hatlanyla aktarmaya i;alistigimiz uzere, islam'da her tur baski, siddel vc zorlama kesinlikle yasaklanmistir. "Hikmette ve giizel ogiitle Rabbinin Yoliina gagtr ve onlarla en giizel bigimde niiicddele et. "'™ "iyilikle kotiiliik bir olmaz. Sen kotiiliigii en giizel sekilde saw O zatnan bir de goriitsiin ki. senitde arasinda diismatihk bulunan kimse, senin igitistcactk bir dost olmu^////."'**" "£v itianlar, hepiniz birlikte siltiie (bansa) girin"'*' gibi ogutleriyle Kur'an, Muslumanlarin muhataplariyla iliskilerinin dayandigi ana esasin bari.s oldugunu israria vurgulamistir. Konuyla dogrudan ilgili ayetler goz onunde bulunduruldugunda Kur'an"in, Muslumanlara, hem kendi aralarinda ve hem de Musluman oiniayanlaria ili^kilerinde barisi egemen kilmaya (,'alismalarini cnirettigini. bu hususta hosgorunun esas oldugunu a(;ik(;°a gormek mumkundur."*" Islam'da, karsilasilan sorunlann kaba kuvvet, siddet veya teror yoluyla degil, karsilikli musavere ve I'lkir alis-verisi ile i^ozulmesi emredilmis,"*^ kaiarlarin dogruluk. diirustluk, adalet ve e.sitlik"*'' gibi ilkeler goz onunde bulundurularak verilmesi ongorulmustur."*''

4. §iddeti Ureten Nedenler islam dunyasinda siddet eyiemlerinin. temelde kendi i(;erisinde birbirlerini tetikleyen Iiv ana nedenden; eehalet veya bilgisizlik. dini yanlis anlama ve algilama ve siyasal, sosyal ve i^evresel ^artlarin dayatmasindan kaynaklandigi soylenebilir. §imdi bu u^- temel husus uzerinde kisaca durmak istiyoruz: 4.1. Cehalet veya Bilgisizlik

196 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

Butun dunyada oldugu gibi islam dunyasinda da cehalet ya da yetersiz, kusurlu ve yanli§ bilgi "taassub"u beslemij; taassup "fanaliznv'e zemin hazirlami§; fanatizm de §iddet ve leroru dogurmujtur.'** islam dunyasinin ilk jiddel uygulayicilan olarak tammlayabilecegimiz Harieiler de benzer §ekilde cahil bir zumreden olu?maktaydi. Hariciler, bedevi kimselerdi ve Arap dilinin inceliklerini, islam'in hukukJ esaslanni yeterince bilmiyor, dinin yuce hedellerini, Kur'an'm ruhunu, Hz. Peygamber'in (s) gayesini kavrayamiyorlardi.'" islam'i ve Kur'an'i bedevT kulluru sinirlari i(,-erisinde anlayip yoruinluyorlardi. Bu yuzden Hariciler, (;ar?i ve pazarlarda kilii;lanyla dola.'jip, hukuni vermenin yalnizca Allah'a ait oldugunu soyluyor, kendileri gibi du^unmeyen Muslumanlan rastladiklari yerde kiliytan ge(,iriyorlardi. Yalniz yeti§kinleri degil. kadinlan ve buluga ermemiij ^ocuklan da oldurCiyorlardi.""* Mallanm ganimet kabul ederek, Muslumanlan koleleri sayiyorlar-

Hariciler yogunlukia yolden ve Irak smir boylanndan gelen bilgisiz ve kiiltursuz insanlar olmalannm yanmda, Arap dilinin inceliklerine de vakif dcgillerdi. Kur'an dili Arapi^-a'nin belagatinden, edebi zenginliklerinden, kisacasi bu dilin ineeliklerinden yeterince haberdar olamamalan, onlann islam'in siyasal, sosyal, ahlaki ve hukukT e.saslarini yelerince anlayamamalarina neden olmujlur. Bunun i(,in Hariciler, Jslamt iigrelinin ruhuna aykin goru^lcr ve kararlar alabilmislerdir.''^' Onlar, du^unmeden ve akil yurulmeden,''" sadeee "hiiki'im yalnizca Allah'indir" diyorlar ve aslinda bu yuce buyrugun ardina siginarak Allah'I kendi siya.si hareketleri adina konusturuyorlardi.''^" Haricilcrin, islam dininin yuksek hedellerini, Kur'an'm ruhunu, Hz. Peygamber'in (s) gayesini anlayamamalari. Arap dilinin inceliklerine vakit olmayi^lan ve en onemlisi Kur'an'i kendi butunlugu i(,-erisinde algilayamamalan, onlan, diger Muslumanlan loplan kulurle itham elmek gibi yanlij bir luluma .suiuklemis, bu da ve terciru dogurmustur. Hakemi kabul elmenin Hz. Ali'yi kafir yaptigini iddia ederlerken Kur'an'm yalnizca birkai; ayetini delil getirip, diger ayetleri hesaba katmamalan da Haricilerin Kur'an hakkindaki cehaletlerinin eseriydi. Oy.sa Kur'an, hakeme baijvurmanin gayr-i islamt bir tavir olmadigini vurgular: "Eger kan kocanin aialarinin a^ilmasindan korkarsaniz, erkeg'in ailesinden hir hakem, kadinin ailesinden hir hakem gondetin..."^'''^ ayeli, hakemin meijru oldugunu, gerektiginde hakeme baijvurulabilecegini belirtmekledir.''''* Nilekim Hz. Ali de, HaricTlerle olan larli;jmalannda bu Kur'anJ ger(;egi onlara hatirlalmistir. Harictler, cahil olduklanndan vc dolaysiyla da Arap dilinin maniigini vc inceliklerini yelerince bilmediklerinden, Kur'an'i kendi butunlugu i(;erisinde degerlendirememi.sler ve kendi cehaletlerine uygun bir du^unce bi(,imi ge197 Akademik Ara$tirmalar

islam'in Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle 6zde?le?tirme Algisi Uzerine

li§tirmi§lerdir. Kur'an'a bu pari^aci yakla§imlari, onlari Nehrevan'da, ba§lannda Muslumanlarin halifesi Hz. Ali'nin bulundugu islain ordusu ile sava^maya kadar goturmuij ve bu sava§in .sonucunda hepsi Musluman olan yaklajik on iki bin ki§i hayatini yitirmistir.''^^ Hariciler Nehrevan'da, "vallahi, AH'ye tii{in karp giktigitniza dair delilimiz yoktur"^'^' demi^lerdi. Bu sozlerinden, Harici doklrinini islam'in degil, kendi cehaletlerinin $ekillendirdigi soylenebilir. HaricTler, cehaletlerinin bir yansimasi olarak sahiplcndikleri itnankiifiir g6ru§u geregi, oncelikle kendilerinin di§indakileri "Musluman" sayniami§, onlan i3nce "kallr'' ilan edip, daha sonra oldurmujlerdir.''''^ Boylece kendilerince Muslumanlan oldurmemi^ oluyorlardi. Kendi goru^lerini benimsemeyen herkese ^iddet uygulamis; yok sayida masum insani kendi siyasT gorii^lerini benimsemiyorlar diye oldurmujlerdir.''''' Nitekim ashaptan Habbab b. elEret'in oglu Abdullah ve hamile e§ini, sirf Hz. Ali'ye kafir demedikleri gerekyesiyle hunharca katletmi^lerdir.'*' Gunumuzde Muslumanlar i(,in $iddete basvurmaktan ba^ka (^^ikar yol olmadigini savunanlann da, genelde dini konularda cahil olduklari, Kur'an ve Sunnet'in kunhune vakil olamadiklan, cihad ve sava§ gibi kavramlan Kur'an ve Sunnet'in ana ilkeleri ile temel esaslan dogrultusunda okuyamadiklari, kisacasi Haricilere benzer bir zihniyet la^idiklan gorulmektedir. Haricilerin c^agda§ izdu^umleri olarak tanimlanabilecek bu kimseler, hareketlerine, lipki selelleri olan Haricilerde oldugu gibi, Kur'an'dan yalnizca birkaj; ayeti, kendi dusunceleri dogrultusunda yorumlayarak dayanak yapmaktadirlar. islam hakkindaki cehalelleri, .soz konu.su Harici zihniyeti lasiyan kimselerin olaylari Kur'an ve Sunnel butunlugu iyerisinde degeiiendirmelerine engel olmaktadir. 4.2. Dini Yanli; Anlayip Algilama Siddcti urcten bir diger unsur da, dinin yiice gayesini, yani islam'in ana hedellerini yanli§ anlayip algilamadir. islam dunya.sinda HaricTler, cehaletleri ile unlendikleri kadar, dini metinleri yanli^ aniama konusunda da iyi bir ornek olu^lurmakladirlar. Nasslan lalzT/lileral okuyu§, Haricilerin dini yanli^ anlamalarina yol agmif. bu yanlis algilamanin tabii sonueu olarak da $iddete ba$ vurmu§lardir. Ger(;ekte HaricTler, islam dunyasinda laftzct veya literal okitmanin""" baslaticilan sayilirlar. Bu okunia HaricTleri, kendi yorumlan ile Allah'm kastinin ayni oldugu konusunda zerre kadar bir ^uphenin olmadigina inaninaya goturmujlur. Bu nedenle HaricTler, dinT deger, sembol ve kavramlan kendi anlayislan dogrullusunda yorunilami$ ve bu yorumun Allah'in muradi oldugunu savunmu^lardir. Onlar, salt "Hiikiim ancak Allah'a aittir"'^'' ayetinden yola yikarak Hz. Ali'ye ba^kaldirmis, insan hakemlerin kararmi kabul ettigi iyin onu

198 Joumal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

A^ustos 2007 - Ekim 2007

ve daha sonra da biitun Muslumanlan tekfir etmij ve bu inancin neticesinde ger^ek bir trajediye sebebiyet vermi^lerdir.""" Literal denilen lafizci okuma, Haricilerin birey veya toplumu kategorize etmelerine de yol agmijtir. Kategorize etmek, HaricT literaturde Musluman birey ya da toplumu tanimlayarak, onlan bir arada olmayi istemedikleri bajka gruplaria aym katman veya sinif iyerisine dahil etmek aniammi tajiyordu. Bu yolla Hariciler, kendileri di^mda kalan butlin Muslumanlan tanimlayip, "kallr" kategorisine indirgiyor, boyleee Muslumanlan, birlikte olmadiklan ya da birlikte anilmak istemedikleri gruplann ii^erisine dahil etmi§ oluyorlardi. Bu da Haricilerin, Muslumanlara kafir muamelesi yapmalarmi kolayla§tiriyordu. Son donemlerde Islam dunyasinin (jejitli bolgelerinde jiddete ba§vuranlann da genellikle aym zihniyeti ta^idiklan, nasslari aniamada Hartci/ZahirT/Selefi diye tanimlayabilecegimiz bir yontemi benimsedikleri gorlilmektedir. Benzer bir yontemle nasslari literal bir okumaya tabi tutan bu zihniyet mensuplan, nasslann aniasilmasinda zahirT baki§ ayisindan hareketle tutum ainiakta, boyleee nassin aniamini dondurarak, Allah'in muradinin tek, bunun da sadeee kendi aniadiklan jey oldugunu vurgulamak istemektedirler. Yorumu: vahyedilmi^ metnin ilk anlaminin dijina tjikmamak olarak algilayan bu bakiij a^isina gore dogru, nasslann zahirinden yola <;ikilarak anla^ilan §eydir. Bu zihniyette zahiri metincilik merkeze alminca, rasyonel du^iince ortadan kalkinakta, umumi menfaatler, maslahatlar ve imaj butunuyle goz ardi edilmektedir. Koru koriine metincilik ve dar soylemcilik; ^agi, ^artlan ve ortami anIayip algilamada soz konusu modern Harici zihniyet mensuplarina biitun kapilan kapatmi$ bulunmaktadir. 4.3. Siyasal, Sosyal ve Qevresel $artlar Sosyo-ckonomik faktorlerin ya da artan gelir kaynaklarmin adii bir bi(.iinde dagitilmamasinin $iddeti dogurdugu ve ekonomik gelir dagiliminda derin eijitsizliklerin oidugu, ulke bagimsizligi ve gelecek endi^esinin bulundugu toplumlarda din, irk, etnik kimlik ve bolgesel aidiyet duygulannin ^iddete kanalize edilmesinin kolay oidugu bilinmekledir. Islam dunyasini ku§atan ortam, sosyo-ekonomik faktorler ve siyasal ^artlarin da, teror ya da §iddete ba$vurma nedenlerinin ba§inda geldigi soylenebilir. Son birka^ yuz yildir Islam dlinyasmm bilim ve teknolojide, bununia dogrudan ilgili olarak da ekonomide geri kalmi^iligi pek 90k olumsuzluklari beraberinde getirmi^tir. Maddi alandaki sikintilar, yokluk ve yoksullugun pen^esinde kivranan fakir insanlan §er odaklarinin kucagina itmi^j; bu odaklar da maddi sikintilar ii^erisinde bocalayan bu insanlan kolaylikia §iddet ve teror ortamina i,ekebilmi$lerdir.

199 Akademik Arastirmalar

islam'in Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu 9iddet ve Ter6rle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

Yine yakin tarihte topraklannin yiizde 8O'i i§gal edilen islam dunyasinin farkli bolgelerinde, soz gelimi Kafkasya'da, Hindistan'da ve Ortadogu'da somlirgecilige kar§i bagimsizlik sava^lari verilirken biryok siyasT lider somurgecilige kar^i "cihad" ilan etmi§tir. Cihad fikrinin, potansiyel halde duran muazzam bir be§erT enerjiyi harekete geyirmede en aktif yol oldugunu ke§fetmede gecikmeyen bu liderler, bu kavrami bir tur savunma mekanizmasi ve ijgaici ya da zorba guylere karji mucadelenin me§ruiyet yeryevesi olarak kullanmi§lardir. Dogal olarak cihad hareketinin yoneldigi i§galci ozne "batili giiyler" oldugundan, bu oznenin negatif tanimi, dinT ve siyasT kulliirde kendisine kar§i konulmasi,gereken bir "oteki" figuriinu ortaya yikarmi§tir.^"'' Aynca bloklara ayrilan dunyada Musluman iilkelerin siyasal aniamda bir birliktelik olu§turamamalari ve bir guy haline gelememeleri, islam cografyasmi di? mudahalelere ve ozellikle de somurulmeye ayik bir cografya haline getirmistir. Daha once de vurguladigimiz gibi, bu cografyada yaijayan ve ozellikle de maddT ayidan ye^itli sikintilar yeken bir kisim insanlann, emperyalist olarak gordukleri ulkelere ve onlarla yikar ilijkisi iyinde olduklanna inandiklan ki§i veya gruplara kar$i isyan duygulan kabarmijtir. Ana hatlanyla tasvir etmeye yali§tigimiz bu tablodan teror veya ^iddetin turemesi ejyanin tabiati ieabidir. Bir ba§ka ifadeyle soyleyecek olursak, bu cografyada yasayan insanlar Musluman olmasaydilar, ayni ^artlarda ayni tepkiler yine olujur, teror veya $iddet yine ortaya yikardi. Ayni §ekilde Musllimanlann yogun olarak ya§adigi cografyanin uluslar arasi somuriiye ayik olmasi ve bu bolgelerde ya§ayanlarin alenen §iddete maruz kalmalari da, $iddete ba$vurmanin zeminini olu^turmu^tur. O halde islam cografyasinda hayatta kalma yabalannda, kendilerine ^iddetten ba^ka seyenek birakilmadigi iyin bazi Musiumanlarm $iddete basvurduklanni soylemek hiy de yanli§ olmaz. Boylece bir bakima ^iddet, §iddeti dogurmustur. Sozgelimi Sovyetler Afganistan'i, israil Filistin topraklanni ve ABD de Irak'i tamamen zulum ve haksizliga dayali yontemlerle i§gal etmeseydi, yocuk, kadm, ya?li ayinmi yapilmadan binlerce masum insanin kamna girilmeseydi, belki de bu bolgelerde hiy ^iddet olmayacakti. Bu bolgelerde yaijayan Muslumanlar kimliklerini, vatanlanni, irz ve namuslarini korumak iyin, bir bakima zorunlu olarak siddetin iyerisine itilmislerdir. Ancak bu ifadelerimizden, islam'in bazi durumlarda §iddeli onayladigi anlami yikanlmamalidir. Burada durum dinT/islaniT degil, tamamen politiktir. Mesela Arap-israil yatismasipin ozelde Arap dunyasinda, genelde de buliin bir islam dunyasinda yaraltigi Iravma, bazi zihinlerde siddeti mejru gosteren zihinsel bir vasal olusturmuslur. Fakal bu durum bile s>ddetin islam tarafindan onaylandigini gostermez.

200 Joumal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

O halde, islam dunyasmda salt §iddet olaylanndan ve ^iddete ba§vuranlann Musluman kimliginden yola (^ikilarak, islam'in §iddet gorujunlin tespit edilmeye yali^ilmasinin; bu baglamda islam inancinin ^iddetle 6rtu§tugu imajinin yayginla^tinlarak, islam'in teror ya da jiddet ureten bir din olarak takdim edilmesinin gergekleri tam olarak ifade etmekten uzak oldugunu soyleyebiliriz. 5. $iddet ve Terorii Onlemenin Yolu Siyasal, sosyal ve ekonomik sebeplerin yaninda, islam dunyasinda §iddet veya terorun ba? gostermesinin en bajta gelen nedeninin cehalet, bilgisizlik ya da dini yanli^ aniama ve algilamadan kaynaklandigi bilindigine gore, bu alanda ^iddeti ortadan kaldirmanm, bu baglamda §iddet ve terorun ustesinden gelmenin yolunun da, dini ilimler ve sosyal alanlarda toplumu aydinlatacak, yeterli dini ve kulturel birikime sahip din bilginlerini yeti§tirmekten ge§tigi kendiliginden ortaya (jikmaktadir. Ancak islam dunyasinda bu duzeyde bilimsel ve entelektuel bir vasatin olujtugunu ve ozellikle de siyasi erkin bu alanda yeterli cehd ve gayreti gosterdigini soylemek olduk(;a guijtur. Bu nedenle, 6zcllikle son donemlerde islam dunyasinin ye^itli bolgelerinde toplumu dint konularda aydinlatma alaninda buyuk bir bo^luk olu§mu?; olusan bu boijluk .\ahte din adamlari, ideolog ve demagoglar taralindan doldurulmu^tur. islam dunyasinda siyasi erkin, bir yandan Kur'an, Sunnet ve din ilimleri alaninda iyi yeti^jmi?, ote yandan da (,-agi yakalamij; modern ilimleri, felsefT du!junu$leri ve ideolojileri kavramiij, sosyal, siyasal, fikirsel ve kulturel donaniinlan yeterli din bilgini yeti^tirineye oncelik vermesi zorunludur. Ancak butun islam dunyasinda oidugu gibi ulkemizde de bu hususun yeteri kadar onemsenmedigi, yukanda sozunu ettigimiz niteliktc din adami yetistirme konusunda yeterli bir ceht ve gayretin gosterilmedigi aijiktir. Ulkemizde Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi ogretmeni sayisinin yetersiz olusu, dahasi din derslerinin % 80 oranmda ya bos geymesi ya da bran^ di^ji ogretmenler tarafindan doldurulmasi bunun at;ik kanitidir.'**'' Toplum olarak da din konusunu 6nemsemeyi§imiz, vurdumduymaz tavnmiz, din! konularda bilinc^lenme, geri;ek din alimlerinden faydalanma ve onlara deger verme konusundaki duyarsizligimiz da bizleri teror ve §iddetin soguk yuzuyle kar^i kar^iya getirmistir. Bizce dini alanda egitim veren ilahiyat Fakulteleri'nin nitelik ve nicelik a^isindan geli^tirilmesi, dini §iddetin online gec^nienin ya da teroru ortadan kaldirmanm en etkili yoludur. Bunun i(;in yeteri kadar Din Kulturu ve Ahlak Bilgisi ogretmeninin yetiijtirilerek soz konusu derslerinin ilahiyat Fakultesi mezunu brans ogretmenleri taralmdan Verilmesi gerekir. Ayrica halki dint konularda aydinlatma konumunda olan blitun Diyanet personelinin atanmasinda (muftu. vaaz, imam, muezzin, vb.) yuksek din egitimi alma sartinin aranmasi.

201 . Akademik Arastirmalar

islam'in Barisgil Niteligi Ve Bati'nin Onu $iddet ve Terorle Ozdeslestimrie Algisi Uzerine

bu alandaki .§iddet ve teroru ortadan kaldirmanm en kestirme ve en ba^anli yontemi olsa gerektir. ilahi dinler, ozleri itibariyle iyilik ve ho§goru esasma dayandiklan ve adalet, dogruluk, durustluk, iyilik, guzellik ve sevgi gibi pozitif degerleri hakim kilmaya ^ali^tiklan icjin §iddet ve terore dayali eyiemleri onaylamazlar. ismi barijtan tureyen, huzur ve esenlik aniamina gelen, sevgiyi, ho§g6ruyu ve insanlarin ozgur iradelerine saygiyi on plana c^ikaran islam Dini de, her tur siddet ve zorlamayi yasaklami^tir. Hz. Peygamber (s) ve onun sahabeleri de hayatlari boyunca bu prensibi tesis etmeye (^-ali^arak karde^lik esasma dayali bir toplum in^a etmeye islam'in bans taraftan bir din olmasi, ?iddetin soz konusu oidugu sava? gibi hayati derecede onem arz eden bir olguyu gormezlikten geldigi, savasa hi(; yer vermedigi ya da sava^ ii;in hukukt ilkeler ve duzenlemeler vazetmedigi aniamina gelmez. islam'da sava.^, istenmeyen ve arzu edilmeyen bir §ey olmakla birlikte, islam dusmanlan ve Muslumanlara hayat hakki tanimak isteiiieyen zaiimlerin fiili saldinlanna karsi, ban§ ve hosgorliye dayali biitun yoilann tukendigi noktada, yani en nihayetinde bas vurulacak bir yontemdir ve her tiirlu baski aniamina gelen fitneyi ortadan kaldirmaya, ozgiir bir $ekilde inannianin onundeki engelleri yok etmeye yoneliktir. islam'da her tlirlli ^ali^ma ve gayreti ifade eden cihadin bir turli olarak savasa izin verilmesinin amaci, insanlan zorIa Musluman yapmak degil, aksine, yapilan saldinlara kar§ilik vermek, sadeee inandiklanndan dolayi insanlara yapilan baskilara ve yurtlanndan c^ikanlma giri^imlerine engel olmaktir. Son donemlerde kimi zaman modern baskici batili degerlere ba§ kaldirmak i(,-in, kimi zaman da ses duyurmak amaeiyla dint inani; ve degerlerin referans ahnarak veya dinsel sembol ve argumanlaria me^rula^tirilmaya yali^ilarak cihad adi altinda ger(;ekle§tirilen §iddet ve teror eylemlerinin islam'la bagdastigi soylenemez. Gerekt^esi ne olursa olsun saldirganligin kutsanmasi ve yliceltilmesine yonelik olarak §iddet ve terore yonelten ve toplumda nefret uyandiran eyieniler onaylanamaz. Teror ve ijiddete dayali bu tiir eylemlerin bir kismi, dini yanlis aniama ve yorumlamaktan, nasslari Kur'an ve Sunnet blitlinIligli i(;erisinde okuyamamaktan, yani bilgisizlikten ve saglikli dint bilgilerden yoksun olmaktan, bir kismi da ijaresizlik ve imkansizlik gibi sosyo-ekonomik nedenlerden kaynaklanmaktadir. Mlicadele yiintemlerini yogunlukla Marksist-Leninist ideolojilerin hareket tarzlarindan dev^iren siddet eyiemeilerinin, Mtislliman-gayri Muslim ayirimi yapmaksizin sivil insanlan, kadin ve (j'ocuklari katletmesi, rehin aldiklari veya kai^irdiklan masum insanlan (;esitli is^kenceler yaparak oldllrmesi ve bu

202 Joumal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

eylemlerine "cihad" adini vererek kendilerini "mucahid" olarak nitelendirmeleri, bu eyiemlerinin Islam taralmdan onaylandigi aniamma gelmez. Oncmli olan, bir eyieme ne isim verildigi degil, isim verilen §eyin ger(;ekte ne oldugu, yapisi ve mahiyetidir. EyIem bi(;imlerini tiimCiyle masum kani akitma ustune odaklayan bu kirii miicadele yonteminin Kur"an ve Sunne( (arafmdan lasvip gormesi mumkun degildir. §iddet ve lerore dayah eyiemlerin bugune kadar, diger din mensuplarina oldugu gibi, Muslumanlara da fayda sagladigi soylenemez. Aksine bu tur faaliyetler ilim, irlan, hak. adalet, dogruluk, durustluk, sevgi ve ban? taraftari olduklari sjeklindeki yaygin Musliiman iniajmm silinmesine neden olmuj, boyleee Bati dunyasinda Islam Dini'ni ve onun Kutlu El^,isi•ni (s) ijiddet ve terorle i(; 'n;c gosterme (,-abasinda olan etkili ki^i ve (j'evrelerin argumanlarini dogrulamaktan ba^ka bir amaca hizmet etmemi^tir. Dahasi bu tur eylemler, insanlarin zihninde islam ve Muslumanlaria tercir ve fiddet arasinda dogrudan bir iliskinin kurulmasma sebep olmuijtur ki, bu, islam'a kar;ji iijlenmi^ en buyuk kotuluk olsa gerektir.

SONUQ Sonui; olarak denilebilir ki. "Islam" ve "§iddet", asia yan yana gelmesi mumkun olmayan iki kavramdir. Yeryuzunde kargaijayi. zulmu ve haksizligi ortadan kaldinnak. dogruluk. adalet ve ban§i tesis etmek 'n;\n gonderilmis bir din olan jslam, ijiddeti leddeder ve terorun her liiiunu lanetler. Bilinmelidir ki. butun kutsal metinlerde oldugu gibi. Kur"an"da da vazedilen ilahi nitelikli "din" ile, insant nitelik ta.siyan "dinin yorumu" zaman zaman birbirlerinden larkli olmu^tur. Bazi nasslann biliii(;sizce veya dinin gucunu kendi emellerine alet etmek isteyenlerte siddete iliskin argumanlarda referans olarak kullanilmasi. hi(;bir ijekilde bu eyiemlerin dogruluguna ya da mesruiyetine delil olamaz. islam"m butun ilkc ve ogretilerinin kar^ilikli olarak bir birini tamamladigi ve dolaysiyla burilarm her birinin bir butunun ayrilmaz par(;alari oldugu temel ilkesi uyannca, Kilap ve Siinnet'in t,-er(;eveledigi ana ilkelerle ortusineyen .§iddet i(;erikli tutum ve davianislar islam'a mal edilemez. Bu nedenle insan hayatina son dereee onem veren ve onun mutlu ve bans i(,'erisinde yasamasini hedelleyen islam. tersi bir tutumla hii^bir ilke, kuial ve deger taniniayan, insan hayatina son vermeyi ve biiey ya da loplumlari korku ve tedirginlik i(;erinde tutmayi ama(;layan .'jiddet ve terorle (irtusturulemez.

Dull

* Yrcl.l)o(,'.Di.. Yii/iiiK'ii Yil Universilesi. iirihiyiii Fukiilicsi. Kclfmi Aniibiliiii

203 Akademik Ara$tirmalar

islam'in Ban?Qil Niteligi Ve Bati'nin Onu Siddet ve Terorle Ozde5le$tinne Algisi Uzerine

' Muhammed b. Ebu Bekir er-RazT. Miilitaru's-Sihluih. (Tah. Mahniud Halir). Beyriil 1995. s. 131; ibn Manzur. Lisdnu'l-Arab. Beyrut. Ts.. Xll/292-293. - Ban dunyasinda islam Dini'ni ve Hz. Peygamber'i siddel ve lercirle iq iqii goslerme cabasmda olan etkili bir^ok kisi ve gevre coslerilebilir. Mesela ABD'nin elkin medyalik vaizlerinden Baptist rahip Jerry Fallwell in kalenie aligi eserler dikkatle irdelendiginde. onun. Hz. Muhammed'in §ahsmda Islam ve Islami degerleri ^iddet ve terorle yan yana gostermek iijin biiyuk bir caba sari" ettigi giiriilur. (Bk. mtp7/w\vw.lblwell.com). Yine Silas taralmdan kaieme aiman "Muriammad. Islam, and Terrorism" adii makalede Hz. MuhammedMn teror yanlisi oidugu. kendisinin de bizzat bu tur siddet olaylan icerisinde yer aldigi. Islam ve Muslumanlar i^in tehlike arz eden kisileri oldurmeyi te^vik ettigi savlari. bilimsellikten uzak. onyargili ve tamamen su(;layici bir usiupla. zayif bir takim argumanlara dayanilarak ispat edilmeye galisilmaktadir. (Bkz. hiip://aiiswcrini:-iskini.ort!.iik/Siiils/lcriorism.hlm). Aynca Islami-dinT sovlemin teror eyiemlerini nasil motive ettiei ile ilgili bir ^-alujma i^-in bkz. {E.\treiiu' Islam: AnliAmerican Propaganda of Muslim Fuiulamentaiism. ed. Adam Parley. Los Angeles. 2001). Yine dunyanin ?e§itli bolgelerinde ortaya (;ikan §iddet ve terore dayali eylemlerle. eylemcilerin inanglan arasmda bafilar kurmaya gali.san bir (,-alisma ii;in bkz. Mark Juergensmery. The Tenor in the Mind of God: The Global Rise of RCIIKIOUS Violence. Berkeley. Universitiy of California Press. 2003: Aynca ozellikle 11 Eyiul Dunya Ticaret Merkezi ne yapilan saldindan sonra siddetin kuresel bir boyut kazandigi ve teroriin 21. yuzyilda da en buyiik tehdit unsuru olmaya devam ettigi ongorusunde bulunan bir (;alisnia icin bkz. Ronald E. Hall. "A Note on Septembet Eleventh: The Arabization ol Terrorism". The Social Srieme Journal. Volume: 40. Issue: 3. 2003. s. 459-464. ' Benedict XVI. "Failh, Reason and ihe Univer.'iilv Memories and Heflcclion.s". Apostolic Journey Of His Holiness Benedict XVI To Munchen. AltiUting And Regensburg. Meetinu With The Representatives Of Science. Leiiitn' OJ flie Holy Falher. Aula Mcitfiui of ihc Universily of Kegensburg. I ue.sday. 12 .SV;)?^/»/>f'/-2006.httD://www. Vatican.va/holvfathery benedict xvi/sneeches/20()6/seDtembar/documents/hf ben-xvi spe 2006 0912_ university-regensburg_cn.html. •* $inasi Gundiiz. Dinsel Riddel. Samsun 2002. s. 25 vd. • Kr^. Ali Bulag. "Cihad". Yeni llmii Dergisi. Yil: 17. sy. 63. istanbul 2004. s. 44. '' ibn Manzur. Liscuiiil-Arab. 111/232. ' Naci Bostunci. "Siddetin Karmasik Dunyasi". Divanel Avhk Dergi. sy. 170. Subat 2005. s. 5. ^' Tiirkic Sozliik. Ataturk Kultur. Dil ve Tarih Yuksek Kurumu. Ankara 1998. 11/1385. " Kudret Emiroglu-Suavi Aydin. Aniwpoloji SozUigii. Ankara 2003. s.

Ibb-lbl.

Bu konuda bilgi i(,in bk. Diyanet Axiik Dergi. Sayi: 170. Ankara. 2005. "

Bu konuda yapilmis kapsamli bir (,alisma i(,in bkz. H. Mural Sahin.

i Siddci re .Scildiigaiihk. Ankara. 2003.

204 Journal of Academic

'-

Bdstanci. "Siddetin Kannasik Dunyasi". s. 5.

" '•*

Kut.sal Kitap. /. Saiinicl. l.VI-3. Istanbul 2003. s. 354-355. Kutsal Kitap. Misirdan (^'iki.s. s. 109.

"

Kutsal Kitap. (^'iki.s. Ill 12-15. s. 74.

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

'"

Kulsal Kilap. Qiki.?. 22/21. 2.\ s. 76.

"

Kutsal Kitap, Qiki?. 2.VI-2. s. 76.

'"

Kutsal Kitap. Ma/to. 10/.14-3.'i. s. 1206.

'^

Kutsal Kitap,/./(to. 22/36. s. L'^2.^.

Agustos 2007 - Ekim 2007

^" Abdulkerim Osman. tsldni'da Fikir ve Inane Hiirriseti, (Cev. Ramazan Nazli). istanbul 1979, .s. I.'i. , • -' $inasi Gunduz. Dittsel $idclet, s. 34 vd: Ayrica bk. $inasi Gunduz. "Din. TerOr ve $iddet". Diyanet Aytik Dergi, sy. 170. Ankara 2OO.'i, s. 10. --

Kutsal Kilap. Matta, 5/39-42, s. 1197.

"'

Bkz. Dipnot: 2'de verilen rcleranslar.

^•^

Kur'an-i KerTm. Bakara, 2/190.

-•

Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/193.

-"

Kur'an-i Kerim, Nisa. 4/89.

"' Kr:?. Muhammed j/.zel Dervezc. eit-Diistuiii't-Kw'aiu ve'sSiinnetu'ii-Nebeviyye 17ifiiuiii'l-Hciydt, Kahire 1966. I. 4O.'> vd. -'' Elmalili. M. Hamdi Yazir. Hak Dini Kur'an Dili, islanbul. Ts.. V/.3423: -''

Ahmet Ozel. '•Cihud". DIA, j.sianbul 1993. VII. s..53()-.'i31.

•*"

Kur'an-i KerTm. Hac, 22/78.

"

Elmahh. Hak Dini Kur'an Dili. V/3423.

•'-

Kur"an-i Keiim. Tevbe, 9/73. FahrcddTn ci-Razi, et-Telsiru't-Kehir

1413. XVI/Ll-i. '•' '^

{Mefatiliu't-Ga\h),

Kum.

Kur'an-i Kerim. Furkan. 2.'i/.S2. Kur"an-i KerTm. Ankebut. 29/69.

KIS. Iliifiz ismail b. Omer ibn KesTr. Teisiru'l-Kur'ani't-Azini. islanbul 1984. VI. 100.273. "

Dcrvc/.c.eil-Diisturu't-Kur'aiu, 1/405 vd.

'"

Tirmi/.i. Fedailu'l-Cihad. 2.

'"

Ebu Davud. Cihud. 17.

•"'

Ahnied b. Hanbel. Miisneil. 111/456.

•"

TirmizT. Filen. 13.

•*-

BuharT. Cihad. I.

""

BuharT. Cihad. 138.

•*"*

Kur"iin-i KerTm. Bakara. 2/208.

205 Akademik Ara$tirmalar

islam'in Bari^gil Niteligi Ve Bati'nin Onu $lddet ve Terorle Ozde^le^tirme Algisi Uzerine

•'''

Kur'an-i Kerim. Maide, 5/64.

••'

BuharT. "Cihad". 112; Muslim. "Cihad". 19.

•"

Krj. Kur'an-iKerim, Bakara. 2/190.

-

•"^ Bkz. ibn Cerir et-Taberi, Camiii'l-Beyan an Te'vili kvi'l-Kur'an . Beyrut. 1988. X/173; ibn Kesir, Tefsiiu'l-Kui'ani'l-Azim. V/430-431: Alusi, Riihu'lMeant, Daru'1-Fikr. Ts.. 9/161 vd.: Ebu's-Suud. in/adit'l-Akli Seliiii ila Meza\a Kiiabi'l-Keiim. Daru Ihyai't- Turasi'l-Arabt, Ts.. VI/108; Muhamined Rejtd Riza. tefsiiu'lKur'ani'l-Hakun (Tefsiru 'l-Meiiar). Kahire. 1974. X/280. •"

Kur'an-i Kerim. Hac. 22/39.

"'

Taberi. Camiu 'l-Beyiw. X/171 -173: Bekir Topaloglu. "Cihad". DiA.

Lstanbul. 1993. VII. 532. "

Kur'an-iKerim. Bakara. 2/193.

"

ibn Manzur. Lisanu'l-Arab. XIII/317 vd.

"

Taberi. C(3;H/((7-tfm/H. 11/194 vd.

'•^ Krs. Muhammed Esed. Kur'an Mesaji, (Cev. Cahil Koytak-Ahmel Erlurk). istanbul 1999.' I. s.55-56. Fime icelimesinin Kur'an'da geldigi aniamlaria ilgili daha geniy bilgi igin bk. Emrullah ijler. "Fitnc Katilden Beter nii7". Islamiydt. c.2/sy.2. Ankara 1999. .s. 137 vd.: Abdulbaki Gune^. "Kur'an Ijiginda $iddel Sorununa Bir Baki$". Dinhilimleri. htip://www.dinbilimleri.com. C.5. Sy. 3. 2005. s. 20 vd. ^"

Krj. Taberi. Cctmiu'l-Beyan. 11/195; Esed. Kur'an Mesaji. I. 55-56.

"

Kur'an-i Kerim. Bakara. 2/193.

^"^

Krs. Muhammed Izzel Derveze. et-Tefsiru'l-Hadis. Terc. Heyel. Is-

lanbul. 1997. V. 197. '"

Kur'an-i Kerim. Nisa. 4/89.

""

Kur'an-i Kerim. Nisa. 4/88.

'•'

ResTdRizu.7V/i/Vi/7-A/e;w;.V. 324-325.

"-

Esed. Kur'an Mesaji. 1/158.

"'

Kur'un-i Kerim. Nisa. 4/90.

'•*

Taberi. Ccimiii'l-lieyan, IV. 197 vd.: Razi. el-Tefshu'l-Keh'ir, X.

222: Elmalih. W«A Dm//r«/'«/i DJ//, II. 141.1 "'

Kur'an-i Kerim. Nisa. 4/90.

''''

Krs. TaberT. Camiu'I-Beycm.

II. 89: KurlubT. el-Ccimni Ii Ahkcimi'l-

/C/(;Vm. Beyrul. 1975.V/.^08. "

Kur'aii-i Kerim. Tevbe. 9/5.

''" Esed. Kur'an Mesaji, 1/346. '''' . Derveze. eel-Dii.stuiu'l-Kur'aiu, 1. 407-408: Abdurrahman Ate§. Kur'an 'a Gore Diiule Zorlanui ve ^idilet Sorumi. istanbul. Ts.. s. 267-268. 206 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

"'

Kur'an-i KerTm. Tevbe. 9/29.

•"

ResTd Riza. Tefsiru 'l-Menar. X. 280-281; Kr^. Esed. Kur'an Mesaji.

I. 355; Gune^j. "Kur'an l$iginda $iddet Sorununa Bir Bakij". s. 19 vd. "

Krj. Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/190; Tevbe. 9/36. 39.

" Elmahh. Hak Dini Kur'an Dili. II. 692. '"* Bkz. Ahmet Gunej. "islam Hukukunda Savaj Ahkamina Dair. Bazi Mulahazalar". Islam'a Gore Teror ve Imiliar Saldirilari. Editor: Ergun Capan. izmir. 2004. s. 149-151. "

Krs. Elmahh. Hak t)ini Kur'an Dili. II. 688.

'''

Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/190.

"

Krj. Elmahli. Hak Dini Kur'an Dili, II. 688; Esed. Kur'an Mesaji. I.

54. '" Kur'an'in i.sim verineksizin "Adem'in iki oglu" ya da "iki Adem oglu" seklinde sozunu ettigi jahislar. Tevrat'ta Habil ve Kain olarak ge(;er. .Habil koyun cobani. Kain ise gittvi olur. (Kitab-i Mukaddes. Kitab-i Mukaddes $irkeli. istanbul. Ts.. TekvTn. Bap: 4. 1-3.) Ancak isimleri zikredilmemekle birlikte. bu iki jahsin kissasi Kur'an'da iizlu bir §ekilde nakledilrnektedir. (Bkz. Kur'an-i KerTm. Maide. 5/27-31) Kissa ayric'a hem tarih ye hem de tetsir kitaplarinda ayrmtih olarak aljtarilmaktadir. SozCinu ettigimiz heni tarih ve hem de telsir kitaplarinda Kur'an'in "Adem'in iki oglu" ^^eklinde bahsettigi jahislarin Habil ve Kabil olduguna ilijkin yok savida rivayet buTunmaktadir. Kr;;. Ebu's-Suud. Irfadu'l-Akli Setim Uu Metaya Kiiabi'l-Kerun. III. 26. '"

Elmahh. Hak Dini Kur'an Dili. III. 1652.

"" Kur'an'da genel olarak. "Adem'in iki oglunuii kissa.-n..." ^eklinde tercume edilen ayet. mutlak anliimda "iki Adem ogliiiiun kis.iasi..." !>eklinde de anla§ilabilir. Telsir kaynaklarinda (,'o^unlukla israilT bilailere dayali olarak ayette .sozu edilen ^ahislarin Habil ve Kabil oidugu ^eklindeki bilgiler. ayeti yanh.s aniamaya giitiirebilecegi iyin ihtiyatia ele alinmalidir. Nitekim telsir kaynaklarinda Hasen ve Dahhak'a nispet edilen bir goriije gore, bu iki kisinin Hahil ve Kabil de^il. israilogullarindan iki sanis oidugu rivayet edilmi.stir. Ebu's-Suud. irfiulu'l-Akli Scliijii ilc'i Mezihd Kitahi'l-Kerun. Ml. 26; Elmahh. Hak Dini Kur'an Dili. III. 1652-1653. Ayette isimz.ikredilmemesi. isimlere degil. kissanin vermek istedigi mesaja dikkat edilmesi gerektigini vurgular. Bu nedenle israilT rivayetlerin. bizi ayetin anlani yelpazesini daraltacak bir sonuca giiturmemesine dikkat etmek gerekir. "'

Kur'an-i KerTm. Maide. 5/27-31.

"" Bu eylemin "ilk oldiirme" olayi olduguna dair bir hadiste Hz. Peygamber soyle buyurmustur: "Haksiz yere iildiiriilen kim.senin giinahinin hir misli Adem'in ilk ogluna yiiklenecektir. (^Unicii iildiirnie i.sini ilk icat eden odur. Kr.s. BuharT. Diyfit. 2. i'tisam. 15; Miislim. Kasame. 27; TirmizT. Him. 14; NesaT. TahrTmu'd-Dem. 1. "'

Kur'an-i KerTm. Abese. 80/7.

""•

Kur'an-i KerTm. Gajjiye. 88/21-22.

"'

ResTd Riza. 7f/i/n/V-A/c/m;. X/28()-281.

'*''

Muhammed Hamidullah. Islam'da

Dcvlcl

Idarcsi.

(Qev. Keiliak

Kusyu). istanbul 1963. s. 133; Ates. Kur'an 'a Gore t)indc Zorlanw vc Riddel .Sorunu. s. 290.

207 Akademik Ara§tirmalar

islam'm Ban?gil Niteligi Ve Bati'mn Onu $iddet ve Terorle Ozcle$le5tirme Algisi Uzerine

"

Muhammed Ebu Zehra, islam'da Sava.s Kavrami, (^ev. Cemal Ka-

raagayh). istanbul 1985. s. 12.40,78. 105. "" Muhammed Hamidullah, Hazreti Pex^amber'in Sava^ilari, (Qcv. SalihTug), istanbul 1981, s. 20-21. '*' Haniidullah, Hazreti Peygamher'iu Sava.stan, s. 64-65: Niiekim MusluiTianlarin Medine"ye hicretlerinden birkag gun sonra Kurcysljler. Medine'li Araplar taralmdan hiikiiriidarligi ilan edilmek uzere olan Abdullah b. Ubeyv"e su mektubu yazriii^lardi: "Siz. bizim aleyhlarimizi himaye elrnis bulunuyorsunuz. Yeniin ederiz ki. ya siz onu oldiirur veya kovarsmiz. yahul biz sizin butun cengaverlerinizi (ildCirunceye ve kadinlarinizi ele gecirinceye kadar sizinle savajinz.'" Mevlana $ibli. Asr-t Saadet, (Cev. O. Riza Dogrul). Islanbul 1977,1. 224. ""

Muhammed b. Omer b. Vakid. el-Megctzl Beyrut, Ts.. i, 13-19: EbQ

Abdillah Muhammed ibn Sa'd. et-Tahakdtu't-Kiilml,

Beyrut. Ts., II, lO-l I.

"

VakidT. W-/V/<'s«C'. I. 13-16.

'-

ibnu'l-EsTi. el-Kamilfi't-TMh,

•"

Vakidi. el-Me^d-J, 1/16: Ibn Sa'd. et-Tabakatu'l-Kiihid.

'"

ibnu"l-Esii. W-A'«m,/./r(-ra/77(. II. 116.

"•

Mevirwifi Sibli. Asr-i Saadet. I. 230.

'"•

VakidT.<'/-A/c,i,'«:./. I. 199-200.

'"

ihnu'l-EsTr. el-KdmitJVt-Turili.

'"

\bn^..\ii.et-Tabakdtu'l-Kiihrd.\\.\2.

Beyrut, 1979, II, 114. II. 10-11.

II. 116.

'"' Krs. Muhammed Gaz/alT. I'lkliu's-Sire. (^ev. Resul Tosun. islanbul 1987. s. 235 vd, '"" ibn Sa"d. ehlabakdtu'l-Kiibrd, II. 12-13: ibnu'1-EsTr. el-Kdmit fi'tidrih.WIWb. '"' Kayiuiklar. Bcdir savasinda Miisliimanlarin .sayisinm 300 civarinda (ilduSLiiiii kayilcdcikcn. nuisriklcrin sayismin 950-1000 kadar oldugu rivayct edilir. Bkz. \b\w \-V:'^n.'el-Kdmil

li't-Tdrih.

II. 118: Mevlana

Sibli. Asi-i

Saadet.

I. 2 3 1 :

Haniidullah. Huzrcti l'e\v.ainbei'in Savuslan. s. 79-80: Muslala Fayda. "'Bedir Gazvcsi"./;//\. istanbul. 1992. V/326. '"-

\b\\ S\\'iS. et-Tabakdtii'l-Kiibrd.W.

14.

""

Vakidi. I'l-Mei^dzj. 1/61: Fayda. "Bedir Gazvcsi". DlA. V. 326.

'"•' "Hatirlayui ki Allah size iki (diisiiian) toplulu^unckin ikervan veya Kure\s onhisundan) hiriiiin .sizin elinize Jii.secegi konusunila .soz veriui.sii. Siz tie aii^.siiz aii'siiz olaniii l ixuni i i kcrvaiiinl k l clinizc lii iliisiiiesini l i i i i arzii eaivoreliinuz. i l Owsa O Allh Allah in inuradi, d sUzterixle tain hir iivuiii ilinde, Imkkiii hak oldugunu ^iistermek ve hakki iiikdr etienlerin .son kciliiitilaniii ihi .silip atiiiak yoniindeydi. " Kur"an-i KerTm. Enlal. 8/7. ""

Krs. GazzalT. likliu's-She.

'"" ibn Mace. Cihad. 30. "" O / c l . " C i h a d " . DiA. VII. 529.

208 Journal of Academic

s. 235 vd.

Mehmet Kubat

Yil; 9, Sayi; 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

""* Kr§. Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/256; Yunus. 10/99; Kehf. 18/29; Hucurat. 49/14. '"^ Kr?. Gune?. "Kur'an l?iginda $iddet Sorununa Bir Baki?". s. 24. Ebu'l-A'la el-MeydudT. Tcfhimu'l-Kur'au. (Ter. Heyet). istanbul 1986. 1/124; Bu konuda genis bilgi igin Bkz. Veysel Nargul. Kur'aii vc Siinnei Ifigmila Cihad. (Basilmami? i)oktora Tezi). Erzurum 200.5. ' " Kr?. TaberT. Cdmiu'l-Bcvdn.

II. 89; KurtubT. el-Cdmiu Ii

Alikdmi'l-Kur'au.

V/308. "-

Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/190.

' " KurtubT. el-Cdmiu Ii Ahkdmi'l-Kur'an.

II. 350.

"•* Elmahh. Hak Dini Kur'an Dili. I I . 694. "^ KurtuhT. cl-Cdiiiiu Ii Ahkdmi'l-Kur'an. D/7/. 11.694. '"'

11/348 vd.; Elmahh. Hak Dini

Kur'an

Kur'an-i KerTm. Maide. .5/8.

' " Kr?. Elmahh. Huk Diui Kur'an Dili. II. 692. '"* imam Malik b. Enes. cl-Muvaiui. Cihud. 8. 9. 10. I I. istanbul. 1992. II. 447448; Ibn Ke.sTr. Tcfsiru'l-Kur'ani'l-Azm. III. 58; Krs. Elmulili. Hak Dini Kur'au Dili. III. 1594. " " Krs. Kur'un-i KerTm. Bakara. 2/190. 191. 244; Ni.su. 4/76; Tcvbc. 9/12. 29. 36; Hueurat. 49/9. '-" Kr?. KiMtubT. ('/-(;«;»(// Ii Ahkdmi'l-Kur'an.

II. 348.

'-' imum Malik. el-Muvalla. Cihad. 8. 9. 10. I I. istunhul. 1992. I I . 447-448. ' " ihn Ke.sTr. Tclsiru'l-Kur'aui'l-Azim. /W/. III. 1594.

III. 58; Krs. Elmiilili. Hak Dini

Kur'an

Krs. Ates. Kur'an 'a Gore Dintle Zorlunui vc Riddel .Soruuu. s. 238. Kr?. .Sinusi Gundu/. "Din. Teriir ve .Siddet". s. 13. '-'

Ke?Td Ki/u. Tcfsiru'l-Mciidr.

X/28()-28l; Muhammed Hamidullah.

Islam Amiyasa Hukuku. istunbul. 1995. s. 222-223. Bkz. Ate?. Ktir'aii 'a Gihc Diiulc Zorluiiia vc .Siddel Soruuu. s. 307. '"' Bekir KarliO;i. "Din. Teriir. Sava? vc Glohal Etik ihtiyaci". Ycni Umit Dergisi. Yil; 17. Suyi; 63. Istunbul. 2004. s. 40. '"*• Humidulluh. Hazreli I'eygcimber'in SuvasUiri. s. S3. '"'' Abdulbaki Giines. "Kur'an l?ii!indu Dusiincc. inane ve iladc Hiirriyeti". 1.0.1.1 .D.. sy. lO/l. Eluzig 2005. s. 9 vd. ' ' ""

Kur'an-i KerTm. Bakura. 2/204-205.

'"

Kr?. Kui'an-i KerTm. Bakura. 2/190; Muide. 5/8; imam Malik, elMunuia. Cihud. 8. 9. 10. 1 I. 11/447-448.

209 Akademik Ara?tirmalar

islam'in Bari$gil Niteligi Ve Bati'mn Onu $iddet ve Terorle 6zde$le$tirme Algisi Uzerine

'" imam Malik. el-Muvatta. Cihad. 11: Damad Efendi Muhammed b. Suleyman; Mecmau'l-Eiihur ft ^erhi Multeka'l-Ebhur, Beyrul. Ts., l/6.'^.*>-636. Ayrica bkz. Kufan-i Kerim. Bakara;2/204-20.S. '"

Ibn Mace, Diyal. .W: Ebu Davud. Cihad, 110.

''•'

Kut'an-i Kerim. Nisa. 4/92.

"'

Kur'an-i KerTm. Nisa. 4/9.1

'"'

Kr^. KurlubT, Camiu'l-Ahkami'l-Kiir'an, \B?i2 vd.: AbdulkerTm e§-

$ehristanT. el-Milel ve'n-Niluil. Beyrut. Ts.. l/4.'>. '"

Kur'an-i KerTm, isra. 17/.^.^ Krs. Kur'an-i KerTm. Furkan. 2.V68.

'"*

Kur'an-iKerTm. isra. 17/70.

""

Kur'an-i KerTm. TTn. 95/4.

'*'

Kur"an-i KerTm. Al-i imran. 3I\5(\

'•"

Kur'an-i KerTm. En'am. e/l.";!.

'"*-

Kur'an-i KerTm. Maide. .V.^2.

'•"^

MevdudT. Tejhimii'l-Kw'an. I. .^90.

'•'^

Kur"an-i KerTm. Bakara. 2/2.S(i.

'•'•

Kur"an-i KerTm. Yunus. 10/99.

'•"'

Kur'an-i KerTm. Hac. 22/40.

'•"

Kur'an-i KerTm. En'am. 6/108.

'""*

Suleyman Ales. Yiue Kur'an'm Ca^das Tefsiri. istanhul 1988. I.

45?,.

'

'

'•*"

Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/2.'i6.

""

ResTdRiza./V/i/niV-A/T/w/. II1/.19.

''''

Giine^. "Kur'an Isiginda Dii^unce. inan^' ve ifade Hurriycti". s. 19.

'" Ebu Ubeyd Kasim b. Sellam. Kitabit'l-Emvcil. Kahire. Daru'1-Fikr. T.s. s. 2.'>. '" BuharT. Diyal. .^0; TiimizT. Diyat. 11: NesaT. Kasame. 14: jbn Mace. Diyal. .^2: Ahmed b. Hanbel. 11/186. '"'•' , Hz. Peygamber. ordu komutanlarina ve savasa katilan Muslumanlara soyle talimulla bulunmu^tuf: "Savasa katilmayan ne bir ifiliyari. ne bir (;ocugu. ne bir bebegi ne de bir kadmi (ildiirun. Asiri gilmeyin." Hz. Ebu Bekir de .Sam'a giinderdigi y j p YezTd b. EbT Siifyan'a kadinlan. (jocuklari. lahipleii. kolUrumleri. yyashlaifi ve ucrelle ca-' liStirilanlari oldurmeniclerini lavsiye eimi.stir. Malik. Miivatui. eimistir imam Malik Miivatui Cihad, Cihad 10: KuriunT. KuriunT el-Caiiiiu Ii Ahkcinii'l-Kui'un. II. 348 vd.: Ebu Zehra. Isldm'ila Savas Kavronu. s. 76. '" Mesela Hz. Ebu Bekir Suwye'ye gonderdigi askeiT birligin komuiani YezTd b. EbT Sufyan'a .siiyle laliniatia bukinniustur: "Manastirda gunlerini i!e(,iiniekle oldugunu siiyleyen insanlara karismayacaksin. (...) Ne bir kadm. ne b\t (;()cu|c \e ne de bii'ihtiyan oldur. Meyve aga(,larmi veya hurmalari ne siik. ne de yak. imar edilen yerleri yikma. Yemei< amaeiyla olWidik(,a nc bir koyun. ne de bir inek kes. Ne koikak ol. ne de

210 Journal of Academic

Mehmet Kubat

Yil: 9, Sayi: 34

AQustos 2007 - Ekim 2007

ajiri davran." Imam Malik b. Enes, e.l-Muvatta. Cihad. 10. Istanbul 1992. II. 447-448: Ebu Zehra. islam'da Sava? Kavrami, s. 77-80: Krj. Abdulkerim.Osman. Isldm'ila Fikir ve hiaiif; Hiirriyeti, s. 29. '*"'

Ebu Ubeyd Kasim b. Sellam. Kitabu'I-Eimdi. s. 64.

'" Hz. Omer. yardima muhtag olan gayri muslinilere Beytulmal'den maa§ baglanmasini emretmi§tir. O. bir defasinda dilenen bir zimmiye rastladiginda. onun yardima muhtac oldugunu gormus. bunun uzerine ona maas bagiatmistir. Ebii Ubeyd Kasim b. Sellam./C/to/w'/->:mi«/. s. 48. ''"'

Kr§. $amil Dagci. "ijkence". DM. istanbul. 2001. XXIII, 429 vd.

""

Kur'an-i KerTm. TTn, 9.5/4.

""' Bkz. Kur'an-i KerTm. Bakara, 2/61.91: Al-i imran. .3/21. 112. 181: Nisa. 4/l55:En'am. 6/.34. "'' Kur'an'da insanlari ate? dolu hendeklere atip diri diri yakmak suretiyle iskenee edenler, cehennem azabiyla tehdit edilmi.slerdir. Krs. Kur'an-i KerTm. Buruc. 8.5/11. "'-

Ahmed b. Hanbel. IV. 172-173.

"'' Muslim. Birr. 117-119: Ebu Davud. imare, 32: Krs. Ebu Ubeyd Kasim b. Sellam. Kitabu'l-Einvdl. s. 45. , ""• Buhari. Mezalim. 30: Ebu Davud. Cihad. 110: Krj. Dagei. "Iskenee". DM. XX111/4.30. "'' Muhammed Hamiduliah. Isldm Pesuamheri. (Cev. Salih Tug), istanbul 1990.1/226-227. "•" Bkz. Imam Malik. el-Muvatta. Cihad. 11: Abdullah b. Ahmed ibn Kudame. el-MiiSiu. Beyrut 1405. II. 216. 234: AlauddTn KasanT: Beildiu'.s-Sandi'. Beyrul, 1982, yil, .59: Ebu Ubeyd Kasim b. Sellam. Kitabu'I-Eiiivdh s. 28: Damad Efendi. Mecmeu'I-Lnhur. I. 636. '"

Kur'an-i KerTm. insan. 76/8.

'"*

Ebu DSvud. Edeb. 58.

'""

Bkz. Muslim, Tevbe. 25.

"" Bkz. Buhari. Zebaih. 25: Muslim. Birr. 80. Libas. 106-112. Sayd. 58-60: NasaT. EdahT. 42. '" ibn Hacer el-AskalanT. Fethu'l-Bdri. (Ne§r. M. Fuad AbdulbakiMuhibbuddTn el-HatTb). Beyrul 1379. X, 1.55. "-

Ali b. EhT Bekir el-HeyseniT. Mecmeu '-Zevdid. Kahire 1407. VI.25O.

'"

ibnu'l-Humam es-SivasT. l^erlui Fethi'l-Kodir. (II. Baski). Beyrut.

Ts. V. 477. '"

ibn Hacer. Fethu'l-Bdri X. 155.

"•

Kur'an-i KerTm. Bakara. 2/213.

'"' Muhammed Abid el-CabirT. Isldm'iki Sixasal Akil. Cev. Vecdi Akyuz. Istanbul 1997. s. 112. "' Hu.seyin Atay. Elil-i Siinnet ve $ia. Ankara 1983. s. 8. 211 Akademik Ara§tirmalar

islam'in Bari^Qil Niteligi Ve Bati'mn Onu $iddet ve Terorle 6zde$le$tirme Algisi Uzerine

"^

Adnan Demircan. "islam ve Ban?", Dixatiet Axlik Dergi, sy. 170.

Ankara. 2005. s. 49 vd. "'

Kur'an-iKerim.Nahl. 16/12.5/

""'

Kur'an-1 Kerim. Fussilet. 41/34.

""

Kur'an-1 Kerim, Bakara. 2/208.

"*"

Krj. Ale§, Kur'an 'a Gore Ditule Zorlama vc SiMft. s. 249.

"*'

Bkz. Kur"an-i KerTm, $ura, 42/38.

"*^

Bkz. Kur'an-1 Kerim, Nisa. 4/58.

"*'^ Bilgi igin bkz. Afzalur Rahman, Sirct Ansiklopedisi. ((^ev. Kenan Donmez), istanbul 1996,1, 212. "*'' Kr?. ilhan, Kutluer, "Berahime'den ibn STna'ya Nubiivvelin Inkar ve ispati", Akil ve Itikad i(,-inde, istanbul, 1989, s. 79 '"

Ahmed Saim Kilavuz, Iman-Kiifiir Sunn, i.stanbul. 1990, s. 17.

""*

Krj. Abdulkahir el-Ba|dadi. el-Fark Beyne'l-firak, Beyrut, Ts., s.

75 vd. "*'' Ebu Muhammed Ali b.Ahmed ibn Hazm, el-Z-'asiri'l-illilel ve't-Elnd ve'n-Nihal. Beyrut 1317,.11, 115; Toshihiko izutsu, Islam Dii?iiiwesuule hmin Kavruini. (Cev. Selahadtlin Ayaz), istanbul 1984. s. 16: Ahmet Akbulut, Sahahe Dcvri Siyasi Hu.clisi'lerinin Kelciini Prohlemlere Etkileri. istanbul 1992. s. 286. ''"' Sabri Hizmelli, "itikadt Mezhepleiin Dogusu". A.U.I.F.IX. C. XXVI, Ankara 1983, s. 665. ''"

Cabiri, Iskm 'da Siyasal Akil. s. 596.

'''-

Nadim Macit. "Kelami EkoUerin Onaya (Jikhs Surecinde iktidara

Ekiemlenme Problemi". Bilgi ve Hikmel Dergisi, istanbul 1994, s. 119. "'

Kur'an-1 Kerim, Nisa, 4/35.

''" Ebu'l-Ferec ibnu'l-CevzT; Telhisii iblis, Kahire, 1995, s. 95: Muhammed Ebu Zehv, irfan t'/-//«<//".v re'/-A-Zii/iaJi/ww!, 1984, s. 84. Dirasal Beyrut, p'l-Firaki ve'l-Akaidi't-lslamiyye. Bey-, f Abdulhamid, rut, 1984, s. 97; Ayrica kr? . Dogti?ian Giiimmlke Biniik Islam Tarihi. (Haz. Heyet). istanbul 1986,11,255-256. ''"'

ibn Cerir et-Taberi, Tarihu'l-Omem ve'l-MiilCik, Beyrut 1987, V,

701. ''" Ahmet Akbulut, "Hariciligin SiyasT Gorti^lerinin itikadilesjmesi", A.U.i.F.D., C. XXXI, Ankara 1989. s.333 vd. '"* Ali Bulag. Islcim Diisimcesiniie Din-Fel.sefe/ Vahiy-Akil Ili^kisi. istanbul 1994, s. 83. '"'

Bkz. Abdulhalik Bakir, Ali h. Fin Tatih. ElaZig. Ts., s, 143.

""" Krs. Muhammed el-Behiy; Islcim Diifiincesinin Ilalu Yonii. Qev. Sabri Hizmetli, Ankara, 1992, s. 71 vd.

212 Journal of

Academic

Mehmet Kubat

-'"

Yil: 9, Sayi: 34

Agustos 2007 - Ekim 2007

Kur"an-i KerTm, Yiisut, 12/40, 67,

""• Krsj, Ilhami Guler, "Reel Politikada Dini Deger, Kavram ve Sembollere Alitla Bulunmanin Dogurdugu Sorunlar", Isldmiydt, C. ^, Sayi, ^, Ankara 2(){)0, s, 61, -"•'

Ali Bula?, "Cihad", s, 44,

^"^ .. Kr§, Hazma Aktan. "Kur'an ve Siinnet l§iginda TerOr ve Inlihar Eyiemleri", Yeni Umit Dergisi, ,sy, 6,^, Lslanbul 2004, s, 24, '"^ Yarinlar igin. Dujunce Platt'ormu'nun duzenledigi "Turk Milli Egitim Sistenii'nde Diri Egilimi ve Ogretimi Sempozyumu"nda konulan Din Egitimi Genel Miidurli Irian Ay'can, Din Kuituru ve Ahlak Bilgi,si cigretmenlerinin sayica yetersiz oldugunu, dolaysiyla bu derslerin % 80 oraninda ya bo? gectigini ya da bran? di§i ogrelmenler taralindan dolduruldugunu a^-ikya belirtmi^tir, Bkz, Zaman Gazetesi, ,^ Marl

Abstract ON THE PEACEFULL ASPECT OF ISLAM AND THE PERCEPTION OF ISIAM BY THE WEST AS IDENTIFIED WITH VIOLENCE AND TERROR Since their very essence is based on tolerance and since all they tty hard to spread happiness, kindness, beauty and love aniotig tnatikin'cl no religion of Semitic otigin gives any hint of appioval to violence on any grouttd. This is very much so for Islant which strongly condetnn and fot bidden violence, oppression and fotcefid action of any kind. In fact, the very meaning ofthe word, Islatn, statids for peace for all, therefore accusing Islaiu of being a religion of tertor by merely lookttig at allegedly Islatnic tdetitity of some terrorists and suicide botnbers and catling their actions as an act of "Islatnic terror" is not sitnply untrtie. It is, itifact, a conscious act of itttage distottion. Violetice and tetrorism recently rising in Mttslitn lattds are acts of critne and sin cottdemned by Islatn regardless of their reasons atid claitns. Atgutnetits derived frotn some verses atid hadiths can never be intetpteted in suimort of sttch actions. Sttch actions ate very tmich telated to the abuse of Islatn by narrow-tninded people for their social atid political etids. KEY WORDS: Islam, Prophel Mohammed, Jihad, Violence, Religious Terror,

213 Akademik Arastirmalar