Lungdamna Aw (March 2015)

Published on June 2016 | Categories: Types, Brochures | Downloads: 32 | Comments: 0 | Views: 487
of x
Download PDF   Embed   Report

Lungdamna Aw (March 2015)

Comments

Content

Dahpihna

Regd. No. 30984/76

From:
LUNGDAMNA AW
Post Box-30, Jubilee Hall
New Lamka, Churachandpur,
Manipur-795 128, India

To:

Postal Regd. No. MNP-73

* Pangzawl CBA Pawlpi mi ahi Pi Awi Khan Dim (74) w/o Pu
(L) Gin Do Buansing in February 1, 2015 ni in hong beisan a, LTP
Sia Pastor S.Dong Sian Pau in Pangzawl hanmual ah vui hi.
* Central Church Pawlpi mi ahi Siapi Vum Za Sing Sukte (45) s/o
Upa (L) Neng Khaw Pau (h/o Nu Ciin Neih Zam) in awm natna
hangin February 10, 2015 in hong beisan a, CBA Lamka Khawk Sia
Pastor Palet Thuomngell in New Lamka CYA hanmual ah vui hi.
* Central Church Pawlpi mi ahi Pi Chiin Khan Niang (76) w/o
Pa Thang Za Khen in February 18, 2015 ni in hong beisan a,
New Lamka CYA hanmual ah Pastor M.Khup Khen Mang, Central
Church CBA Loacal Pastor in vui hi.

Edited and Published by the Editor for the Chin Baptist Association at ThawnSaau Printing Works

Lungdamna Aw
(An Organ of the Chin Baptist Association)

Vol. xxxIX No. 03

march, 2015

nisuh nipi

2015 CBA Thulu:
“HIH BANG HUNIN NA OMCIP LEH...”
Esther 4:14

Editor: Rev. Dr. Sut Khan Thang

Lungdamna Aw

MARCH, 2015

(An Organ of the Chin Baptist Association)

Vol. XXXIX No. 03 | March, 2015|

EDITORIAL BOARD
Editor:
Rev. Dr.Sut Khan Thang
Jt. Editor:
Sia B. K. Shwanno
Contributing Editors:
Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau
Rev. Dr. H.S. Hatzaw
Dr.Rev. Enn Za Sian
Rev. S. Lang Kho Gin
Rev. N. Pau Sian Lal
Dr. S. Neng Ngaih Lian
Sia S. Kap Za Mang
Sianu Thangpui
Sianu Lam Cing
Circulation Managers:
Sia Lian Cin Zam
Pa Thual Za Khup
Pa Nang Za Cin
LAKMAN
• INDIA
• MYANMAR
• FOREIGN

- ` 100.00
- ` 100.00
- $ 5.00

Ph. No. 03874 - 233438 (O)

e-mail: [email protected]
Thusuah khempeuh Editor ngaihsutna
bang hikimlo hi

Thu puaknuamte in
Editor tungah puak ding. A tatna
pia nuamte/khawl nuamte leh
omna kilaihte in Circulation
Manager zaksak ding hi. A la
nuamte in kumkhat tat man piak
masak kul hi.

contents
• Editorial.................................... 01
• Jerusalem A Lano Leh

A Neipa...................................... 02
• Lungdam Kohna HCH.......... 04
• Mailam Kalsuanzia Ding..... 05
• Itna Tangthu Ngaihpen....... 12
• Thuciam Thak A

Kizang Kammal Gilte

Etkakna...................................... 18
• Laisiangtho Sin A Kulzia..... 22
• Thungetna Khawk................. 28
• Dahpihna................ Back Cover

MARCH, 2015

11. Zingciang in CBPC in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
12. Zingciang in CBYF in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
13. CBYF memberte tup leh ngimte, Worship Camping neih ding, Seminar leh
Gospel Meet neih ding ci-a a gelnate uh kum 2015 sunga manphatak a sepkhiat
ahih theihna dingin thungen ni.
14. CBEMte’ lunggulhna om bangin Mission field visit ding tawh kisai North East
teng hanciam masa a, cidam a mission fieldte a phak theihna dingun thungen ni.
15. CBCNEI nasepna dinga thungetni leh lungdam kohni ahih manin CBCNEI nuai
a pawlpite khempeuh ading in thungen in staff-te khempeuh adingin thungen ni.
16. Hebron Children Home ading a huhna tuamtuam hong piate hangin lungdam
ko-in amaute Topa Pasian in hong kepsakna dingin thungetsak ni.
17. Zingciang in CBSSC in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
18. Wales gam UK Pasian thu a keuna thupitak tungin Biakinnte kikhak in
Laisiangtho Sangte kikhak in biakinnte kizuak ta ahih manin revival a tun kik
nadingin Pasian kiangah thumpih ni.
19. Karnataka Kolar district ah kum 1994 in FMPB in Mission Field hong khia in
tu in thu um mite 1250 in Pasian bia uh ahih manin lungdam ko-in a kibehlap
zelna dingin thungetsak ni.
20. Tuni in CBA-Finance Committee Meeting ding thungetna ah phawk ni.
21. Tuni Numei Hanciam Pawlte’ thungetkhop ni ahih manin pangkhawm a, a
hun zatna uh Pawlpi leh i society sungah gah hoih hong suah semna dingin
thungetsak ni.
22. Lamka a khamtheih dalna tawh kisai-in Lamka Policete’n pan nakpitak a hong
lakna hangun Pasian tungah lungdam ko-in hih tawh kisai a makaite’ adingin
thungetsak ni.
23. Tu kum thak 2015 a Khangham Thusin Job Laibu tungtawn in i Khristian
nuntakna ah i phattuampih a, i khanpih thusin manpha a hihtheihna dingin
thungen ni.
24. Zingciang in CBA-EC Committee ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
25. CBA Upa Bulte Pasian in cidam leh mailam kalsuan zia ding muhkholhna
tawh Pasian in hong makaihsakna dingin thungen ni.
26. Tuni pan March 29, 2015 dong Ukhrul a Quinquennial Fellowship thungetna
ah phawk ni.
27. Khangno sepna zonglaite’n hong muhbaih theihna dingun thungen in a musate’
hangin Pasian tungah lungdam ko ni.
28. Zingciang Palm Sunday leitung bup-a Khristiante’n manpha leh nuamtak a
honghalsia om lo-a zat ahih theihna dingin thungen ni.
29. India gam vaihawm kumpite’n biakna tawh kisai kuama a kisuksiat sak lo-a
vai hong hawmna dingun thungen ni.
30. Zato Inn a damlo kemte khempeuh adingin thungetsak ni.
31. March 2015 hong kalsuanpih a, khasum zong a maanmaan a hong ngah sak
Pasian tungah lungdam ko in khathak April 2015 hong kalsuanpihna dingin
thungen ni.

29

MARCH, 2015

Hih lampi maan a genpen bang
genna hiam, cih leh Late 119:105
ah “Nangma (Pasian) thu pen
lam hong lak ding meivak hi a,
ka paina lampi-ah khuavak ahi
hi.”ci hi. Tua manin lampi maan
ahi Pasian thu i theih loh luat
manin mi tampi tak lam kipial a,
a hun lopi in hong mualliamsan
tampi ki-om zo hi. Tua manin
Lai Siangtho sinna tawh kisai

mi tampi ngaihsutna a diklo pen
khek ta ni, aci i hi hi. Hunbit a
Pasian nasem ding i hih sese loh
hang, Pasian thu theihna (lampi
maan) pen ei ading mah hi a, ei
siamna tawh kizui a sintheih nang
om ahih manin kipan ni, sin ni-in
zong nuntakpih ni. Pasian in hih
lai a sim mite a zuithei ding leh
a nuntakpih thei dingin thupha
hong ngah sak hen.

lll

2015 MARCH
THUNGETNA KHAWK
1. February 2015 kha hong gualzawhpih Pasian tungah lungdam koin March
2015 khasung zong hong kalsuanpihna dingin thungen ni. Tunitak MTC Day
thungetna ah phawk ni.
2. Zingciang in CBLB in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
3. Lai nasepna tung tawn a i nam i gam in khalam leh salam ah phattuampih a
kalsuanzote i hihna dingin thungen ni.
4. Zingciang in CBRD in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
5. Zingciang in CBEM in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.
6. Pasian hehpihna tawh a thuphate ngah to zelin Pawlpi leh kumpi nasem
tampite’n hong pension san zawh un amaute za laih, nungthuap ding Pasian in
Pawlpi leh kumpi lam nasem ding hong kibehlap sak zel ahih manin lungdam
ko-in amaute i thungetna ah phawk ni.
7. Mun tuamtuam a sepna nei a om private leh government a semte khempeuh
in cidam a hong sep theih zelna ding uh leh pension tan dong mah a semzo
dingin Pasian kiangah thungetsak ni.
8. Singtang lama Lo nasemte tukum a lo nasep uh kipat hun hita ahih manin
cidam a lomate hoihtak nei a cidam taka hong sep zawhna dingun i thungetna
ah phawk ni.
9. Zingciang in Hebron Children Home Sub-Committee in kamkupna nei ding
uh ahih manin thungetna ah phawk ni.
10. Zingciang in CBWS in kamkupna nei ding ahih manin thungetna ah phawk ni.

28

MARCH, 2015

Editorial

M

""

i khempeuh in nuntak sungin
sepna leh bawlna ah gualzo in
lawhcinna nam khat teitei ah
kingah tek hi. Tua bang lawhcinna
leh mualsuahna a ngah ciang
pahtawina kipia hi. Asim tham pahtawina sangin a langtangin
pawhtawina kipia a, mi khempeuh muh in zahtakna kipia in mipi
khempeuh in lungdampih lahna in awng ziahziah cihna na hipah hi.
Leitungah kidemna tuamtuam om a, World Cup/Super League
Soccer, Music Idol, World/Universe beauty contest, zo minam ni
football leh mithun festival leh a tuamtuam cih bang zong na om hi.
Tua kidemna khempeuh in gualzo pahtawina thaman na nei a, tua
thaman ngah dinga citna neite khempeuh pen mipi muhin pahtawina
(sum, trophy leh certificate) kipia tangtang hi. Tua bang a pianna
dingin thumanna, kipumpiakna, pumpi ki-ukzawhna leh atuamtuam
zuih ding kisam khempeuh limtakin zui in nakpi takin a pan ciangun
ngah thei pan bek uh hi.
Jesu in leitunga nasep ding khempeuh a man ciangin ama ukna nuai-a
sianthona ngahte khempeuh tawh pahtawina Jerusalem thakah a
ngahkhawmna dinguh limlahna in leitung Jerusalem ah gualzawhna
tawh lut in mipi in pahtawi ziahziah in, biakinn zong na siansuah hi.
Tua in: Thu-ummi piangthak kici khat pumpi pen Pasian tapa Jesu
Khris ukna leh Kha Siangtho teenna temple ahih mah bangin a gualzo
Jesu Khris na nuntakna ah lutsak in, pumpi nitna khempeuh Amah
kisiansuah sakna kisam hi, cih hong ngaihsun sak hi. Na nuntakna
ah Jesu na gualzosak nuam hiam? Amah pen kumpite Kumpi, topate
Topa, Nopsakna Kumpi, leh Immanuel ahi hi.
lll

01

MARCH, 2015

Jerusalem A Lano Leh A Neipa
-Rev.Dr.Kh.Khaizakham
Oliv Mual tunga a om Bethfage leh Bethany khuanai a tun uh ciangin
a nungzuite nih masawlin amaute kiangah, “Mai-a om khua-ah va
pai un. A khuasung na lut uh ciangin kuamah a tuan ngei nai lohna
lano khat khau a kikhih na mu ding uh hi. A khau sut unla, hih lai-ah
hong kai un. Mi khatpeuh in, ‘Bang hangin sut na hi uh hiam?’ hong
cih leh, ‘Topa in deih hi,’ ci-in dawng un,” ci-in a vaikhak hi. Amau
tegel zong paipah uh a, Jesu gen bang teekteek mahin a na om hi. A la
khau a sut laitakun la neite in, “Bang hangin sut na hi uh hiam?” ci-in
a dot ciangin, “Topa in deih hi,” ci-in a dawng uh hi (Luk 19:29-34).
Jerusalem a lano leh a neipa kua
thupi na sa zaw a cih pen kidot
zong kul lo hinapi in ngaihsut
theih khat om hi. A thupina uh
om tuaktuak hi. Kampha tuak
mahmah uh hiveh aw maw!
Theihtham zong hi lo tuak napi uh
Topa Jesu tawh hong kisukkhak
man un theihtham leh ciamteh
taak hong hi tuak uh hi.

Ngaihsutna hong khoih
kha mahmah khat in lano
pen gamsa laklak ah zong a
simmawhhuai pen khat hi a, a
no hizaw lai hi. Leitung mite’ et
in neu mahmah hi. Ahih hangin
Topa’n a deihna a om manin tuni
dongin gen khak in om tawntung
ta hi.


Topa Jesu Jerusalem ah
hong lut ding hi ta hi. A nasepna
gam pen Judea gam mallam
Galili kici gam, Samaria saklam
a singtangmi zaw deuhte tenna
gam ahi hi. Kamsangte’ genkholh
bangin a sihna ding Jerusalem
kulh pua lam ahih mah bangin
Jerusalem ah hong lut ding kisam
hi. Oliv mual a hong tun uh
ciangin a nungzuite nih sawl in,
“Na mai uh a khuaneu ah va pai
unla, tua khua na lut uh ciangin
lano kikhih na va mu ding uh a,
kuama tuan khak nai lohna hi
ding a, a khihna phel in hong kai
un. Mi khatpeuh in, ‘Bang hangin
phel na hi uh hiam?’ ci-a hong dot
uh leh, ‘Topa’n a deihna om hi’
02

MARCH, 2015

“Lai Siangtho sin leh sin loh pen
kikhia mahmah ei, tawm i sin bek
zong phatuam mahmah, eimah
ah kimuanna khat hong guan in,
aban zong hithei leh sinbeh utlai
ing” ci hi. Lai Siangtho sin pen a
sinsate in aban sin utna’ lungsim
a neihzel uh pen a manphatna a
theih man uh ahi hi.
Lai Siangtho sinna tawh kisai
theih ding pawlkhat
India gam ah Lai Siangtho sin
theih nang mun tampi om a,
ahi zongin Lai Siangtho sang
khempeuh pen Pasian thu a sin
ut taktakte a dingin hoih khin lo
hi. I gam ah Lai Siangtho sinna
tawh kisai a hoih bulpi nih om a,
tuate pen Senate of Serampore
(S.S) leh Asian Theological
Association (A.T.A) ahi hi. Hih
bulpi nih in a saan (affiliated/
accredited) Lai Siangtho sanginn
pen sithuai loin kah taak hi (Lai
Siangtho sanginn khempeuh
a kibat loh hangin, hih pen a
tangpi genna hi). Tua ahih manin
Lai Siangtho a sin ut taktakte
adingin hih a tung a tegel (S.S/
ATA) khatpeuh tawh a kizom
sanginnte ah kah ding hoih hi.
Hih tegel (S.S/A.T.A) mah zong i
27

Pawlpi(C.B.A) in a saante ahi hi.
Mangpau thei lote a dingin eipau
tawh sintheihna hih a nuai a bangin
om hi. (i).Grace Bible College,
New Lamka, India ah Ministerial
Training Course (M.T.C).
(ii).Timothy Bible School,
Tedim, Myanmar ah Bachalor
of Theology (B.Th) leh Bachalor
of Religious Education (B.R.E).
Thukhupna: Ei lakah ka puaknat
mahmah pen Lai Siangtho sinna
pen a tuam a Pasian sapna a ngah
mite ading ahih kei leh Pasian
nasem ding a kipiakhiate bekin
sin ding a i koih khak pen hi. Tua
banah lai asiam thei lote a ding
ahih kei leh khamtheih hihsate
a ding a i koih pen i supna leh
kamsiatna lianpi ahi hi. Hih bang
ngaihsutna i neih manin i pawlpi
in zong thuaklawhin makai ding
sia hoih kitangsam hi. Bang hang
hiam cih leh Pasian thu pen i
nuntakna hi a, innkuan sung
kimakaihna ding hi-in, Pawlpi
kimakaih nang zong ahih ban
ah, a tawntung a i zat ding ahi
hi. Lai Siangtho Paunak 22:6
ah “Naupang khat a neulai-in
lampi maan tawnsak lecin a
teek dongin lam piallo ding hi.”

MARCH, 2015

a hilh dingzia i theih loh man,
sinna i neih loh man na hi zel hi.
Tua ahih manin Lai Siangtho thu
ahihna banga hoih tak a i kihilh
theihna dingin Lai Siangtho sinna
mah akulzia nakpi takin hong
phawksak hi.
Thudik-thumaan i theihna
dingin
Tuhun ciangin i ngaihsutna-i upna
hong buaisak thei ding thuthak
tampi tak om zo a, hong om toto
lai ding hi. Millard J Erickson in
a laibu gelh “Christian Theology”
sungah “Leitung ah mihingte in
pilna leh siamna sangpi hong neih
ciangun Humanism (Pasian phawk
lo a, mihingte a lianpen/pilpen
bang a kingaihsutna) hong khang
semsem hi” ci hi. Biakna dangte
in Khristian biakna langpanin,
Khristian biakna sangin nasem
thei zaw, mi lungsim zo zaw
dingin nakpi takin hanciam uh
hi. Tuhun ciangin Islam biakna
pen a khanghat pen ahih manin
tua in mitampi lungsim zo hi.
Bek tham loin Khristian sung
mahmah ah zong thuhilhna maan
lo, Lai Siangtho hong hilhna tawh
kituak lo thuhilhna tampi hong
piangkhia hi.

Hih bang a upna tuamtuam leitung
vai hi-in biakna vai hita leh tampi
a omte lak pan thudik-thumaan
ahi Pasian thutak gumngam
a i dinpih ngamna dingin Lai
Siangtho sungthu i tel mahmah
kisam a, tua i theihtelna panin
Pasian i upna hong kip ding hi.
Tua ahih manin hih hun nunung
ah upna dangte ah i lampial lohna
dingin Lai Siangtho thu mah
limtak sin a, i bulkip (foundation)
i lam ding thupi mahmah ahihna
hong phawksak hi.
Pasian thu-ah kimuan ngamna
i neih theihna dingin
Mi a tamzawte biakinn khawngah
thugen dingin hong kigen ciangin
haksa i sakna pen Pasian thu
theihna kicing i neih loh man
ahi hi. Lai Siangtho sinte in
Pasian thu theikhin hi ka cihna a
hih pah loh hangin Lai Siangtho
sinna in Pasian thu theihna hong
khangsakin, a thukzaw in theihna
hong kibehlapsak ahih manin tua
in kimuanna khat hong guan hi.
Khatvei Pangzawl a Pa J.K.Cin
tawh (Grace Bible College panin
Ministerial Training Course a
zawh nung sawtlo-in) ka holim
kha uh a, hih bangin hong gen hi.
26

MARCH, 2015

ci un” a ci hi. A gen mah bangin
na dong uh a, “Topa’n a deihna
om hi” a cih uh leh phal pah uh
a, lamdang mahmah hi.


Jerusalem khuapi pen
Judah kulmut mahmahte leh
biakna lam makai thuhilh Sia
tampi omna ahi hi. Siampi
lianpen zong hih khuapi ah om a,
siampi dang bang zah a om diam
cih theih hikei leh zong tampi
om ding hi. Moses dan hoih tak
a zui a, biakna dan ah dem kai
lo tampitak omna khuapi hi ding
hi. Ahih hangin hihte pawl pen
Topa’n na zong khelkhel loin,
lano khat leh phaltak a a pia ding
Topa’n hong zong hizaw hi.


Mihingte’ nuntakna ah
Topa a ding a poimawh leh
ciamteh tham khat va sepkhiatna
ding hun lem hong om zel a, tua
pen a lian a neu in i ngah tek uh
ahi. Tua hun lai tak a a sep ding
sem pah theite mi kampha hi uh
hi. Hun lem nih vei hong tung lo
ding a, na hoih sepna ding hun
neu khat hong om zel hi. Lano leh
Lano kikhihna vaphelte
a neipa a poimawh zaw cih ding
om thei lo-a, poimawh tuaktuak in zong a nget masak uh zong
hi lo hi cih kimu thei hi. A phel
leh thupi tuaktuak hi uh hi.
laitak uh a mu pen in lamdang
Lano neipa: Lano neipa pen
sa lo thei lo ding a, kinget masak
kampha ei! Ama lano citciat Topa’n cih zong om lo-a mi’ ganta khih
a zat. Jerusalem a lano tampite lai vaphel mawk cih pen gam
lakah ama a citciat ngen a hive. tuamtuam dan ah zong a dik lo
Hih mipa kua hi hiam cih a min ahi hi. Hinapi in a dawnna un a
kigelh lo-a, poimawh lo zong hi lungsim hong pah hi ding hi a,
in teh. A min sanga poimawh zaw “Topa’n a deihna om hi” a cih
pen a nasep khiat ahi. Ama min pen uh bangmah dang gen tam
sang in Topa ading a a kiphalna loin phal sak pah hi. Topa tuanna
pen a thupi ahi ve. Eite zong i min dinga lano pia pa pen hampha
pen mitampite’ theih hi khol kei hina lawmlawm e maw! A hun
in teh. Ahih hangin Topa mitmuh laitak in a na sem hi.
a i nasepte uh pen a thupizaw ahih
A lano pen phal lo thei
ding ahi.
hi lo hi, a ngen pa a theihcian
03

MARCH, 2015

man ahi. Topa’n a lano a hong
nget kampha kisa mahmah ding
hi. I tate hita leh, i neih leh lam,
i inn leh lote pen a taktak in ei a’
hi loin, Topa a’ hizaw hi. Hih a
theitelte in Topa a dingin it nei
ngei lo a, Topa a’ ahih dan a tel
mahmah man uh ahi hi.

mah ding a hia? Mihing dan in
dik mah hi, dem theih zong hi lo
hi. Ahih hangin Topa’ deihna a
om leh bel phal ding ahi hi.

Tawntung gam tehna ah
bel leitung nuntak tomcik sung
a Topa’n a deihdeih piakhia thei
a, amau gentheihna ding leh

Nu leh pa tampite lungsim manna ding hileh zong piakhia
bel, i tate Topa’n zatnopna nei ta ngamte pen thupi uh hi. A hang
leh a phal het lo ding kitam in teh. pen kuama lei ba ngei lo Pasian in
A diakin laisiam thei leh lamet tawntung gam ah zong sim zawh
theih diakte pen Topa’n zat nopna loh in din kik ding ahih manin.
nei ta leh phal lo ding kitam leh
Na tate hiam, na go
kilawm hi. A hang bel a hoihte manpha hiam hitaleh zong Topa’n
pen i teek ciang, zawngkhal ciang a deihna a om leh phal pah mai
a hong kem ding leh i belh ding lecin a hih hoih pen hi ding na hi.
i cih man uh hi zel hi. Nasepna Lei leh van a bawl Tung Pasian
hoih, khasum tamna leh dinmun khutah piak khiat pen a mawkna
hoihzawkna deihsak lo kua om in om ngei lo hi.
lll

Children Home Huhna hong piate tunga lungdamkohna

1. Union Christian Fellowship, JNV Tuinom, Churachandpur : Cikhum bag 1,
Biscuit 20 pkts., Niangteh 20 pkts, Surf, Sahbon, Colgate, Sam Sathau, Pen,
Pencil, Notebook, Tooth Brush, Laibu 1, Towel 1, Khemawja 1, Thopuan 2,
Chapal 6, Volleyball 1, Volleyball Net 1, Solar Lamp 2.
2. Dr.Pum Khan Pau & Family, Lanva : Rs. 1,000/3. Nu Zam Khan Vung & Family, Hebron Veng : Antang bag 1
4. Pastor S.Lang Kho Gin, Shillong : (2014 - Khasim Rs. 300/-, 2015: Rs.
350/- Kha sim).
5. Upa Jang Suan Khup, Shillong : (2014- Rs. 300/- Khasim, 2015-Rs. 500/Kha sim )
6. Upa Gin Kho Zam, Shillong : (2014- Rs. 300/- Khasim, 2015-Rs. 500/- Kha
sim )

04

MARCH, 2015

leitung ah mite kidemna pen sang
mahmah ta-in, mipil-misiam
zong hong tam tektek hi. Nidang
lai-in pi-leh-pute in “sangkahte a
thadah man uh hi” na ci uh a, ahi
zongin tuhun ciangin kileh bulhta
in a sangkah lote, pilna a sin lote
pen a mibang lo in kingaihsun
ta hi.
Tua mah bangin Pasian thu-ah
zong nidanglai-in Pasian na sem
ding pen sinna a neih loh uh hang
a lunglut nak uh leh sem thei lel
uh a, ahi zongin tuhun ciangin
tua bang hi nawn lo-in sinna i
neih kei leh kuamah in i thugen
nangawn hong ngai nuamnawn
lo ding uh tawh kibangta hi. Tua
ahih manin en zong leitung mite
muanngamna i ngah ut a, Pasian
na a tangzai zaw semin i sepnop
leh tulai khantohna tawh kituak
pilna leh siamna i sin a, i neih
kisam hi.
Pasian thu mite hilh dingzia i
theihna dingin
Jesu vantungah a kilak toh ma in
a nungzuite (eite zong) tungah a
thupi mahmah sawlna thu na pia
hi. Tua pen Matthai 28:19-20 ah
“Note pai unla, midang khempeuh
25

keima nungzui mi suaksakin Pa
min, Tapa min leh Khasiangtho
min tawh tuisungah na phum un.
Tua ciangin note tungah ka hong
gen thute khempeuh a zuihna
dingun na hilh un.” Hih thu tawh
kisai Grudem mah in a laibu
“Systematic Theology” ah “Hih
Jesu hong sawlna pen i picin
theihna dingin gammiala kuan
a tua kha mangthangte kiangah
lungdamna thugenna (Preaching)
bek hi loin thuhilhna (Teaching)
zong kisam hi” ci hi.
I gam-ah Pasian thu hong tun
zawh kum 100 val ta a, hong tun
cil-lai mah bangin tuni ciang dong
mah biakinn kikhopna khatpeuh
ah thugenna (Preaching) bek
mah a thupi penin kingaihsun
lai hi (Hih pen a sia hi, ka cihna
hi pahlo). Ka gennop tak pen
thugenna i neih ciangin Pasian thu
tawh, Pasian thu lo tawh kimawk
gen gawpin, ahi zongin Pasian
thutaktak pen hilhcianna tam
kinei lo hi. Pasian thu kihilhna
(Teaching) tam lo ahih manin i
Pasian thu theih zong kicing lo
pah a, kilak theih gawp lel hi. Tua
bang a Pasian thu kihilhna a tam
loh zong i ngaihsut kik ciangin

MARCH, 2015

kitheician semsem a, Pasian i
theihcian semsem ciangin Pasian
i upna hong khang semsem hi.
Tua panin lungsim takpi tawh
biak nopna-phatnopna lungsim
hong khangin, amah i muanna
hong lian semsem hi. Tua hi a,
Lai Siangtho sinna tungtawnin i
khalam nuntakna ah picinna hong
guanin, kha thahatna kingah hi.
Wayne Grudem in a laibu
“Systematic Theology” sungah
“Lai Siangtho na sinna in na
khalam ah picinna na-ngah kei
leh Pasian hong deihsakna banga
sin lo hiding na hi” ci hi. Pasian
hong deihsakna pen Amah i up
ding ciang bek hi loin, a thuthuk
zawte ngaihsun a nei-in khalam
nuntakna ah a picing dingin hong
deih hi (Heb. 6:1-3). I pianthak
cil-lai a Pasian thu i theih teng
bekmah thei a, tua teng bek tawh
i nuntak ding Pasian in hong deih
lo-a, mainawt a, a thuthuk zawte
thei a, i thu theihna khangsak
dingin hong deih hi. Tua hi a,
i khalam nuntakna picingin a
hatsem theihna dingin sinna mah
a poimawhna hong phawksak hi.

MARCH, 2015

Leitung i nuntak sungin eiguak
tangteen a, eiguak a nuntakna
i zat ding Pasian deihna hi loa, mi khat leh khat kiho thei a,
kilawm bawl a, na semkhawm
dingin hong deih hi. Tua tawh
kizui-in Lai Siangtho sanginn
pen ngeina (culture) kibang lo mi
tuamtuam sangkah khopna mun
ahih manin tua in mi tuamtuam
tawh kitheihna hong piangsakin,
kilawmtatna hong khangsakin, thu
kikumkhawmin, thu kingetsak
tuah zel ahih manin tua in khat
leh khat kizopna hong omsak hi.
Hih bangin mi tuamtuam tawh
kitheihna in nasepna khatpeuh
nuamsakin, lawhcing baih a, a
tangzai zawsemin na kisem thei hi.

MAILAM KALSUANZIA DING

Lai Siangtho sanginn pen sanginn
dang tawh akibat lohna pen
a kua-a kua kideihsakna mun
ahi hi. Tua banah Lai Siangtho
sanginn in i ngaihsutna hong
khangsakin, i thu theihzia leh i
thumuhzia mahmah zong hong
khangsak hi.

Kadesh, Param gamdai panin
Kanaan en dingin Moses in
Israel tangmi sawm leh nih
sawl hi. Amau lak panin mi
sawmte in, “Kote nong sawlna
leitangah ka va tung uh hi. Tua
lai-ah bawngnawi leh khuaizu
tui bangin luang a, hih pen tua
gama gah ahi hi. Ahi zongin tua
gama teng mite thahat uh a, a
khuapite uh kulh tawh ki-umin
lian mahmah hi. Tua banah
Anak’ suanlekhakte tua lai-ah

Pasian na a tangzai zawsemin
i septheihna dingin

Tulai leitung nuntakna i ngaihsut
Mi tuamtuam tawh kizopna a ciangin khantohna manlang in,
om theihna dingin
24

(Joshua 3:1-17)

P

Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau

asian in Joshua hopih in a paina ding uh lampi hilh hi.
Amaute ompih ding leh thahatna pia dingin thu ciam hi.
Kum sawm li sung gamdai ah kileh kawikawi in a om hun
uh bei ding hita a, amau adingin gamciam a tung ding uh hita
hi. Mailam i cih ciangin i pai ngei lohna hi a, lampi tot khialh ding
lauhhuai mahmah hi. A beisa hunte ah i tuahkhaksa thute’n hong huh
theihna ciang a om hangin mailam adingin zat pak ding baih tuan lo
hi. Zomite ngeina i et ciangin “mailam” sangin “nunglam” en mite
kihizaw hi. Mikangte tawh i kibat het lohna ahih leh amau “mailam”
adingin nungta uh a, ei pawl bel “nunglam thute” lungngaihna tawh
kinungta hi. Mailam lametna gen ding tampi i neih loh hangin a beisa
thute lungngaihna tampi kiciamteh hi.

05

ka mu uh hi,” ci uh hi. ‘Pasian
thahatna tawh luahto ni’ cih
sangin ‘luahzo kei ni’ cih tawh
Israel mite lungkiasak uh hi. Tua
hangin kum sawm li sung Pasian
in a umlo khangkhat a sih khit
madong gamkeu, gamdai lakah
kileh kawikawi sak hi. Upna
tawh gamthak luah thei bek
ding uh a, amau thahatna tawh
a luah zawh ding uh hi lo hi.
Pasian gamciam “bawngnawi leh
khuaizu luanna” hong tung petpet

MARCH, 2015

ta ding ahih manun; Pasian siangtho ahih manin a kikal uhah
in Joshua kiangah Israel mite pi tul thum bang om ding ci hi.
Tua bek hi loin mi khempeuh in
kalsuanzia ding lamlak hi.
I. PASIAN THUCIAMNA a muh theihna dingin a kikal uh
SINGKUANG ZUI IN (Aneu kihal dingin thupia hi.
1-4): Israel mipite’n mailam
lampi a theihna dingun “Topa
na Pasian uh Thuciamna
Singkuang Levi siampite in a
puak na muh uh ciangin na
omna panun dingkhia-in na zui
ding uh hi,” cih thu ngah uh
hi (Aneu 3). Banghang hiam
cih leh Thuciamna Singkuang
in Pasian ompihna lim lak hi.
Thuciamna Singkuang cih sagih
vei a lian thum sungah kigelh hi.
A siangtho penpen kici munah
kikoih in, Pasian vangliatna leh
thupitna pulakna zong ahi hi.
Israelte adingin Pasian amau
kiangah om cih theihna hi a,
tua Singkuang a pai ciangin pai
ding, a khawl ciangin khawl
ding cihna hi. Ei zong thupha
ngah minam leh Pasian zat
minam i hih ding leh Pasian
zia leh tong i theihna dingin
Thuciamna Singkuang zuih ding
kisam hi. Zui ding cih ciangin
masa lo ding cihna hi. Pasian
omna Thuciamna Singkuang a

I Pasian pen zuihtak leh zuih
dinga muanhuai penpen hi.
Banghang hiam cih leh na mailam
hong tung ding khempeuh
Ama’n thei khin zo hi. Na paina
ding lampi na thei kei hi, ahi
zongin nang hong hilh dingin
Amah mansa in om tawntung
hi. Joshua kiang bekah thuhilh
ding hi loin Amah lam a en to
khempeuh thuhilh nuam hi. Ama
kamciam in, “Na paina ding
lampi lakin ka hong hilh ding a,
ka mit tawh hong enin thu kong
hilh ding hi,” ci hi (Late 32:8).
A lamdang mahmah khat ahih
leh khatveivei Pasian sangin a
pilzaw bangin i kingaihsun hi.
Kei nuntakna keima ut bang deih
bangin gamta ning i ci uh hi. Ahi
zongin Pasian loin kua in nuam
sa taktak ding hiam?
Pasian zuite in amah zahtakna
tawh gamta uh hi. Mit tawh
a kimuh theih loh hangin
mihing lungsim ngaihsutna
Ama’n sittel hi. “Keimah Topa

06

MARCH, 2015

hiam? Ahih kei leh mikhatpeuh in,
bang hang a Lai Siangtho pen
Pasian humop (inspire) ci thei
i hi hiam? Bang hang a Pasian
pen khat bek ci a Trinity um zel?
Jesu pen Pasian ahih leh bangci a
Pasian hi kimlai mihing hongsuak
Lai Siangtho sin a kulzia
thei? ..leh atuamtuam biakna tawh
Pasian thu a manphatna a theician kisai hong dong leh i dawng thei
masate in Pasian thusin theih nang ding hiam?
Lai Siangtho sanginn na pankhia
in, tua sanginnte tungtawnin i Ka gennop tak pen Pawlpi makaite
upna pen a thukzaw semin hong in i thu-up bulpite up ding, zuih
ngaihsun sakin, Lai Siangtho thu ding a cih man lel a um a, i upna
hong theician sakin, tua panin hang a theician lo tampi ki-om
Pasian hong theiciansak semsem ding hi. Tua pen a zumhuaipi
hi. Tua in Pasian tawh kizopna ahi hi. Khristian khat i hih leh,
hong bawl hoihsakin, Pasian hong i thu-up bulpi teng beek hoih
itsak semsem hi (Matt. 22:37). takin theih huai mahmah hi. Tua
Tua hangin Lai Siangtho sinna i thu-upte i theihcianna dingin
pen poimawhin, manpha ahihna biakinn ah lah kihilh taktakna
a sinsate tung panin kithei hi. Hih tamlo (omlo) ahih manin a tuam a
anuai a bangin Lai Siangtho sin a sinna mah kisam hi. Lai Siangtho
sanginn ah a banbanin limtakin
kulzia ensuk ni.
kisinin, kihilh a, limtak mahin
I Thu-Up Bulpite i theihcian a paubul (Hebrew/Greek) panin
semna dingin
kisin ahih manin tua-in a sinte
I Khristian thu-up bulpite theihna kiciansak mahmah hi.
(Doctrine) mi a thei nailote I khalam nuntakna picing in a
kiangah gen theih nang hun lem hat sem theihna dingin
bang om hileh i gen thei ding
hiam? I innkuanpihte i hilh thei Lai Siangtho sinna panin i thu-upte
ding hiam? I lawmte i hilh thei ding i theihcian semsem ciangin Pasian
telcianna kisam hi. Khristian
tampite i nuntakna ah haksatna
khatpeuh i tuahkhak ciangin i
puakzawh lohna pen upna bulkip
(foundation) kician i neih loh man
ahi hi.

23

MARCH, 2015

LAISIANGTHO SIN A KULZIA
- Khup Lian Mang
Thupatna: I biakna thu ahih kei leh Pasian thu pen tuhun ading bek
hi loin a tawntung ading hi, cih kitheinapi Pasian thu theih ding,
Pasian thu sin ding kipoimawh ngaihsut masa khol lo hi. Tua hang
mahin i Pasian thu theihna kicing lo pahin, tua-in khalam nuntakna
ah tuitum lohna hong guan hi. Hih bang thute awlmawhna in i thulu
tawh kisai thugelh ding ngaihsutna ah om ahih manin i thulu tawh
kisai-in thuthum in kong khen a, akhatna ah, Lai Siangtho sin i cih
bang?, anihna-ah, Lai Siangtho sin akulzia bang hiam? cih leh,
athumna ah, Lai Siangtho sinna tawh kisai theih ding a hoih kasak
pawlkhat kong gelh hi.
Lai Siangtho sin i cih bang?
Lai Siangtho sinna tawh kisai
mikang pau in “Theology” kici
a, tua pen Greek kammal panin
hong pai hi a, “Theo” cih pen
“Pasian” cihna hi a, “logos”
pen “thu” cihna hi. Tua manin
“Theology” pen “Pasian thu”
ahih kei leh “Pasian kammal”
cihna hi a, tua Pasian thu a
sinte pen “Theologian” kici hi.
Laisiangtho pen Pasian kammalte
mah ahih manin Pasian thusinna
pen Lai Siangtho sinna zong kici
hi. Lai Siangtho sinna in atup
pen ahih leh Pasian lungsim ding
ngaihsutna hi.

Lai Siangtho sinna thu i gen
laitakin i lungsim ah dotna hong
om pah pen, Lai Siangtho i sim
theih a, upna i neih theih a,
Jesu i up theih leh Lai Siangtho
sin a kulna bang om hiam? cih
ahi hi. Hih bang dotna tawh
kisai Rick Cornish laibu “5
Minute Theologian” sungah “Lai
Siangtho simna, upna neihna
leh Jesu i up theihna dingin
ngaihsutna leh theihcianna kisam
hi” a cih pen dik mahmah hi.
Lai Siangtho a sim thei bek hi
loin, i Lai Siangtho sim pen
theihcian kisam a, tua mah bangin
nakhat i up theihna dingin zong
22

MARCH, 2015

in mi khempeuh’ nuntakzia leh
a gamtatna tawh kizui-in a
piakhia dingin ngaihsutna ka
entel a, lungsim ka sittel hi,” ci
hi (Jer 17:10). Na gamtatna panin
midangte’n na lungsim hong thei
bek uh hi. Ahi zongin Pasian
in na gamtat ma in na lungsim
thei khin hi. Amah zui i hih leh
i gamtatna tawh lak ni. “Khris
hanga Lungdamna Thu tawh a
kilawm a kituakin na nuntak ding
uh a thupi pen hi” ci-in Filippi
Pawlpite kiangah gelh hi (Fil
1:27). Sawltak Paul in i nuntakna
leh Lungdamna Thu a kitonkhop
ding thupi sa pen hi.
I I . PA S I A N M A I A H
SIANGTHO UN (Aneu 5):
Sianthona om loin Pasian tawh
kinaih theih hi lo hi. Banghang
hiam cih leh i Pasian siangtho hi.
“Note a hong sampa a siangtho
ahih mah bangin note zong na
gamtatna khempeuh uhah na
siangtho un. Lai Siangtho sungah
zong, “Keimah siangtho ka hih
manin note zong na siangtho un,”
na kici hi (I Pet 1:15-16). Siantho
ding thupiak ahi hi. Pasian deih
loh na khempeuh na nuntakna
panin na koih khiat ding cihna hi.
07

Mi pawl khatte’n, “Bang hangin
Pasian in hong hopih ngei lo
hiam?” ci uh hi. I Lai Siangtho
in, “Nuntak siangtho lo tawh
kuamah in Topa mu zo lo ding
ahih manin nuntak siangtho na
nungta un,” ci hi (Heb 12:14).
Nuntakna nin mahmah ahih
hangin Pasian thu lah lunglut
mahmah cih bang om thei hi lo hi.
“Siangtho” i cih ciangin na dang
tawh a kihel lo, kisawh lo, kibang
lo cihna hi. Tua banga i siantho
theihna dingin thuli khawng gen
khawm ni.
1. “Siangtho ding” cih ciangin
pumpi mahmahah kithawikholh,
kigingkholh ding kisam hi.
Joshua leh Israel makaite’n
mipite kiangah Pasian santaak
a siangtho hi dingin hansuah
uh hi. Pumpi sianthona dingin
kithawi a kul mah bangin lungsim
sianthona dingin zong kithawi
kholh kul hi.
2. “Lungsim ngaihsutna” lamah
sianthona cihna hi. Leitung
pumpi bangzah in i sawpsiang
zongin i lungsim a siantho kei
leh Pasian nasep lamdang kimu
tuan lo ding hi. Pasian santaak
lungsimin Singlamteh tunga

08

Ngen tawh nga khuh
39

21

lll

Tulaitak a i zat uh Tedim Lai Siangtho pen meaning based translation ahih manin a kammal
kizangte zong mitangpi adingin tel baih mahmah hi. Kammalte nemin zol mahmah ahih manin a
sim zong nuamin lotngah zong baih kisa hi. Ahi zongin ZIV pen hong literal zaw ahih manin mun
tampi ah a thu zawizawi se lo-in tang takin gen suk geu lel hi. Khatvei sim pakna khawng ah bel
a kammalte kitang let lua ahih manin phok mahmah hi. A sia om kei a hoihna uh a tuam tuak hi.
ZIV in i Zokam hoih nono zong tampi (Tulpi, tuanvai, thusa, angkawm etc.) hong zang ahih manin
i Zokam theihna zong hong khangsak mahmah dingin um ing.

amphiblestron Matt.4:18
Casting a net
Len a khuh

Matt.18:24
Murioi
talanton
Talent
tulsawm
Sum mak tampi
38

Millions of
dollars
Catching fish…
with a net

Ten thousand
talents

Matt. 20:19
stauro
Crucified
kilhlup
37

Momaite
Singlamteh tungah a
khai
36

Scorpions

Vanglian Topa
35

Lord Almighty

A Honpi
Neihsa uk
33
34

Crucify him

Lk.10:19

Rom 9:29

Mk.5:9
Lk.16:2

legion
oikonomia
Kurios
Lord Almighty
Sabaoth
Scorpions
skorpios
Legion
Manager

Lk.16:19
Purple and fine porphula kai
linen
bussos

Puan dupsan
le saihadial
puan
Legion
Sungtapipa
Thahatpen
Topa
Aikamte

3. “Pasian tawh kimu ding”
ahih kei leh “Ama na lamdang
bawl mu ding” ci hi. James in,
“Pasian kiang nai un. Amah in
zong hong nai ding hi,” ci hi
(James 4:8). Pasian kiang naih
leteh Ama’n zong nang hong
naih ding hi. Pasian tawh kituak
dingte in Ama kiang a naih
nuamte ahi uh hi. A naih nuam
i cih ciangin Pasian lunggulhna
nei, dangtakna nei cihna hi.
“Sakhi in tuiluang sialsial a
lunggulh bangin nang ka hong
lunggulh hi, ka Pasian aw,” (Late
42:1). “Pasian aw, keima Pasian
na hi hi. Nangmah kong zong
a, ka lungsim khempeuh tawh
nang kong deih hi. Tui om lohna
gamkeu bangin ka pumpi bup in

Dressed in the
most expensive
clothes
Mob
Manager

muhdahna, gensiatna, kam hoih
lo pauna cihte nei nawn kei un.
Ngeina lui leh gamtatna lui
khempeuh a beisakkhin na hihna
uh kithei-in khat-le-khat tungah
zuauthu kigen nawn kei un la,
ngeina thak tawh kituakin gamta
un. Eite a hong piangsak Pasian
a kicing takin i theih semsemna
dingin amah a sun dingin a hong
thakbawl tawntung ahi hi,” (Kol
3: 5-10).

Puan manpha nono

kibua sisan in a sawpsiangte
ahi hi. Tua ciangin i Khristian
nuntakna ah a lui nate nusia in
a thak nuntakna tawh nungta ni.
“Zuauna lungsim in a suksiat
khitsa, nidangin na nuntakna
ngei uh ahi na pianlui uh paikhia
un la, na lungsim uh leh na
ngaihsutna uh thaksuak sak un.
A thutang a siangtho ahihna
thu, nuntakna mahmah panin a
kilangsak, Pasian’ pianzia tawh
kibangin a kibawl na ngeina thak
uh bangin na nungta un,” (Efesa
4:22-24). I mihing lui nuntakna
paikhia in Khris Jesu sungah mi
thak nuntakna tawh khangto ding
cihna hi. Sawltak Paul in mihing
lui sihsak ding Khris ah Pasian
suun dingin thaksuak tawntung
dingin hansuah hi. “Tua ahih
manin nu-leh-pa mawhna, a
kilawm lo gamtatna, hukna,
lanna, a hoih lo lunggulhna,
leh milim biakna nam khat ahih
manin huaihamna ahi note
sungah a om leitung lungsimte na
sisak un. Ama thu a mang lo mite
tungah hihbang gamtatna hangin
Pasian’ hehna hong tung ding
hi. Note pen hihbangin gamta-in
a nungta ngeite na hi uh hi. Ahi
zongin tu-in hehna, thangpaihna,

MARCH, 2015

32

MARCH, 2015

Matt.9:3
blasphemeo
Pasian a
gendai

Tamngai tum

Paknamtui
Uiphuk
Gulpi
Pasian tawh kikim
bangin kampau…
Pasian a dem.

27

28
29
30

Blasphemy

Khuapi Sawmte
Mihon kikhopna innpi
25
26

20

31

Zuphung pa
24

spices
Frog
Dragon

Ngun peek zathum

Musicians

Blaspheming

Mk.16:1
Mang.16:13
Mang.16:13
aroma
batrachos
drakon
Spices
Frog
Dragon

Matt.9:23
auletes
Flute players

Matt.4:25
Sawl.19:29
decapolis
theatron

Decapolis
Limlahna inn
Tamngai
mutte
Gimnamtui
Ukeng
Gulpi-sikhiam

Decapolis
Theatre

Jn.2:8,9
architriklinos
Master of
Banquet
Pawi thusapa

Mk.14:5

Rom 8:1
Sawl. 23:1
Matt. 10:29
Matt.20:9

katakrima
sunedrion
assarion
denarion
Dinarion
A year’s wages
triakosioi
Condemnation
Sanhedrin
penny
Denarius

Mawhpaihna
Sanhedrin
Dangkasan
Denarii
Kumkhat
thaman
23

18

19
20
21
22

Condemnation
Council
Penny
A silver coin
Three hundred
silver coins
The man in
charge of the
feast
Ten Towns
T heater

Rom 5:1
dikaiothentes
Diktansak
…put right

Justified

Matt. 5:11
Engkona
17

A man lopi-in
simmawhna
Pasian tawh kipawl
khinta
Mawhna thukhenna
Ulian kikhawmte
Mat khat
Ngun peek khat

Insult

insult

0neidizo

MARCH, 2015

MARCH, 2015

nang hong deih hi,” (Late 63:1).
Bang na lunggulh pen hiam?
Bangah na dangtak pen hiam? Na
lungsim khempeuh tawh na zon
bang hiam? Lungsim khempeuh
tawh a zongte kiangah Topa kilak
hi. “Note in kei nong zong ding
uh a, na lungsim khempeuh uh
tawh nong zon’ uh ciangin nong
mu ding uh hi,” (Jer. 29:13).

biakna man taktak ahi hi,” ci-in
Rom Khristiante kiangah lai na
khak hi (Rom. 12:1).

4. “Kipumpiakna” - Siangtho
mite Pasian kiangah a kipumpiak
mite ahi uh hi. Kipumpiakna
leh siangtho kizom tawntung hi.
“Tua ahih ciangin note ki-ap un la
siangtho un; bang hang hiam cih
leh kei pen Topa na Pasian uh ka
hi hi. Ka thukhamte zui un la, tuate
sem un; note a hong siangthosak
Topa pen keimah ka hi hi,” (Siam
20:7-8). Pasian tungah ki-ap ding,
tua hi leh siangtho mi suak ding,
banghang hiam cih leh Pasian
mahmah in hong siangthosak hi.
Sawltak Paul in, “Tua ahih ciangin
sanggamte aw, Pasian in eite tam
veipi tak hong hehpih ahih manin
ama lungkimna ding leh ama
nasepna dingin nomau mahmah
a hingtangin Pasian tungah na
kipiakna dingun ka hong thum hi.
Tua banga kipiakna pen Pasian

1. Siampite in Thuciamna
Singkuang pua in Jordan
lui ah pai ding: “Thuciamna
Singkuang a pua siampite thu
na pia ding a, ‘Jordan tuite’ gei
na tun’ uh ciangin Jordan tui
sungah tang loin na ding ding
uh hi,” (Aneu 8) leh “Leitung
buppi’ Topa ahi Topa’ Thuciamna
Singkuang a pua siampite’ khete
in Jordan tui a sik ciangin Jordan
tuite luang nawn lo ding a, a
tunglam panin hong luangsuk
tuite lomkhatin khawl ding hi,”
ci hi (Aneu 13). Jordan lui tua
hun lai takin khang hi, kici hi
(Aneu 15). Amasa in Siampite
in Jordan lui tuilet zihziah amau
khe tawh ngapsuk ding cihna
hi. Siampite adingin zong baih
het lo ding hi. Banghang hiam
cih leh San Tuipi hong kan lai

09

III. PASIAN MUANNA TAWH
JORDAN GUN KAN UN (Aneu
6-17): Israel mite’n Kanaan gam
a lut theihna dingun Jordan lui
kan kul hi. A lui kan ding uh Lai
Siangtho i et ciangin hih a nuai a
bangin kalsuan ding ci hi:

10

Matt.9:13
Matt. 22:37
Sawl. 9:2
Matt.12:5;Mk.11:11
Sawl.7:44
Matt. 6:19
Rom 9:15

Sawl. 6:2

eleos
dianoiai
sunagoge
hieron
skene
thesauros
oiktiro

diakoneo
Tuanvai

Lainatna
Ngaihsutna
Synagogue
Biakinnpi
Biakbuk
Goute
Khuatuah

Mercy
Mind
Synagogue
Temple
Tabernacle
Treasures
Compassion
To wait on
tables

Mang. 20:13,1:18
hades
Hades
Gawtmun
Misite’ Gam/omna

Migitna
Pilna
Jew mit’ kikhopna inn
Biakinn
Puanbuk
Sum
Khasiat
Annek tuidawn sulepai
Handle finances
vai…

8

9
10
11
12
13
14
15

19

16

Topa
Thuciamna
Dikna
5
6
7

Master
Covenant
Grace
the World of the
dead
Kindness
Mind
Synagogues
Temple
Tent
Riches
Mercy

Topa
Thukhun
hehpihna

Master
Covenant
Grace

epistates
diatheke
charis

Heb. 3:1;
Lk. 11:49
Lk. 8:24
Sawl. 3:25
1 Kor. 1:3
apostolos
Apostle
Messengers
Sawltak
4

Sawltakpi

1 John 2:18
antichristos
Khrih Gal
3

antichrist

antichrist

1 Kor. 1:9
Matt. 1:20
koinonia
angelos

Fellowship
Angel
The Enemy of
Christ
Kikhawl
Vantungmi

kipawl
vansawltak

Fellowship
Angel

REFERENCES
GREEK
NIV
ZIV 2014
GNT 1992

2. A nungta Pasian note lakah a
omna hih thu tawh na thei ding
uh hi: Jordan lui galkai ding
bek hi loin Kanaan gam sunga
teng namdang khempeuh Topa
Pasian in hawlkhia ding ahih
manin Topa amau lakah om hi
cih kitheihna tua hi ding hi, ci hi.
Israel mite khangthu ah “Pasian
ompihna” a ngah laiteng uh gal
zo-in gual tungtuang den uh hi.
Ahi zongin Pasian’ ompihna a

ngah loh uh ciangin guallelhna,
maizumna, niamkiakna tuak uh
hi. Jordan gun kan ding zong
Pasian ompihna hangin galkai
thei bek uh hi. Nang zong Pasian
ompihna na tel maw? Ama
ompihna panin pialkhia dingin
hong sam tam mahmah lakah
Ama aw na za tawntung maw?
Topa omna mun peuhpeuh mun
nuam leh manpha hi. Tua hangin
kumpi David in Topa omna a
lunggulhzia hi bangin gen hi.
“Topa’ tung panin na khat ka
ngen khin a, tua ngenin ka zon’
ding pen: Topa’ inn sungah ka
khan’tawntung in om ding, Topa’
hoihna et ding leh ama biakinn
sungah thu dot dingte ahi hi,”
(Late 27:4). “Vanglian Topa aw,
nangma ten’na mun bangzah
takin etlawm ahi hiam? Ke’n
ka lunggulh mahmah hi. Topa’
huangsung ka lunggulh mahmah
a, ka lungsim leh ka pumpi a
nungta Pasian’ tungah lungdam
mahmahin la a sa hi,” (Late
84:1-2). Hih leitung deihgawhna
in nang zong hong zol maw? Na
Topa nusia dingin khemin na om
maw? Sawltak Paul naseppih
Demas in zong leitung sum leh
pai mah deihgawhna hangin

TEDIM 2010

un a tuipi kikhen masa in leikeu
tungah pai uh hi (Pai 14:15-31).
Ahi zongin Jordan lui upna tawh
ngapsuk ding in thupia hi. Jordan
lui tui khangin a piautaak dongah
tuiluang tua siksuk ding cih pen
thubaih lo ding hi. I nuntakna
ah “Jordan lui khang” kituak
tawntung hi. Khristian nuntakna ah
na picin nop leh na “Jordan” gun
na kan kul hamtang hi. Tuipi bek
na et leh na galkai ngei kei ding hi.
Hih lui khang upna tawh kaan ding
hi. Nangma tha tawh na hihtheih
bangmah om lo hi. Mit tawh na
muh loh hangin upna tawh kalsuan
in. Na khe tawh na siksuk mateng a
tui kikhen ngei lo ding a, tua tuipi
sungah leikeu tawnin zong na pai
ngei kei ding hi.

MARCH, 2015

Sl.
No.
1
2

MARCH, 2015

MARCH, 2015

hi. Tua tangthu bang cibang in
na khin nuam ding hiam? Nisim
na nuntakzia, na gamtatna leh
kampauna nangawn tua tangthu
sungah ki-at ding ahih manin,
na hihna khempeuh in Topa
Jesu itna leh nangma kikal ah
kizopna lianpi nei hi cih phawk
tawntung in.

Topa a dingin pia ding i hi hiam?
Paubanna a nei nuntakna tawh
Topa i itna thu pulak khia ding i hi
hiam? Lawm aw, nang kong itna
taang bangin sang hi, a cih ciangin
bang taang pen maw? a cih bangin,
Topa Jesu aw kong it hi, kong
ki-aap hi, na cih ciangin bang
aapkhia na hi hiam? Topa Jesu in
Tua ahih manin itna nei lo na na dang khempeuh sangin i ‘hun’
kisak leh, itna a thei lo na hizaw hoihpen mah hong lunggulh sak
a, itna kisam hi na cih leh hong pen hi. Phawk in, tua itna awging
itpa a thei lo na hizaw hi. Hong it in tuni’n hong samsam lai hi.
ding om lo hi na cih leh Topa Jesu Hih in itna tangthu ngaihpen hi
a nei nai lo na hikha ding hi. Tua hi a, Topa Jesu in nang leh kei hong
a eite in paubanna a nei i sumte bek itna thu ahi hi
lll

THUCIAM THAK A KIZANG KAMMAL
GILTE ETKAKNA

-Tg. Samuel T.K.Mung

Pulpit sermon ahih kei leh Bible Study nei dingte in Lai
Siangtho khat bek sangin nih leh thum enkak thei leng i telna hong
zaisak tuam mahmah ding hi. Hi thei leh khat meaning based (Gtn.
Good News, LB etc.) hi-in a dang khat pen a Literal translation (NKJV,
NASB, NIV) bang zang leng hoih mahmah ding hi. I telsiam zawk
nading deihna-in hih lai ah Lai Siangtho nam nga a kizang khiatna gil
a nei (key biblical terms) kammalte Thuciam Thak sung panin etkak
dingin kong gelh hi. Tua Lai Siangthote pen: 1.Tedim Lai Siangtho
2010 edition 2. Zokam International Version (ZIV) 2014 edition 3.The
New International Version( NIV )1984 4. Good News Translation
(GNT) 1992 leh 5. UBS Greek NT sung kizang kammalte panin
etkakna tomkim nei ni.
18

MARCH, 2015

Lungdamna Thu nasep nusia hi.
“Demas in hih leitung thu kinzaw
ahih manin kei hong nusiain Thesalonika khua-ah a pai
hi,” (II Tim 4:10). Banghangin
Thesalonika khua ah pai hiam?
Tua khuapi kiangah leisung
panin siksan kitokhia in sum
leh pai muhna baih mahmah
hih tuak hi. Tua hangin Demas
in vantung sum sangin leitung
sum zong dingin Paul na nusia
hi. A nungzui tampite’n a nutsiat
uh ciangin Jesu in a nungzuite
kiangah, “Note zong na ciahkik
nuam mai uh hiam?” a cih
ciangin Simon Peter in, “Topa
aw, ciah le ung kua kiang zuan
mawk ding ka hi uh hiam?
Nangmah in nuntak tawntungna
ding thu na nei hi. Tu-in nang
ka hong um uh a, Pasian kiang
panin a hong pai a Siangtho Pa
na hihna thu ka hong thei uh hi,”
ci-in a dawng hi (Johan 6:67-69).
3. Israelte khempeuh lei keu
tungah galkah uh hi: A lamdang
mahmah khat a hih leh Pasian in
Jordan lui sungah Israelte lei keu
tawnsak hi. Thumanna hangin na
lamdang amau mahmah in mu
uh hi. Jordan galkai ding amau
geel hi loin Pasian geel hi. Israel
11

mite’n Pasian geelna bangin a
gamtat uh ciangin na lamdang mu
uh hi. Nang zong na lamdang na
nuntakna ah na mu nuam hiam?
Tuni in piangthei ngei ken teh
na cih, Topa thumanna tawh
na gamtat ciangin na lamdang
hong suak a om ngei hiam? Topa
in a thuciamna panin nungkik
ngei lo hi. Na upna bangin na
lamdang na mu ding hi. Pasian
tawh tonkhawm mite adingin
Topa in lampi om ngei lohna ah
lampi bawlsak hi. Pasian in tuni
mahmah in zong nang adingin
na lamdang hong bawlsak nuam
hi. Jordan lui tui luangsukte
khawlin khang lo hi. Ama geelna
tangtunna dingin a bawlsa na
khempeuh Topa in zang hi.
Khatveivei Pasian in leikeu hong
tawnsak loin buannawi hong
palsak hi. Tua bang hun ciang
zong hong ompihlo hi tuan lo hi.
Na mailam kalsuanzia ding na
theih kei leh Topa dong in. Amah
na zuih leh lam na khial ngei kei
ding hi. Ama ompih mi na hihna
dingin a siangtho lampi tawn in. Na
Jordan lui na galkai theihna dingin
Topa thuciam muang inla, Ama
thu mangin. Topa in na nuntakna a
lamdang hong suaksak hen.

MARCH, 2015

ITNA TANGTHU NGAIHPEN
-Tg. Thang Biak Mung

H

ong it ding om kei na cih leh na khial a; ittaak zong hi kei
ing na cih leh na khial zaw sem hi. Bang hang in? Tua bang
na kampauna hangin Singlamteh tungah a itna hong lakkhiahong honkhia i Topa Jesu itna a thupi sim lo na suak hi. Tua ahih
manin hong ki-it khinsa hinapi, it loh bangin i omna pen khialhna
ahi hi.
Midangte’ ki-itna thute sim in
a kahpih thei eite in Topa Jesu
hong itzia za in simsim napi i
nakngek hong phawngkhak loh
pen i theihtel zawh loh man hi
dingin ka um hi. I theihsa ahi a,
i theih nai loh ahita zongin, mi
khempeuh kisap leh zon niloh
pen “itna” ahi hi. Leitungah
Islamte’ phatna kammal, “Allah
pen Pasian khatbek mah hi a,
Muhammed pen ama kamsang
hi,” cih leh, “Ama tungah nopna
om ta hen,” ki pulak khia tampen
a, “itna” kici thumal pen kizang
khial tampen/munpen hi. Tuhun
laitak nangawn in zong “itna” a
nei kammal bangzah a kipulak
khiazen tam!!!

Pasian pen itna hi a (Johan Masa
4:8), itna lim i hih manin, itna i
lahkhiat ciangin i hihna a lakkhia
i suak thei bek hi. Paunak khat
in, “a kiphin khangno kum 16 mi
khat in khitui takkhia sak lo hi,”
ci a, ahi zongin itna bek in khitui
a luan lo mipa khitui guan hi. Tua
itna in Pasian hi a, tua itna bek
mah i zon leh i kisap ahih manin,
itna mel tuamtuamte’ pansan in i
zon leh i mukei ding a, itna mel
tuam zangin Topa hong itna i
gentel sawm hangin zong kicing
lo ding hi. Tua ahih manin itna
thupi a, zong kitel khial thei hi.
Tampi sung panin pawlkhat:

MARCH, 2015

Magazine ah hih bang na genkha
ngei a, amah in, “hih hun (kum
33) pen naupang ngaihsutna a
beihun; leitung pen ahihna taktak
tawh muthei in, ahi zongin ‘hithei
ding hi’ ci a kimuanna leh ama
khe tawh dingtang zo ding ci in a
kimuang mahmah hun hi,” ci hi.
Kalsuanna dingin hun hoihpen,
nuntakna geelna dingin hun
hoihpen, a etlah huaipen hun, i
Topa Jesu Khris in hong pia hi.
S u m t a w h i To p a P a s i a n
lungdamsak ding sawm in, i
ze-et kei ding hi. Mi pawlkhat
in sum tam piakhia peuh lehang
Topa lungkim ding hi, cikha
ding hi. Ahi zongin Topa tungah
a manpha pen i piakkhiat theih
omsun in i ‘hun’ ahi hi.

khempeuh in bei hun nei ding a,
ama itna in zong bei hun nei ding
hi cihna hi; ahi zongin Topa Jesu
in itna hangin sihna hong thuakna
pen itna beina hi loin, a tawntung
a suah theihna ding hizaw hi.
Leitung itna in na hoihnono tawh
kong lungdamsak ding hi ci a;
Topa Jesu itna in kong ompih
tawntung ding hi, ci hi. Leitung
itna in kong pahtawi ding hi
ci a, Topa Jesu in kong tenpih
ding hi ci hi. Leitung itna in kei
hong zui tawntung in ci a; Topa
Jesu itna in na khut ah hong len
in kong nusia ngeikei ding hi ci
hi. Leitung itna in na haksat hun
ciangin na suahtak theihna ding
lampi kong ngaihsut sak ding hi
ci a; Topa Jesu itna in na haksat
hun ciangin hong thuakpih in na
gim mahmah ciangin kong pua
ding hi ci hi. Leitung itna in na
hoihpen kong ngaihsut sak ding
hi ci a; Topa Jesu in na omna ding
mun kong bawlsak ding hi, ci hi.

i. Itna leh Ngaihna
Bang hangin hong it ing ci in a
A. Bang hangin itna thupi kap thei lawmlawm mi khat in,
hiam?
tua mipa/minu tung mah ah a
Itna’ khut nasep i hih manin eite sawt lo ciangin hong it nawn kei
a dingin itna mah thupi pen hi. ing ci thei mawk hiding hiam?

C. Tua itna tangthu ngaihpen
kizom toto lai hi
Nisim i nuntakna ah itna awging
namnih in hong sam tawntung
hi cih phawk gige ding hi hang:
Leitung itna aw leh Topa Jesu
Topa Jesu nungta tawntung a,
itna aw.
a kikheel ngei lo ama itna zong
Leitung itna in hong pai in, na a nungta tawntung ahih mah
deih khempeuh kong pia ding bangin, tua itna sungah a om eite
hi ci a; Topa Jesu in hong pai in zong ama itna tangthu sungah
in ka nuntakna kong pia hi, ci panmun a neite hi in, a kizom toto
hi. Leitung leh a sunga om na tua tangthu ngaihpen in eite i hi

12

17

MARCH, 2015

leh amau a it ding mi hau uh a,
mizawngte in tanau ding zong
uh hi.

phatna lasa mite zong etlawm uh
hi. Topa a it mite pen a paukhiat
ma nangawn un i et bek leh zong
kithei khinzo hi, kici hi.
iv. Topa Jesu in a minthanna
hong piakhia hi
Shillong ah sangkah in ka om
sungin MLTR, Scorpions,
Sepultera, Air Supply,adg. adg.
amaute hong pai uh a, ahi zongin
kote phawk thu (thutak mah zong
hi) in: A hunkhak kalsuanna
uh hiding hi, ka ci uh hi. A
minthan’ mahmah lai un leitung
ah Shillong kici gam om hi
cih nangawn phawkpha dingun
ka lamen kei a, ahi zongin a
vangliatna leh minthanna nite un
taisanta ahih manin sabuai panin
a kia nate a lungdampih omlai
eite kiangah hong pai uh hizaw
dingin ka um hi. Ahi zongin a
ngah dinga zong kilawmna a
nei lo eite a dingin Topa Jesu
in a minthan penpen hun, eite a
dingin hong pia khia hi.

Eite in a minthang mipa i zon
ding hinapi, amah in eite hong
zuan zawsop hi.
v. Topa Jesu in a lungdam pen
hun hong piakhia hi
Misiamte’ in mihing khatpen
kum 33 ciangin lungdam thei pen
hi, ci uh hi. Kum 33 kiim a hilai
mite a dingin manpha tak i zat
theih ding kisam a, 33 pha nai lo
mite a dingin na hun hoihpen in
hong ngak lai hi, cihna hi. Topa
Jesu in nuntakna a cimtak ciangin
hong si lo-a, nuntak nuam in a
khut a let laitak in hong kipia khia
hi. Ama inn ding lam a, a zawh
ciangin satsia cih tawh kinai
mahmah hi.

vi. Topa Jesu in hun hoihpen
hong piakhia hi
Al-Ghazali in, “Vantung a tung
mite in vantungah kum 33 mipa
bangin nungta ding hi,” ci hi.
I gam paizia uh hong genpak Hun hoih pen khat hi, cihna
ning: Mi khatpeuh a minthan zong hipah hi. Mipilte in hih thu
ciangin a thei ding mi tam a, na mukhia uh hi: Kum 33 kiim
a minthanna a bei ciangin a pen zi neihna dingin hun hoih
theih ding mi tam hi. Mihaute pen hi, ci hi. Lungsim lamsang
(sumhaute cizaw ni) in tanau a siam Donna Dawson in Fox’s
16

MARCH, 2015

Itna hi loin ngaihna ahih man hi.
Ngaihna panin ngaihnatna hong
piangkhia a, hih kammal in a
tawntung hi lo hi. Itna san khialh
itna cih bang om thei lo hi.
ii. Itna leh Deihna
It theihna dingin kisam mahmah
napi, itna ahi lo buang ‘deihna’
ahi hi. A hoih leh etlawmte kideih
a, a etlawm khempeuh ki-it thei
pah sam lo hi. Nisim in melhoih
mi tampi in leitung nusia uh a,
ahi zongin eite i kap niloh kei hi.
Itna a pian theihna dingin deihna
ma ah theihna a om ding zong
kisam masa hi.
iii. Itna leh Lunggulhna
Deihna tawh kinai mahmah
bang napi, lunggulhna, itna, leh
deihnate kibang lo hi. Kammal
tuam in gen lehang lunggulhna
pen “ngah lamet itna,” hizaw
hi. Leitung vai ah paunak khat
in, “Politics ah tuni a na lawm
hoihpen zong zing ciangin na
gal lianpen suakthei hi,” ci hi.
Hong it mahmah hi i cih mite
in hong taisan ziauziau theihna
pen lunggulh picin lametna a om
nawn loh man ahi hi.

sungten lo ding a; eite hong deih
bek hileh hong vanneih ding
a; hong lunggulh bek hileh a
kilawmnono na khatpeuh tawh
hong lung amsak lel ding hi.
Ahi zongin eite Topa in hong it
ahih manin amahmah hong ki
piakhia hi. Itna tawikhaizia tampi
omphial taleh, a tawpna ah, “itna
hangin bang hong piakhia hiam?”
cih bek mah in na khempeuh
liahkhuh ding hi. Topa Jesu in
itna hangin a nuntakna hong pia
a, tua itna genkhiat sawm in itna
tangthu tuamtuamte i pansan
hangin, a thupi zia gentel thei
om lo-a, a tawpna ah itna tangthu
khatbek mah om in, tua itna thu
in tangthu ngaihpen, “Topa Jesu
hong itna thu,” ahi hi. I theihcian
semsem theihna ding lunggulhna
lianpi tawh bang hunin cih zong
behlap huai sa in tua itna thu i
lungngai ding hi:

B. Tua itna thu in bang hi hiam?
Mipil, misiamte ngaihsutna leh
tuatna panin kum 30 ciang nasep
a kipan (Luka 3:23) Topa Jesu pen
kum 33 kiim pawlin singlamteh
tungah hong kikhai hi. Tua itna
Topa Jesu in eite hong ngai bek thu in thu tampi hong phawksak
hileh a Khasiangtho tawh hong hi:
13

MARCH, 2015

i. Topa Jesu in tuahun a
khensat sa ahi hi
Kum 80 ciangin hong si hileh
zong i phun theihna ding thu
om lo hi. Leitung itna a beizawh
ciangin Topa it ding zia a sin
sawmpan eite a dingin i ngaihsut
ding a kiphamawh thu tampi om
hi. Topa Jesu in sihna dingin zong
a haksat pen hun, kiniamkhiatna
dingin zong a lungtang nat huai
pen hun, leitung ah nuntakna a
nop penpen hun, nang leh kei
hong it manin ama deihtelna
pansan in hong khensat hi. Topa
Jesu itna thu i lunggaih ciangin
bang hunin cih zong i lungngai
buang ding hi.
ii. Topa Jesu in a thahatna
hong piakhia hi
Pitek khatin theino a suan laitak
tangval khatin va tuakkha a,
“Pi aw, bang hangin tua thei
suan na hi hiam? A ne kha man
dingin kilamen lawmlawm na hi
hiam?” ci in a dot leh pitek in,
“Ne kha dingin ka kilamen kei
hi, ahi zongin ka tu ka tate in ne
kha buang un teh,” ci hi. Thupi
mahmah bang napi, bang hangin
a khangno lai in suan lo sese
hiam? Suan hileh amah in zong

nekha ding a, a tu a tate in zong
nekha ding hi. I gennop: Eipawl
a dingin itna hong khuanung pai
hileh kilawm hi. Eipawl ki-itna
pen “sihkuan ki-itna,” cih dingin
kilawm mahmah hi. I khangno
thahat hunin i kiphasak a, i thahat
nawn loh ciangin itna i sin pan hi.
Topa Jesu in hih a thahat hun
hong tel laitak in singlamteh
mitsuan kawm dingin ka lamen
hi. A naupan tung a kipan sing
mah hong khoih pah a, nikhat ni
ciangin sing tung mah ah hong
kikhai ding ahih manin. Cement
bag khatpen Kg. 50 bang pha
thei a, nasep a siam mahmah, a
gawng pha mahmah mi khatin a
nuamlua bangin puathei napi, a
siam lo a thahat kilat mahmah
mi khatin pualeh lel mawk thei
hi. Topa Jesu in a hun tampi
sing khoihna in zang ahih manin
sing lamsang siam mahmah ding
a, sing pua ding ahih manin a
thahat mahmah ding kisam hi,
cih zong telsiam khin dingin
lamet huai hi. Topa Jesu in eite
thahatna ama nasepna dingin
bangzah ta hong lametsak tam
maw!!! A thahatna khempeuh tua
singlamteh a dingin hong piakhia
14

MARCH, 2015

pa in eite tungpan tuabang mah nangawn zong nuam a, hong nui
pian le uh, i mangsung bangah
hong lamen ding hi.
Sia J.M. Paupu in a genna ah, kimusuak pah pian zen hi, cih
“Ama pumpi thakiam zawh, a ha ngam huai hi. Melhoihna pen
peuh a tok khin zo, a sam kang thahatna hi a, vangliatna lim zong
khin a, pulh gawp zo cih bang ahi hi. Melhoih leh lungkim a
cianga singlamteh tungah hong puathuah mi khat pen hi mahmah
si hi lo hi. Tangval thahat laitak, sam lo hi. Melhoihte ki cimtak
a thadim laitak mahin mihingte’ lo a, kingai in, kizuan hi. Topa
mawh sawp siang nadingin a Jesu hunlai nangawn in zong
nuntakna hong pia hi. Singlamteh Israel nungak pawlkhat buai kha
tungah a kikhai lai-in Topa Jesu ngelngel dingun lamen mahmah
pen a thahat lai, a khangmoi lai hi ing. Na lamdang septheihna,
kei leh, tua zah gimna do zo loin thuhilh siam in, itna a hau, mite
si pah ding hi,” ci hi (J.M. Paupu, hehpih, a thahat, a minthang, leh
Jesu in a khangno lai hong pia hi). melhoih a thuah tangval khat
pen nungakte’ nungdelh kilawm
Topa Jesu in hong it mahmah pumpi leh hihna ahi hi. Tuabang
ahih manin a thahatna khempeuh mi nutsiat ngam na dingin thahatna
nangma hanga gim thuakna pen om pha mel lo hi.
dingin hong zang hi.
Tuabang zah a melhoih mi khat
iii. Topa Jesu in a melhoihna in namin khatvei hong sap khak
hong piakhia hi
nangawn cinat lawh thei napi,
Pasian in khangnote hong piak hong itna hanga ama melhoihna
thupha in melhoihna ahi hi. Tua hong piakhia Topa Jesu itna i
thupha kisaktheihpih in mite kisia thupi sim loh niloh pen Satan
uh a, zangkhial in mangthang uh nasepna hi lua hi, cih kician
hi. Khangno laitakin mel hoih mahmah hi. Hong piakhia bek
ahih manin hong it ding tam a, tua hi loin, tua itna a sang mite
pansan mah in khangno tampi tak nangawn tua itna koppih lailai
in itna kimawlpih kha niloh uh hi. hi. Tua ahih manin Topa nasem
Melhoih khat pen a et bek mite a mel uh zong hoih a, ama
15

Sponsor Documents

Or use your account on DocShare.tips

Hide

Forgot your password?

Or register your new account on DocShare.tips

Hide

Lost your password? Please enter your email address. You will receive a link to create a new password.

Back to log-in

Close